درمان سنگ کلیه، مثانه و حالب

راه درمان سنگ دستگاه ادراری

یک بیمار مبتلا به سنگ دستگاه ادراری چگونه درمان می شود؟ درمان سنگ های ادراری مجموعه از روش های جراحی و طبی است. درمان هر بیمار بسته به جزئیات نوع سنگ، محل آن، شدت انسداد، چگونگی عملکرد کلیه، وجود یا عدم وجود عفونت ادراری و پیشرفت عبور و حرکت سنگ متفاوت است. اکثریت قریب به اتفاق سنگهای حالب که قطری کمتر از 5 میلی متر دارند خودبخود دفع می شوند. بیماری که درد شدید پهلو (کولیک کلیوی) دارد معمولاً در حال دفع سنگ از حالب به مثانه و احتمالاً به محیط خارج بدن است. به بیمار توصیه می شود که مایعات زیاد بنوشد و یا با تجویز وریدی سرم رد جهت افزایش میزان دفع ادرار سعی در تسریع دفع سنگ صورت می گیرد. همچنین انجام فعالیت های بدنی و تحرک بیشتر توصیه می شود (اگرچه بیمار به خاطر دردی که دارد پیچ و تاب فراوان می خورد). جهت تسکین درد بیمار ابتدا مسکن های معمولی مانند هیوسین، دیکلوفناک و ایندومتاسین تجویز می شود که شکل تزریقی آن ها سریعتر و مؤثرتر است. چنانچه درد بیمار تسکین نیافت از داروهای مخدر تزریقی (ترکیبات مورفین) استفاده خواهد شد. داروهای دیکلوفناک و ایندومتاسین علاوه بر ضد درد بودن خود حرکات دودی حالب را مهار نمی سازند و دفع سنگ و لخته بهتر صورت می گیرد. عفونت همراه سنگ موجود را باید پس از نمونه گیری جهت کشت ادرار با آنتی بیوتیک های مناسب درمان کرد. به طور کلی در مواردی که سنگ باعث ایجاد انسداد یا خونریزی شدید در دستگاه ادراری شده است و یا عفونت و درد شدید و بدون پاسخ به آنتی بیوتیک و مسکن وجود دارد، باید سنگ را به طریقی برداشت.

جراحی سنگ کلیه

برداشتن سنگ به چه روش هایی امکان پذیر است؟ برداشتن سنگ به چند صورت عملی است: 1) جراحی 2) بیرون آوردن سنگ از طریق مجرای ادرار و مثانه به وسیله دستگاه سیستوسکوپ 3) سنگ شکنی. روشی که از گذشته های دور برای برداشتن سنگ مرسوم بوده است انجام عمل جراحی و برداشتن سنگ از داخل کلیه، حالب یا مثانه است که با برش جراحی به محل سنگ رسیده و سنگ را از محل خارج می کنند. در روش دیگر به وسیله یک سوند زنبیل مانند قابل انعطاف که در جریان سیستوسکوپی از مجرای ادرار وارد مثانه کرده اند سنگ را به دام انداخته و از همان مسیر خارج می سازند. اما امروزه عمل جراحی جای خود را به تکنیک سنگ شکنی داده است و در حدود 80 درصد موارد از این روش استفاده می شود.

سنگ شکنی کلیه چیست

سنگ شکنی به چه صورت انجام می شود؟ سنگ شکنی می تواند به سه روش صورت گیرد: الف) شکستن سنگ ها با امواج شوکی که از خارج بدن تابانده می شود – در این روش بیمار را دروان پر از آب می خوابانند و امواج شوکی را با شدت زیاد از طریق یک منبع با بار و ولتاژ زیاد به محل سنگ می تابانند. بیشتر سنگ ها به صورت پودر در آمده از حالب گذشته و وارد مثانه می شوند که یا خودبه خود دفع می شوند (ظرف چند ساعت تا چند روز) و یا به وسیله سیستوسکوپ از مثانه و مجرای ادرار خارج می شوند. این روش معمولاً به صورت سر پایی انجام می شود. ب) سنگ شکنی به وسیله انجام فراصوتی (اولتراسوند) از طریق سیستوسکوپی که به داخل حالب و محل سنگ هدایت شده است- در این روش به وسیله سیستوسکوپ از طریق مجرای ادرار و مثانه وارد می شوند و با وارد کردن امواج فراصوتی در نزدیکی محل سنگ آن را خرد کرده که قطعات ریز سنگ همراه با جریان ادرار به مرور خارج می شوند. ج) سنگ شکنی به وسیله امواج فراصوتی (اولتراسوند یا لیزر) از طریق شکاف در پهلوها- به این صورت که برشی در محل نزدیک به سنگ و معمولاً در پهلوی بیمار ایجاد می کنند وتوسط یک دستگاه میله ای محکم به نزدیک محل سنگ وارد شده و پس از خرد کردن سنگ با امواج فراصوتی و یا لیزر شکسته شده را با همان دستگاه و از شکاف خارج می سازند. لازم به ذکر است که انتخاب و تجویز داروی مورد لزوم و نوع رژیم غذایی و نوع درمان جراحی یا سنگ شکنی بسته به خصوصیات بیمار و ویژگی های سنگ، به عهده پزشک است.

