سنگ مثانه رسوبات کوچکی از مواد معدنی هستند که در مثانه تشکیل می‌شوند. علائم شایع سنگ مثانه شامل موارد زیر است:
- درد هنگام ادرار کردن
- خون در ادرار
طیف وسیعی از گزینه‌های درمانی برای سنگ مثانه موجود است ، بنابراین چشم‌انداز این بیماری خوب است. روش‌های درمانی برای سنگ مثانه معمولاً در از بین بردن آن‌ها مؤثر و کارآمد است ، و معمولاً نیازی به عمل جراحی تهاجمی (عمل جراحی که برش‌های بزرگی را در بردارد) نیست.
اگرچه اگر مشکل زمینه‌ای که باعث ایجاد سنگ مثانه شده است، تحت درمان قرار نگرفته باشد (یا نمی‌توان آن را درمان کرد) ، احتمال بازگشت سنگ مثانه وجود دارد. نوشیدن آب فراوان بهترین روش برای جلوگیری از عود مجدد سنگ مثانه است.
علل بروز سنگ مثانه
شایع‌ترین علت ابتلا به سنگ مثانه، عدم توانایی در تخلیه کامل ادرار از مثانه است.
ادرار توسط کلیه‌هایتان تولید می‌شود. این ماده مخلوطی از آب و مواد زائدی است که کلیه‌ها از خونتان خارج می‌کنند. یکی از این مواد زائد اوره است که یک ترکیب شیمیایی از نیتروژن و کربن است.
اگر بگذارید که ادرار در مثانه‌تان بماند، مواد شیمیایی موجود در اوره شروع به چسبیدن به یکدیگر و تشکیل دانه‌های متبلوری می‌کنند. با گذشت زمان ، این بلورها شروع به سخت شدن (سنگین شدن) و تشکیل سنگ مثانه می‌کنند.
برخی از دلایل متداول که مردم قادر به خالی کردن کامل مثانه خود نیستند ، در زیر آورده شده است.
بزرگ شدن پروستات
پروستات غده کوچکی است که فقط در اندام آقایان وجود دارد و در پشت لگن واقع شده است. پروستات بین آلت تناسلی و مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به آلت تناسلی منتقل می‌کند) احاطه می‌کند.
عملکرد اصلی پروستات کمک به تولید منی است. در بسیاری از مردان ، با بالا رفتن سن، پروستات بزرگ‌تر می‌شود. بزرگ شدن پروستات همچنین تحت عنوان هایپرپلازی خوش خیم پروستات شناخته می‌شود.
پروستات بزرگ شده بر روی مجرای ادرار فشار وارد کرده و جریان طبیعی ادرار را قطع می‌کند که باعث می‌شود تا ادرار در مثانه باقی بماند.
مثانه عصبی
مثانه نوروژنیک یا مثانه‌ی عصبی ، شرایطی است که اعصابی که مغز از آن برای کنترل مثانه استفاده می‌کند، آسیب می‌بیند ، بدین معنی است که فرد قادر به تخلیه کامل مثانه خود نخواهد بود.
مثانه نوروژنیک می‌تواند در نتیجه آسیب نخاعی ، سکته مغزی یا بیماری‌های عصبی (بیماری‌هایی که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارد)، مانند اسپینا بیفیدا، به وجود می‌آید.
بیشتر افراد مبتلا به مثانه عصبی برای خالی کردن مثانه به سوند نیاز دارند. سوند لوله‌ای است که داخل مجرای ادرار وارد می‌شود و در مثانه بالا می‌رود. ادرار از طریق این سوند از مثانه تخلیه می‌شود.
در برخی موارد ، برای شخصی امکان پذیر نیست که با استفاده از سوند مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند. این امر می‌تواند به تشکیل سنگ مثانه در داخل منجر شود.
سیستوسل
سیستوسل که افتادگی مثانه نیز نامیده می‌شود، شرایطی است که زنان به آن مبتلا می‌شوند و هنگامی رخ می‌دهد که دیواره‌ی مثانه ضعیف شده و مثانه شروع به افتادن بر روی واژن می‌کند. این عارضه می‌تواند بر جریان طبیعی ادرار از مثانه تأثیر بگذارد.
سیستوسل می‌تواند در طی یک دوره فشار بیش از حد مانند زایمان ، یبوست مزمن یا بلند کردن جسم سنگین ایجاد شود.
دیورتیکول مثانه
دیورتیکول مثانه، کیسه‌ها و بیرون‌زدگی‌هایی هستند که در دیواره مثانه ایجاد می‌شوند. اگر دیورتیکول تا اندازه مشخصی رشد کند، می‌تواند که خالی کردن کامل مثانه با مشکل مواجه شود.
دیورتیکول مثانه می تواند در بدو تولد وجود داشته باشد یا به عنوان عارضه ناشی از عفونت یا بزرگ شدن پروستات ایجاد شود.
سایر دلایل سنگ مثانه
سایر دلایل کمتر متداول سنگ مثانه عبارت‌اند از:
- رژیم غذایی پر چربی، پر شکر یا پرنمک
- کمبود آب بدن برای مدتی طولانی
- کمبود ویتامین A و یا ویتامین B
هر سه این عوامل می‌توانند ترکیب شیمیایی ادرار را تغییر داده و احتمال تشکیل سنگ مثانه را بیشتر کنند.
اگرچه، این عوامل خطر بیشتر روی افرادی تأثیر می‌گذارد که در جهان در حال توسعه زندگی می‌کنند و ممکن است در کشورهای توسعه یافته، جزء عوامل غیرمتداول سنگ کلیه باشند.
علائم و نشانه‌های سنگ کلیه
در بعضی موارد، سنگ مثانه هیچ علامتی را نشان نمی‌دهد زیرا این سنگ‌ها اغلب به‌قدری کوچک هستند که در هنگام ادرار کردن، از مثانه خارج می‌شوند.
اگرچه اکثر مبتلایان به سنگ مثانه علائمی را تجربه می‌کنند زیرا سنگ‌ها باعث تحریک دیواره مثانه می‌شوند یا جریان طبیعی ادرار را از مثانه مسدود می‌کنند.
علائم و نشانه‌های سنگ مثانه عبارت‌اند از:
- درد پایین شکم (معده)
- درد در آلت و کیسه‌ی بیضه (در مردان)
- درد اطراف کمر، باسن و لگن که می‌تواند با حرکت کردن یا ورزش کردن بدتر شود (در زنان و مردان)
- درد هنگام ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- ادرار قطع شوند (“قطع و وصل شدن ادرار”)
- نیاز به ادرار کردن در دفعات بیشتر از حد معمول و یا بیدار شدن در طول شب به خاطر نیاز به ادرار کردن
- مشکل در شروع ادرار
عوارض و مشکلات ناشی از سنگ مثانه
در صورت عدم درمان، سنگ مثانه می‌تواند باعث بروز عفونت‌های مکرر در مجاری ادراری و مشکلات مزمن (طولانی‌مدت) در هنگام ادرار مانند درد شود. برخی از سنگ‌ها می‌توانند راه خروج ادرار را از بدن مسدود کنند، این مشکلی ست که نیاز به کمک پزشکی دارد.
تشخیص
برای شناسایی و تشخیص سنگ مثانه می‌توان از آزمایش‌های گوناگونی استفاده کرد، ازجمله اسکن سونوگرافی یا یک اوروگرام وریدی
در طی یک آزمایش اوروگرام وریدی، یک رنگ به داخل ورید تزریق می‌شود که در آخر و بعد از آزمایش، از طریق دستگاه ادراری از بدنتان خارج می‌شود. این رنگ به‌وضوح روی رادیوگرافی نشان داده می‌شود و باعث می‌شود سنگ مثانه و محل قرارگیری آن‌ها مشخص شود.
ناهنجاری‌های مثانه با استفاده از سیستوسکوپی نیز قابل شناسایی است. در این روش ، یک لوله دیداری نازک و توخالی به نام سیستوسکوپ در مجرای ادرار شما وارد می‌شود تا بتوانند داخل مثانه‌تان را مشاهده کنند.
نمونه‌هایی از خون و ادرار نیز ممکن است برای شناسایی هرگونه بیماری زمینه‌ای که ممکن است باعث ایجاد سنگ کلیه شده باشد ، مورد آزمایش قرار بگیرند.
خون
خون اکسیژن بدن را تأمین و دی اکسید کربن را دفع می‌کند. خون توسط قلب در کل بدن پمپاژ می‌شود.
سیستوسکوپی
سیستوسکوپی، روشی برای مشاهده فضای داخل مثانه با استفاده از یک ابزار نازک با یک نور و یک تلسکوپ ریز (سیستوسکوپ) است که به داخل مجرای ادرار وارد می‌شود.
داخل وریدی
داخل وریدی (IV) به معنای تزریق خون ، داروها یا مایعات از طریق ورید به جریان خون است.
مجرای پیشاب
مجرای ادرار یا پیشاب، لوله‌ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند.
ورید
وریدها، رگ‌های خونی هستند که خون را از بقیه قسمت‌های بدن به قلب بازمی گردانند.
رادیولوژی
رادیولوژی یک روش بدون درد برای تهیه تصاویری از داخل بدن با استفاده از اشعه ایکس است.
درمان سنگ مثانه
اگر سنگ مثانه شما کوچک است، ممکن است با نوشیدن آب بیشتر، آن‌ها را از مثانه خود خارج کنید. معمول نوشیدن حداقل یک و نیم لیتر (شش تا هشت لیوان) آب در روز توصیه می‌شود. پزشک معالج شما می‌تواند به شما توصیه کند که آیا نیاز است که مقدار آبی که می‌نوشید را بیشتر کنید یا خیر.
سیستولیتولاپاکسی
اگر سنگ مثانه شما بزرگ باشد، لازم است که قبل از خارج کردن، آن را خرد کنند. این کار معمولاً با استفاده از روشی معروف به نام سیستولیتولاپکسی(cystolitholapaxy) انجام می‌شود.
در طی عمل سیستولیتولاپکسی، یک سیستوسکوپ در مثانه شما وارد می‌شود. امواج اولتراسوند یا لیزرها از سیستوسکوپ منتقل می‌شوند و از آن‌ها برای شکسته شدن سنگ‌ها استفاده می‌شود.
عمل سیستولیتولاپاکسی، تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود و بنابراین دردناک نیست.
در طی عمل سیستولیتولاپاکسی، احتمال کمی از بروز عفونت در شما وجود دارد، بنابراین ممکن است برای احتیاط به شما داروی آنتی‌بیوتیک داده شود.
جراحی
اگر سنگ مثانه شما بسیار بزرگ باشد، ممکن است برای خرج کردن آن به عمل جراحی نیاز باشد. این کار معمولاً با استفاده از تکنیکی به نام سیستوستومی سوپراپوبیک باز انجام می‌شود.
در طی جراحی سیستوستومی، جراح برش کوچکی را روی پوست، درست بالای موهای آلت تناسلی ایجاد می‌کند. یک برش دیگر در مثانه ایجاد می‌شود و سپس سنگ‌ها خارج می‌شوند.
ممکن است برای چندین هفته بعد از عمل،درحالی‌که مثانه‌تان در حال بهبودی است، لازم باشد از سوند استفاده کنید.
تغذیه صحیح برای پیشگیری از سنگ مثانه
خالی نکردن کامل مثانه، شایع ترین علت بروز سنگ مثانه است، اما آنچه می‌خورید یا نمی‌خورید ممکن است خطر ابتلا به این عارضه را نیز تحت تأثیر قرار دهد. وقتی ادرار برای مدت خیلی طولانی در مثانه‌تان باقی بماند، مواد شیمیایی موجود در ادرار با یکدیگر واکنش نشان داده و بلورهایی را تشکیل می‌دهند. یک رژیم غذایی ضعیف و ناسالم، شیمی ادرار و مثانه‌تان را تغییر می‌دهد ، که ممکن است باعث افزایش تشکیل مواد متبلور شود. پزشکان برای حفظ سلامت مثانه و جلوگیری از سنگ مثانه، رژیم غذایی سالم که حاوی چربی بسیار کم و فیبر زیاد است را توصیه می‌کنند. در مورد رژیم غذایی و نحوه تأثیر آن بر سلامت مثانه با پزشک خود مشورت کنید.
غذاهای سالم و کم چرب
برای به دست آوردن مواد مغذی مورد نیاز برای جلوگیری از سنگ مثانه، انواع غذاهای سرشار از مواد مغذی را از همه گروه‌های غذایی بخورید. گزینه‌های سالم و کم چرب عبارت‌اند از میوه ، سبزی‌ها و غلات با حداقل نیمی از غلات مصرفی‌تان، غلات کامل باشند که بدون چربی اضافه‌شده درست می‌شوند. لبنیات کم چرب و فاقد چربی؛ و منابع کم چربی از پروتئین مانند گوشت مرغ، غذاهای دریایی، گوشت‌های بدون چربی مانند گوشت گاو یا گوشت خوک و لوبیا. برای کمک به محدود کردن چربی در رژیم غذایی، به جای سرخ کردن مواد غذایی یا پخت و پز در روغن زیادی، غذای خود را کبابی کرده، آب پز یا بخارپز کنید.
فیبر بالا
انتخاب مواد غذایی سالم‌تر نه تنها به شما در محدود کردن و کاهش چربی بدنتان کمک می‌کند بلکه به شما در دریافت فیبر بیشتر نیز کمک می‌کند. میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات سبوس‌دار و لوبیا همه منابع خوب فیبر هستند. برای بهبود سلامت کلی از جمله سلامت مثانه، زنان به 21 تا 25 گرم فیبر در روز و مردان 30 تا 38 گرم در روز نیاز دارند. پزشکان توصیه می‌کنند هر روز 2 فنجان میوه و دو و نیم لیوان آب سبزیجات مصرف کنید و حتما برای بالا بردن فیبر بدن، حبوبات و حبوبات کامل مصرف کنید.
به مقدار فراوان آب بنوشید
عدم دریافت مایعات کافی نیز بر سلامت مثانه تأثیر می‌گذارد و ممکن است میزان تشکیل سنگ مثانه را افزایش دهد. مقدار زیادی مایعات به خصوص آب بنوشید تا ادرارتان بی رنگ یا کمی زرد شود. میزان مایعات مورد نیاز روزانه‌ی شما به جنسیت، اندازه بدن، سن، فعالیت و محیط شما بستگی دارد. یک فرد بزرگسال سالم روزانه 8 تا 12 فنجان آب نیاز دارد تا مایعات از دست رفته در ادرار، حرکات روده، تعریق و تنفس را جایگزین کند.
سه وعده غذایی دارای فیبر بالا و کم چربی
یک برنامه غذایی سالم برای سلامتی مثانه باید شامل سه وعده غذایی معمولی باشد. یک صبحانه با فیبر بالا و کم چرب و سالم، می‌تواند شامل یک کاسه غلات سبوس دار با انواع توت‌ها و شیر بدون چربی باشد. برای ناهار، می‌توانید یک سالاد اسفناج همراه با نخود، گردو و سیر، سینه‌ی مرغ کبابی با سس سالاد بدون چربی، یک پرتقال تازه و یک رول از غلات سبوس‌دار میل کنید. شام می‌تواند شامل یک ماهی کبابی با یک سیب‌زمینی پخته‌شده، جوانه بروکسل و یک سالاد با یک سس کم‌چرب باشد.
