[sbu_post_image]
شب ادراری
شب ادراری چیست؟ بی اخیتاری ادرار به دفع ادرار در لباس یا رختخواب بعد از سن طبیعی به دست آوردن کنترل ادراری اطلاق می شود. به طور طبیعی کودک در سن 5 سالگی کنترل ادرار به دست می آورد. بی اختیاری ادرار بر دو نوع 1) اولیه و 2) ثانویه است. بی اختیاری اولیه ادرار، که حدود 80 درصد موارد را شامل می شود، زمانی است که فرد هیچ گاه برای یک مدت طولانی کنترل ادرار نداشته باشد. بی اختیاری ادرار ثانویه هنگامی است که پس از دوره های طولانی (6 تا 12 ماه) که فرد قادر به کنترل ادرار بوده است، اکنون دچار بی اختیاری ادرار شود. بی اختیاری شبانه شایع ترین شکل بی اختیاری ادراری است که شب ادراری نیز نامیده می شود. طبق تعریف دیگر دفع نابجا ادرار شبانه چه به صورت ارادی و چه غیر ارادی در بستر یا لباس پس از سن 5 سالگی بیماری شب ادراری نامیده می شود.
تشخیص شب ادراری
بیماری چگونه تشخیص داده می شود؟ معمولاً هماهنگی های لازم میان اعصاب و عضلات کنترل کننده ی مثانه درسن 5 سالگی کامل می شود و کودک در این سن توانایی آن را دارد که خود را خشک نگه دارد. بنابراین زمانی می توان کودک را مبتلا به بیماری شب ادراری تلقی کرد که: 1) سن کودک بالای 5 سال باشد. 2) شب ادراری حداقل هفته ای دوبار و حداقل به مدت سه ماه متوالی وجود داشته باشد.
علت شب ادراری
شب ادراری به چه علت هایی می تواند ایجاد شود؟ تقریباً تمام وارد شب ادراری اولیه (95 درصد موارد) به علت کم بودن ظرفیت مثانه به دلیل اختلال در سیر تکاملی دریچه پیشابراه است که قادر به نگهداری مقدار زیاد ادرار در مثانه نیست. البته پریشانی و اضطراب والدین و کودک ممکن است باعث اضافه شدن یک علت عصبی روانی به این زمینه فیزیولوژیک شود و مدت آن را طولانی تر سازد. در 5 درصد موارد از شب ادراری اولیه دلیل ایجاد بیماری وجود یک علت عضوی است. درصد بیشتری از شب ادراری های ثانویه نیز به دلیل وجود یک علت عضوی می باشد. همچنین بر طبق آمارهای ارائه شده دیگری از هز 100 کودک بزرگ تر از 4 سال که دچار شب ادراری هستند 20 نفر به دلیل یک نقص عضوی زمینه ای به این امر مبتلا شده اند که اکثراً شب ادراری ثانویه دارند. بنابراین ضروری است که هر کودک مبتلا به شب ادراری به پزشک خود مراجعه نموده و تحت معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرد. علل عضوی شایع که می توانند باعث شب ادراری شوند عبارتند از: عفونت دستگاه ادراری، ناهنجاری های مادرزادی، التهاب شیمیایی پیشابراه (مثلاً ناشی از کف صابون) یا التهاب پیشابراه توسط تحریک انگل (کرمک)، دیابت شیرین (مرض قند) یا دیابت بی مزه، وجود هر نوع عامل فشاری بر روی مثانه مثل تجمع مدفوع در راست روده، صرع (نوعی تشنج)، عوارض داروهای مصرف شده توسط بیمار، بیماری های روانی، خواب گردی و مسمومیت. به غیر از علل عضوی به طور کلی میزان تکامل سیستم عصبی، مسائل روحی روانی و هیجانات، توارث، میزان عمق خواب و ظرفیت مثانه از عوامل مؤثر در بی اختیاری اولیه هستند. لازم به ذکر است که مسائل روانی و توارث در هر دو نوع شب ادراری اولیه و ثانویه مؤثرند.
بهترین درمان شب ادراری
کدام روش جهت درمان شب ادراری مناسب تر است؟ در مورد والدینی که همکاری بیشتری جهت درمان دارند، یا در استفاده از روش های دارویی مردد هستند، یا در مواردی که شدت شب ادراری شدید نیست و یا شب ادرای به طور ثانویه اتفاق افتاده است استفاده از روش های غیر دارویی ارجحیت دارد. استفاده از روش های تشویقی همچون پاداش دادن های فوری به کودکان با سنین کمتر در شبهایی که بستر خود را خیس نمی کنند (مثل قرار دادن یک جایزه کوچک در زیر بالش کودک در صبحی که بستر خود را خشک می بیند) و یا استفاده از جدول ستاره برای کودکان بزرگتر می تواند مفید و مؤثر قرار گیرد. در طی مدت درمان، در شبهای خیس، با همکاری خود کودک لباس و بستر وی تمیز می گردد و این مشکل همواره در طول درمان به صورت یک راز بین والد و فرزند باقی می ماند و هیچ نیازی به در جریان قرار گرفتن سایر افراد وجود ندارد. در مواردی که استفاده از روش های غیر دارویی کمک کننده نیست و یا بیمار و خانواده همکاری لازم را با پزشک نشان نمی دهند روش های دارویی توصیه می شود.