غذا و پیشگیری از سنگ کلیه

نقش رژیم غذایی در درمان و پیشگیری از سنگ های ادراری چیست؟ به وسیله رژیم غذایی، شخص قادر است غلظت مواد سنگ ساز در ادرار را کاهش دهد. همچنین می توان با مصرف غذاهای خاص میزان موادی که مانع تشکیل کریستال ها در ادرار می شوند را افزایش داد و اسیدیته ی ادرار را تنظیم نمود. بنابراین با رعایت رژیم غذایی می توان از ایجاد سنگ های جدید جلوگیری کرد. اما باید به خاطر داشت که رژیم غذایی به تنهایی برای پیشگیری و درمان کافی نیست. در مواردی که نوع سنگ از لحاظ ترکیبات شیمیایی مشخص نمی شود بهتر است از رژیم غذایی با پورین کم و اگزالات کم استفاده شود. همچنین افزایش فیبر موجود در مواد غذایی می تواند سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ بویژه سنگ های از نوع سنگ کلسیمی شود.

آب و پیشگیری از سنگ کلیه

نقش پیشگیری و درمان با آب (آب درمانی) در بیماری سنگ دستگاه ادراری چیست؟ با قاطعیت می توان گفت مصرف آب به مقدار زیاد یک راه حل مناسب جهت پیشگیری و درمان است که به همراه رژیم غذایی و درمان های لازم دیگر باید اجرا شود. مصرف زیاد آب و مایعات باعث زیاد شدن ادرار و رقیق شدن آن و به حرکت در آمدن رسوبات و سنگ های کوچک و دفع خود به خودی آنها می شود و از رشد سریع سنگ ها نیز جلوگیری می کند. آب درمانی زمانی مفید خواهد بود که به درستی در طول شبانه روز و به مدت چندین سال انجام شود. برای این کار باید روزانه حدود 2 تا 3 لیتر (حدود 8 لیوان) آب مصرف شود و قبل از خواب نیز باید به میزان کافی آب نوشیده شود تا ادرار، رقیق بودن خود را در طول شب حفظ نماید. آب درمانی زمانی موفق است که وزن مخصوص ادرار کمتر از 1018 باشد (وزن مخصوص ادرار با آزمایش ادرار توسط آزمایشگاه مشخص می شود). افزایش حجم ادرار تا 5/2 لیتر در روز به میزان 50 درصد باعث کاهش وقوع مجدد سنگ سازی می شود. مناسب ترین مایعی که برای این منظور مورد استفاده قرار می گیرد آب معدنی است که باید از نظر ترکیبات واقعی و اثر بالینی آزمایش شده باشد. چنانچه تهیه آب معدنی به دلایلی مقدر نباشد می توان از آب آشامیدنی شهر استفاده کرد. بیماران مبتلا به ناراحتی های قلبی، فشار خون بالا و انسداد راه های ادراری، تنها به دستور پزشک معالج خود مجاز به انجام آب درمانی هستند.

ورزش و پیشگیری از سنگ کلیه

نقش فعالیت های بدنی و تمرینات ورزشی در بیماری سنگ های ادراری چیست؟ ورزش سنگین سبب تعریق فراوان شده و باعث کم شدن مایعات بدن می شود و به این طریق می تواند سیر سنگ سازی را تسریع کند (مگر این که آب فراوان نوشیده شود). ولی فعالیت های بدنی عادی و ورزش های سبک مانند طناب زدن، دوچرخه سواری و پیاده روی و قدم زدن به علت ایجاد تحرک مناسب در فرد، روند ساخته شدن سنگ را کندتر نموده و حرکت سنگ موجود و دفع آن را تسریع می سازند.

منبع: کتاب سنگ کلیه