بیماری كلیه
اگر چه كلیه ها، عضوهای كوچكی هستند ، ولی از وظایف حیاتی زیادی از جمله تصفیه نمودن مواد زاید و مایعات اضافی از خون را به عهده دارند كه در حفظ سلامتی عمومی بدن موثر است. بیماری شدید كلیه، ممكن است منجر به نارسایی كامل آن شود، كه نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند كلیه برای جلوگیری از مرگ است . اگر چه درمانهای موثری برای بسیاری از بیماریهای كلیه وجود دارد ولی مردم هنوز نمی دانند كه بیماریهای كلیه قابل پیشگیری اند.
گلومرولونفریت
(به انگلیسی: Glomerulonephritis) نوعی بیماری کلیوی(معمولا هردو کلیه باهم) است که مشخصهٔ آن التهاب گلومرولها، یا رگهای خونی کوچک در کلیهها میباشد. این حالت ممکن است همراه یا بدون هماچوری(وجود خون در ادرار) و پروتئینوری(وجود پروتئین در ادرار) بوده و یا به عنوان یک سندرم نفروتیک، سندرم نفریتیک، نارسایی حاد یا مزمن کلیوی عارض گردد. تشخیص الگوی گلومرونفریت(GN) مهم است، زیرا نتایج و درمان در انواع مختلف دارای تفاوت خواهدبود. علل اولیه آنهایی هستند که به خود کلیه مربوط هستند، در حالی که علل ثانویه با برخی عفونتها (باکتریایی، ویروسی یا انگلی پاتوژن)، مواد مخدر، اختلالات سیستمیک یا دیابت در ارتباط است.
علل بیماری گلومرولونفریت
گلومرولونفریت حاد به دنبال یك عفونت استرپتوككی رخ میدهد. شایعترین مكانهای عفونت عبارتند از گلو و پوست. علایم كلیوی معمولاً 3-2 هفته بعد از عفونت استرپتوككی رخ میدهند. گلومرولونفریت مزمن نادر است و امكان دارد دلایلی غیر از گلومرولونفریت حاد داشته باشد. سایر علل شناخته شده عبارتند از لوپوس، عفونتهای ویروسی، آندوكاردیت باكتریایی. گاهی علت آن ناشناخته است.
علایم شایع گلومرولونفریت
گلومرلونفریت خفیف هیچ علامتی ایجاد نمیكند و تشخیص آن تنها با آزمایش ادرار میسر میشود. گلومرولونفریت شدید علایم زیر را ایجاد میكند:
۱. ادرار تیره یا كمی قرمز
۲. احساس كسالت
۳. خوابآلودگی
۴. تهوع یا استفراغ
۵. سردرد
۶. گاهی تب
۷. بیاشتهایی
۸. كاهش ادرار
۹. تنگی نفس
۱۰. بالارفتن فشار خون
۱۱. وجود پروتئین در ادرار
۱۲. اختلال بینایی (به علت بالا بودن فشار خون)
۱۳. جمعشدن مایع در بدن، خصوصاً پف كردن چشمها و ورم مچ پا
نارسایی کلیوی
نارسایی مزمن کلیوی به مرحلهای از نارسایی کلیوی گفته میشود که کلیهها دیگر قادر به عملکرد طبیعی و انجام وظایف خود شامل حفظ تعادل محیط داخلی بدن و دفع مواد زاید و سمی از طریق ادرار نیستند. در نتیجه این امر، مواد سمی در خون تجمع پیدا میکنند که سبب بروز اختلالاتی جدی در افراد میشود. دیابت و پرفشاری خون از مهمترین علل بروز نارسایی مزمن کلیوی هستند. کنترل نکردن این بیماری به از بین رفتن کامل عملکرد کلیهها منجر میشود که در این شرایط، انجام دیالیز و یا پیوند کلیه برای ادامه حیات بیمار ضروری خواهد بود.
يكي از مهمترين بيماريهاي كليوي، نارسايي كليه است. اين بيماري اغلب بيسروصدا بروز كرده و به آرامي پيشرفت ميكند و زماني بيمار دچار علائم آن ميشود كه ديگر كار از كار گذشته و عملكرد كليهها تا حد زيادي مختل شده است. در آستانه هفته حمايت از بيماران كليوي با محمد افشاريان، جراح و متخصص بيماريهاي كليه و مجاري ادراري و تناسلي گفتوگو كردهايم تا شرايطي كه كليه از كار افتاده براي بدن ايجاد ميكند مورد بررسي قرار داده و نيز ضمن كسب اطلاعات بيشتر، با اقداماتي ساده از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كنيم.
دارو و نارسايي كليه
مصرف دارو در دو حالت عوارض به همراه دارد؛ نخست آن كه باعث نارسايي حاد كليه ميشود. در اين حالت ايجاد نفرتيك يا التهاب سلولهاي بينابيني باعث نارسايي حاد كليه ميشود. اين عارضه با مصرف دارو و درمانهاي نگهدارنده قابل برگشت است. همچنين مصرف برخي داروها در درازمدت باعث ميشود كليهها كاركرد خود را از دست بدهند و به نارسايي برسند. مشهورترين اين داروها، داروهاي ضددرد است. بنابراين توصيه ميشود از مصرف خودسرانه اين داروها جدا خودداري كنيد.
تشخیص بيماري نارسایی کلیه
كمخوني از علائم اوليه و شايع نارسايي كليه است. معمولا اين بيماران دچار درد نميشوند و پس از مراجعه به آزمايشگاه و انجام آزمايش، متوجه بيماري ميشوند. اگر فردي متوجه بيمارياش نشود و در موارد شديد به پزشك مراجعه كند، دچار علائم نارسايي مزمن كليه مانند كاهش وزن، ورم دست و پا، بياشتهايي، خستگي مفرط و ساطع شدن بوي بددهان خواهد شد. اكثر بيماراني كه مبتلا به نارسايي كليه هستند، احساس خارش آزاردهندهاي را در بعضي مراحل پيشرفت بيماري تجربه ميكنند. خونريزيهاي كوچك روي پوست يا تيره شدن رنگ ناخنها و پوست از ديگر علائم ديررس اين بيماري است و بايد فرد تحت دياليز قرار بگيرد.
علت نارسايي كليه
به كاهش شديد عملكرد كليه، نارسايي كليه ميگويند. اين نارسايي به دو نوع مزمن و حاد تقسيم ميشود. اگر كليهها به صورت ناگهاني از كار بيفتند، مثلا فردي در اثر تصادف يا حادثه، خون زيادي از دست بدهد، به نارسايي حاد مبتلا ميشود. از دست دادن خون، ميزان كاركرد خون كليه را كه عضوي پرخون است، به خطر مياندازد و باعث ميشود در مدت كوتاهي از كار بيفتد و نارسايي حاد ايجاد شود، اما اگر عملكرد طبيعي كليهها بتدريج با اشكال مواجه شود، نارسايي مزمن ايجاد ميشود.
شايعترين علت نارسايي مزمن، ابتلا به بيماري ديابت است. بيماري ديابت به رگهاي متوسط خون در افراد مبتلا آسيب ميرساند و باعث ايجاد نارسايي در عضوهايي مانند كليه و چشم ميشود. پس از آن پرفشاري خون، دومين علت نارسايي مزمن كليه محسوب ميشود. از ديگر بيماريهاي ايجادكننده اين نارسايي، بزرگي پروستات است. اين عارضه ميتواند جلوي ادرار را بگيرد. چنانچه فردي متوجه بيماري شود، ميتواند از ايجاد اين نارسايي جلوگيري كند، اما اگر از بيماري اطلاعي نداشته باشد، نارسايي ماندگار خواهد شد. همچنين گاهي يكي از كليههاي بيمار بر اثر عفونت از بين ميرود و كليه دوم او نيز مبتلا به سنگ ميشود، اما فرد متوجه بيماري نميشود و به همين دليل هر دو كليه از كار ميافتد. گاهي نيز نارسايي كليه بر اثر بيماريهاي مادرزادي مانند دو نوع كيست كليه بهوجود ميآيد. يكي از اين نوع كيستها در سن كودكي و ديگري در بزرگسالي ايجاد و منجر به نارسايي كليه ميشود.
پيشگيري از نارسایی کلیه
براي پيشگيري از ابتلا به بيماري نارسایی کلیه چه توصيهاي داريد؟
كنترل قند خون در افراد ديابتي و كنترل فشار خون در افراد مبتلا به پرفشاري خون، مهمترين اقدام براي پيشگيري از ابتلا به نارسايي كليه است. بنابراين اگر مبتلا به فشارخون يا قند خون هستيد، با پزشك خود مشورت كنيد. همچنين سنگها و عفونتهاي ادراري را جدي بگيريد. اگر كليه شما سنگساز است يا سابقه بيماري مادرزادي داريد، با در نظر گرفتن يك شيوه زندگي درست و همچنين بهكار بردن رژيم مناسب غذايي، از ابتلا به اين بيماري پيشگيري كنيد.
رژيم غذايي و نارسايي كليه
افرادي كه نارسايي كليه مزمن دارند، بايد از رژيم غذايي خاصي پيروي كنند. مصرف نمك در اين شرايط بايد محدود شود و غذاهاي كمپروتئين و كمچرب مورد استفاده قرار گيرد. غذاي مصرفي اين افراد بايد بيشتر گياهي باشد. گفتني است، در افرادي كه نارسايي شديدكليه دارند، اختلالات الكتروليتي ايجاد ميشود و عملكرد الكتروليتهاي خوني آنها مختل ميشود كه منجر به بالا رفتن پتاسيم خون خواهد شد و بسيار خطرناك است. به همين دليل اين افراد بايد از خوردن سبزي و ميوه حاوي مقدار زياد پتاسيم مانند موز و سيبزميني اجتناب كنند.