والدین بیمار مبتلا به شب ادراری چه نکاتی را باید مد نظر داشته باشند؟ والدین کودک مبتلا به بیماری باید بدانند که: 1) بیماری شب ادراری بی خطر است (به شرطی که مشکلات عضوی باعث بروز آن نشده باشند) و در هر سال که کودک بزرگتر می شود 15 درصد بیماران بهبود می یابند و در اغلب موارد با بلوغ بیماری بهبود کامل می یابد. 2) همه والدین و همه کودکان برای برنامه های درمانی مختلف به یک میزان آمادگی ندارند و ممکن است یک برنامه درمانی برای یک کودک مناسبتر از کودک دیگر باشد. 3) برای درمان لازم است کودک به اندازه کافی بزرگ شده باشد و والدین برای حمایت از کودک جهت شروع درمان آمادگی لازم را کسب نمایند. 4) بهتر است اولین مرحله درمان بر اساس استفاده از ساعت بیدار کننده و تشک های دارای زنگ هشدار دهنده شروع شود. 5) شروع درمان دارویی تنها به عنوان اولین قدم روش مناسبی نیست و تنها در صورتی از دارو در ابتدا استفاده می شود که یکی از روش های رفتار درمانی هم با آن همراه شود. 6) شروع درمان با بهبودی بیمار همراه است ولی عود شب ادراری می تواند بوجود آید که البته این عود گذرا و کوتاه مدت است.
به این چند نکته توجه کنید: دفع قطرات مختصر ادرار و مربطوب شدن لباس زیر در کودکان سنین دبستان امری شایع است و می تواند طبیعی باشد. بی اختیاری موقتی ادرار ممکن است در نتیجه درآوردن دندان یا عفونت و یا تغییرات محیط کودک رخ دهد. یکی از شایع ترین عللی که ممکن است باعث شب ادراری توأم با عادت بچه گانه (خوردن شیر از بطری) در کودک شود عبارت از ورود یک خواهر یا برادر جدید در خانواده و یا ابتلای کودک به یک بیماری حاد است. اضطراب مادر از عدم کنترل دفع ادرار فرزندش به کودک منتقل می گردد و این کنترل را به تأخیر می اندازد. برای آموزش آداب تخلیه والدین باید از یک لگن صندلی مانند استفاده کنند و نباید کودک را مدت طولانی روی لگن قرار دهند زیرا کودک نشستن زیاد روی لگن را با محرومیت طولانی از محبت مترادف می داند. درمان بیماری شب ادرای ممکن است چندین ماه طول بکشد و نباید انتظار فوری داشت. اضطراب اغلب باعث تکرر ادرار می شود. اگر شما فکر می کنید که کودک کنترل ادرار را کسب کرده اما به طور اتفاقی خود را خیس کرده است، نباید با قرار دادن مجدد کهنه وی را خجالت زده نمایید. دختران معمولاً سریع تر از پسران آموزش می بینند. والدین نباید با هیجان و ترس و عجله از کودک بخواهند تا رسیدن به توالت ادرار خود را نگه دارد. همچنین نباید با تنبیه و سرزنش کردن کودک باعث شوند که کودک از رها کردن راحت ادرار ترس داشته باشد. در نظر گرفتن جایزه های آنچنانی برای کودک باعث ایجاد تنش و اضطراب کودک می شود. مشاجره بین پدر و مادر نزد کودک بر سر مسئله شب ادراری فرزندشان مضر است. از سن چهار سالگی نباید به کودک پوشک بست زیرا کودک انگیزه بهبود را از دست می دهد. همیشه باید در نظر داشت کودک در مسئله شب ادراری مقصر نیست. بدبو و کدر بودن ادرار تازه کودک می تواند نشانه عفونت سیستم ادراری باشد. بی اختیاری ادرار در روز نیاز به بررسی های بیشتری در جهت کشف علل عضوی توسط پزشک دارد. بی اختیاری ثانویه اغلب به یک واقعه یا وضعیت استرس زای روانی مربوط می شود اما احتمال اینکه علتی عضوی در کار باشد بیش از بی اختیاری اولیه است. شایع ترین علت عضوی عفونت دستگاه ادراری است. اگر کودک در اوایل شب دچار شب ادراری می شود باید دارو را عصر هنگام به وی خوراند. در صورتی که کودک هرگز کنترل ادرار نداشته باشد یا بی اختیاری هم در شب و هم در روز وجود داشته باشد و به خصوص در پسران مبتلا به بی اختیاری در روز احتمال وجود اختلال عضوی دستگاه ادراری خیلی زیاد است.
منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار