سيستيت، التهاب مثانه است. التهاب بیماری است که در آن بخشی از بدن دردناک، قرمز یا متورم می‌شود. در اغلب موارد، علت التهاب مثانه عفونت مجاری ادراری است. یک UTI زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری وارد مثانه یا مجرای ادراری شود و شروع به تکثیر کند. همچنین عفونت مجاری ادرای می‌تواند وقتی رخ دهد که باکتری‌هایی که به طور طبیعی در بدن تولید می‌شوند، نامتعادل گردند. این باکتری‌ها منجر به عفونت و التهاب می‌شوند. بیماری سیستیت همیشه از عفونت ناشی نمی‌شود. به عنوان مثال، برخی از داروها و محصولات بهداشتی نیز می‌توانند باعث التهاب شوند. درمان التهاب مثانه بستگی به علت اصلی آن دارد. اغلب موارد ابتلا به التهاب مثانه حاد هستند يا ناگهان اتفاق می‌افتند. موارد التهاب‌های بینابینی مثانه، مزمن یا بلند مدت هستند. التهاب مثانه می‌تواند در هر فرد رخ دهد، اما اغلب در زنان رخ می‌دهد.
اگر علائم بیماری شما بدتر می‌شوند یا دچار تب می‌شوید، باید پزشک خود را ملاقات کنید. همچنین اگر علائم بیماری در شما تا پایان دوره مصرف آنتی بیوتیک‌ها بهبود نیافتند یا اگر بعد از گذشت دو هفته از پایان دوره این علائم بازگشتند، به پزشک مراجعه کنید. اکثریت قریب به اتفاق زنان بعد از چند روز از ابتلا به بیماری‌های مثانه، بهبود می‌یابند. با این حال، اگر علائم بیماری پس از مصرف آنتی بیوتیک‌ها بهبودی نداشته باشند، ممکن است به آنتی بیوتیک دیگری نیاز داشته باشید. برخی از میکروب‌ها (باکتری‌ها) که باعث ایجاد سیستیت می‌شوند ممکن است به برخی از انواع آنتی بیوتیک مقاوم باشند. باید هر چه سریعتر، به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
دکتر محسن وریانی متخصص اورولوژی با سالها تجربه و تخصص آماده ارائه خدمات مشاوره ای و درمان به شما و عزیزانتان می‌باشد. لطفا جهت کسب اطلاعات بیشتر و رزرو نوبت با شماره 02166571448 تماس حاصل فرمایید.
انواع التهاب مثانه
التهاب مثانه می‌تواند حاد يا بينابين باشد. التهاب حاد مثانه یک مورد از سيستيت است که ناگهان رخ می‌دهد. التهاب مثانه بينابینی (IC) یک مورد مزمن یا طولانی مدت سیستیت است که بر لایه‌های مختلف بافت مثانه تأثیر می‌گذارد. هر دو سیستیت حاد و بینابینی دارای طیفی از علل احتمالی هستند. علت التهاب مثانه، نوع آن را تعيين می‌کند. موارد زیر شامل انواع التهاب مثانه هستند:
هنگامی که باکتری‌ها به مجرای مثانه یا مثانه وارد می‌شوند و باعث عفونت می‌گردند، التهاب باکتريایی مثانه ایجاد می‌شود. این نوع سيستيت همچنین می‌تواند زمانی اتفاق بیافتد که باکتری‌هایی که به طور طبیعی در بدن رشد می‌کنند، نامتعادل می‌گردند. عفونت می‌تواند منجر به سيستيت يا التهاب مثانه شما شود، پس عفونت مثانه باید درمان شود. اگر این عفونت به کلیه‌ها نیز سرایت کند، می‌تواند یک مشکل بهداشتی جدی باشد.
بعضی از داروها می‌توانند باعث ایجاد التهاب مثانه شوند. داروها سرتاسر بدن حرکت می‌کنند و در نهایت از طریق سیستم ادراری از بدن خارج می‌شوند. بعضی از داروها ممکن است به هنگام خروج از بدن، مثانه شما را تحریک کنند. به عنوان مثال، داروهای شیمی‌درمانی مانند سیکلوفسفامید و ایفوسفامید می‌توانند باعث ایجاد سیستیت شوند.
پرتودرمانی که برای کشتن سلول‌های سرطانی و کوچک شدن تومورها استفاده می‌شود، می‌تواند به سلول‌ها و بافت‌های سالم نیز آسیب برساند. پرتو درمانی در ناحیه لگن باعث می‌شود که مثانه شما ملتهب شود.
استفاده مداوم از یک کاتتر (سوند)، لوله ای که برای تسهیل خروج ادرار از مثانه استفاده می‌شود، می‌تواند خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش دهد و باعث آسیب به بافت‌های دستگاه ادراری شود. هم باکتری و هم بافت آسیب دیده می‌توانند التهاب ایجاد کنند.
برخی محصولات بهداشتی می‌توانند مثانه را تحریک کنند. محصولاتی که ممکن است باعث ابتلا به سیستیت شوند عبارتند از:
- ژله‌های اسپرم کش؛
- استفاده از یک دیافراگم با مواد اسپرم کش؛
- اسپری‌های بهداشتی زنانه؛
- مواد شیمیایی موجود در حمام حباب.
گاهی اوقات سیستیت به عنوان علامتی از سایر بیماری‌های پزشکی رخ می‌دهد، مانند:
- دیابت
- سنگ کلیه
- اچ آی وی
- بزرگی پروستات
- آسیب‌های نخاعی
علل التهاب مثانه
التهاب مثانه توسط یک عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود. یک باکتری به نام اشریشیا کُلی(E.coli) است که معمولاً به طور بی‌ضرر در روده زندگی می‌کند، باعث ایجاد بیش از هشت مورد از 10 مورد بیماری‌های سیستیت می‌شود. راه‌های زیادی وجود دارند که باکتری‌ها می‌توانند به دستگاه ادراری وارد و باعث عفونت شوند که شامل موارد زیر می‌گردد:
- رابطه جنسی. هنگامی که شما رابطه جنسی دارید، باکتری‌ها می‌توانند به مثانه منتقل شوند. همچنین مثانه و مجرای اداری ممکن است در طول رابطه جنسی کبود شوند، که این نیز می‌تواند علائم مشابهی را با سيستيت داشته باشد.
- بهداشت ضعیف. زنان دارای مجاری اداری کوتاه‌تری نسبت به مردان هستند، بنابراین باکتری‌ها برای رسیدن به مثانه در زنان فاصله کمتری را نسبت به مردان طی می‌کنند. همچنین مجرای ادراری آنها به قسمت پشتی بدن (مقعد) نزدیک‌تر است، که باعث می‌شود که باکتری‌ها راحت‌تر از مقعد به مجرای اداری منتقل شوند.
- بارداری. اگر باردار هستید، رَحِم ممکن است فشار بیشتری روی مثانه شما ایجاد کند. این می‌تواند مانع از تخلیه کامل مثانه شود. باقی ماندن مقدار کمی ادرار در مثانه می‌تواند باعث رشد باکتری‌ها شود.
- دیابت. اگر دیابت دارید، ادرار می‌تواند قند بیشتری نسبت به حد معمول داشته باشد. این می‌تواند رشد باکتری‌ها را در مثانه و مجاری ادراری افزایش دهد.
- یائسگی. پس از دوران یائسگی، انواع باکتری‌هایی که معمولاً در واژن به طور بی‌ضرر زندگی می‌کنند، ممکن است تغییر کنند، و خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- داشتن یک کاتتر (سوند) (یک لوله که به مثانه متصل می‌شود تا ادرار را به خارج از مثانه تخلیه کند). اگر از کاتتر استفاده می‌کنید، باکتری‌ها می‌توانند به مثانه شما برسند. مثانه و مجرای ادرار همچنین ممکن است هنگامی که کاتتر در بدن قرار می‌گیرد دچار زخم شوند، که این نیز می‌تواند خطر ابتلا به عفونت باکتریایی را افزایش دهد.
- پیشگیری از بارداری.استفاده از دیافراگم یا کاندوم حاوی اسپرم کش ممکن است خطر ابتلا به سيستيت را افزایش دهد. دیافراگم‌ها می‌توانند از تخلیه مثانه شما به طور مناسب جلوگیری کنند، که این نیز به نوبه خود، می‌تواند باعث رشد باکتری‌ها شود.
- سنگ کلیه یا سنگهای مثانه. وجود سنگ در کلیه و مثانه می‌تواند مانع از تخلیه کامل مثانه شود، و همین ممکن است باعث رشد باکتری‌ها در مثانه گردد.
- پروستات بزرگ. در مردان، یک علت شایع سيستيت، کاهش مقدار ادرار دفع شده در هر بار مراجعه به توالت، به علت بزرگ بودن بیش از انداره پروستات است.
- اختلالات دستگاه ادراری. ممکن است با بیماری‌های خاصی که بر ساختار دستگاه ادراری شما تأثیر می‌گذارند، متولد شده باشید و این امر خطر ابتلا به بیماری‌های مثانه را افزایش می‌دهد.
علائم التهاب مثانه چیست؟
علائم التهاب مثانه می‌تواند شامل موارد زير باشد:
- نیاز مکرر برای ادرار کردن،
- نیاز به ادرار کردن پس از تخلیه کامل مثانه،
- ادرار ابری (کدر) یا بدبو
- تب کم در صورت همراه بودن با UTI
- وجود خون در ادرار
- درد در هنگام مقاربت جنسی
- احساس فشار یا پر بودن مثانه
- گرفتگی و درد در شکم یا پشت
اگر عفونت مثانه به کلیه‌های شما گسترش یابد، می‌تواند یک مسئله بهداشتی جدی باشد. علاوه بر علائم ذکر شده در بالا، علائم عفونت کلیه عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد در پشت یا پهلو
- لرز
همچنین دو علامت اضافی، تب یا وجود خون در ادرار، به تنهایی نشانه‌های سيستيت نیستند. با این حال، ممکن است در ارتباط با علائم دیگر عفونت کلیوی رخ دهند. اگر فکر می‌کنید که عفونت کلیه دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
علائم در کودکان
علاوه بر علائم بالا، بعضی از کودکان ممکن است تب، کاهش اشتها و همچنین استفراغ داشته باشند. اگر فکر می‌کنید کودک شما ممکن است مبتلا به سيستيت باشد، با پزشک خود تماس بگیرید. مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید، زیرا این علائم ممکن است به علت بیماری‌های جدی‌تر دیگر باشند.
التهاب مثانه چگونه تشخیص داده می شود؟
چندین روش مختلف برای تشخیص سيستيت وجود دارند. پزشک ممکن است از شما بخواهد برای تعیین علت التهاب مثانه یک نمونه ادرار بدهید و امکان وجود UTI را بررسی کند. پزشک همچنین ممکن است برای تعیین دلیل علائم موجود در شما، از سیستوسکوپی یا آزمایشات تصویری استفاده کند.
سيستوسکوپی
در یک سیستوسکوپی، دکتر مثانه شما را با یک لوله نازک که یک دوربین و یک چراغ به آن متصل هستند، بررسی می‌کند. پزشکان می‌توانند از سيستوسکوپ جهت جمع آوری بيوپسی بافت مثانه در صورت نياز استفاده کنند. بیوپسی یک نمونه بافت کوچک است که برای آزمایش بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آزمایشات تصویربرداری
آزمایشات تصویربرداری معمولاً لازم نیستند، اما می‌توانند در تشخیص التهاب مثانه مفید باشند. استفاده از سونوگرافی نیز می‌تواند به جلوگیری از علل دیگر بیماری‌های مثانه، مانند یک مشکل ساختاری یا تومور کمک کند.
التهاب مثانه و حاملگی
اگر در هنگام بارداری مبتلا به سیستیت هستید، ممکن است زایمان زودهنگام داشته باشید. در ویزیت‌های اولیه خود در دوران بارداری و قبل از زایمان، باید در مورد وجود سيستيت بررسی‌های لازم در شما انجام شود تا از ابتلا به این بیماری جلوگیری گردد. در صورت وجود عفونت در شما، مداوا به سرعت آغاز خواهد شد.
سيستيت چگونه درمان می‌شود؟
اگر علائم بیماری بیش از چند روز طول بکشد، با پزشک خود مشورت کنید. آنها ممکن است برای کمک به از بین بردن عفونت، برایتان آنتی بیوتیک تجویز کنند. آنتی بیوتیک‌هایی مانند تریموتریمیم و نیتروفورانتوئین اغلب برای درمان سيستيت استفاده می‌شوند. شما این داروها را به صورت قرص استفاده می‌کنید. علائم معمولاً در عرض چند روز پس از آغاز استفاده از آنتی بیوتیک شروع به بهبود می‌کنند و ظرف هشت روز از بین می‌روند. همیشه دفترچه راهنمای بیمار را که همراه با دارو است، بخوانید. اگر سؤالی دارید، از داروساز یا پزشک خود مشاوره بگیرید. اگر آنتی بیوتیک‌ها در بهبود مؤثر نبودند، ممکن است شما به یک نوع متفاوت از سيستيت، به نام سيستيت بینابینی، مبتلا شده باشید. این یک بیماری دراز مدت است که در آن التهاب مداوم در مثانه وجود دارد. این بیماری توسط باکتری ایجاد نمی‌شود، بنابراین با آنتی بیوتیک‌ها درمان نمی‌شود. در این صورت پزشک ممکن است برای تست‌های بیشتر، شما را به یک متخصص اورولوژی (یک متخصص در سیستم ادراری) ارجاع دهد.
جراحی می‌تواند بیماری‌های مثانه را مداوا کند اما ممکن است اولین انتخاب دکتر نباشد. استفاده از جراحی برای نوع مزمن این بیماری شایع‌تر است. گاهی اوقات جراحی می‌تواند یک مشکل ساختاری را ترمیم کند.
درمان‌های خانگی می‌توانند به بهبود بیماری کمک کنند. روش‌های متداول عبارتند از:
- استفاده از پد گرم به شکم یا پشت،
- مسکن‌های بدون نسخه، مانند ایبوپروفن و استامینوفن،
- استحمام نشیمن برای تمیز کردن ناحیه لگن
گاهی اوقات شما می‌توانید علائم التهاب مثانه را در خانه، بدون مصرف دارو، مديريت كنيد. اگر برای درمان UTI، آنتی بیوتیک مورد نیاز است این داروها نباید جایگزین آنتی بیوتیک‌ها شوند. روش‌های معمول درمان خانگی عبارتند از:
- آب کران بری یا قرص حاوی عصاره‌ی کران بری
- نوشیدن مقدار زیاد مایعات
- پوشیدن لباس زیر پنبه ای و لباس‌های گشاد
- اجتناب از هرگونه غذا یا نوشیدنی که حدس می‌زنید علائم شما را بدتر می‌کند
روش‌های غیرجراحی دیگری نیز برای التهاب مثانه وجود دارند. گاهی اوقات اتساع مثانه با آب یا گاز می‌تواند به طور موقت علائم را بهبود بخشد. تحریک عصبی می‌تواند میزان دفعات نیاز به دستشویی را کاهش دهد و درد لگن را کمتر کند. و برای التهاب مثانه ناشی از تابش يا شیمی‌درمانی، دارو می‌تواند به پاک شدن مثانه کمک کند.
در حال انجام مداوای بیماری سيستيت، باید:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید،
- از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار اجتناب کنید، زیرا این ماده می‌تواند مثانه شما را تحریک کند،
- به جای “نگه داشتن ادرار”، به دفعات زیاد ادرار کنید،
- لباس زیر پنبه ای و لباس‌های گشاد بپوشید.
پیشگیری از سیستیت
چیزهای زیادی وجود دارند که می‌توانند به پیشگیری از سيستيت کمک زیادی کنند. این موارد عبارتند از:
- اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی آب می‌نوشید
- آب کران بری بنوشید یا قرص‌هایی را مصرف کنید که حاوی عصاره کران بری هستند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که محصولات کران بری می‌تواند به جلوگیری از رشد باکتری‌ها و جلوگیری از بازگشت سيستيت کمک کند، اگرچه این تحقیقات خیلی قاطع نیستند.
- لباس زیرهایی را بپوشید که از مواد طبیعی مانند پنبه یا کتان ساخته شده‌اند.
- پس از رفتن به توالت، بدن خود را از جلو به عقب پاک کنید.
- بعد از کار کردن مزاج، ناحیه اطراف خروجی بدن خود را بشویید.
- به محض اینکه احساس می‌کنید که باید به دستشویی بروید، این کار را بکنید، و آن را به بعد موکول نکنید.
- قبل از اینکه رابطه جنسی داشته باشید، منطقه تناسلی خود را بشویید.
- اگر امکان دارد، بلافاصله بعد از داشتن رابطه جنسی به توالت بروید تا بتوانید هر نوع باکتری را از بین ببرید.
- اگر در دوران یائسگی قرار دارید، از یک جایگزین استروژن استفاده کنید، زیرا می‌تواند به پیشگیری از سيستيت کمک کند.
- اگر برای شرایط شما مناسب است، از یک روش دارویی ضد بارداری (مانند قرص ضد بارداری) استفاده کنيد که نیاز به اسپرم کشی ندارند. در صورت لزوم با پزشک یا مشاور خانواده خود در مورد تغییر روش پیشگیری از بارداری صحبت کنید.
پیشگیری از سيستيت مجدد
اگر به دفعات به التهاب مثانه مبتلا شده‌اید، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که یک آنتی بيوتيک با دوز کم را در خانه نگه دارید تا اگر التهاب مثانه در بدن شما مجدداً بروز کند، بتوانيد از این داروها استفاده کنید. بسته به اینکه چه نوع آنتی بیوتیکی برایتان تجویز کرده است، پزشک به شما توصیه خواهد کرد که روزی چند بار باید این دارو را مصرف نمائید. اگر داروی تجویز شده تری متوپریم است، می‌توانید آن را به صورت روزانه مصرف کنید. یکی دیگر از داروهای مورد استفاده برای درمان سيستيت تکرار شونده، نیترو فورانتوئین نامیده می‌شود. باید این دارو را بلافاصله پس از رابطه جنسی مصرف کنید. اگر مبتلا به سيستيت تکرار شونده هستید، باید پزشک خود را ملاقات کنید. آنها احتمالاً شما را به یک متخصص ارولوژی (پزشک متخصص سیستم ادراری) ارجاع خواهند داد. متخصص ارولوژی ممکن است انجام آزمایش‌های بیشتر را به شما پیشنهاد دهد.
اگر عفونت به غدد پروستات منتقل شود، ممکن است به پروستاتیت (التهاب در غده پروستات) مبتلا شوید. این باعث می‌شود که شما بیشتر در معرض ابتلا به سيستيت در آینده باشید.
سوالات متداول
نه، التهاب مثانه یک عفونت مقاربتی (STI) نیست، اما داشتن رابطه جنسی می‌تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. التهاب مثانه معمولاً توسط یک عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود.اشریشیا کُلی(E.coli) که معمولاً به طور بی ضرر در روده زندگی می‌کند، عامل ایجاد این عفونت است. این باکتری باعث ایجاد بیش از هشت مورد از 10 مورد بیماری‌های سیستیت می‌شود. این باکتری می‌تواند هنگام رابطه جنسی وارد مثانه شما شود، اما کارهایی وجود دارند که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید.
- پس از داشتن رابطه جنسی (در عرض 15 دقیقه)، برای ادرار به توالت بروید تا هر گونه باکتری در این ناحیه از بین برود.
- قبل از داشتن رابطه جنسی، ناحیه تناسلی (و دست‌ها) را بشویید.
- اگر از یک دیافراگم برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که به درستی نصب شده است. اگر اینطور نباشد، می‌تواند فشار بیشتری بر مثانه شما ایجاد کند و از تخلیه مثانه جلوگیری نماید. اگر مقادیر کمی از ادرار را در مثانه خود نگه دارید، می‌توان رشد باکتری‌ها را افزایش دهد.
- در صورت امکان، از روش پیشگیری از بارداری جایگزین برای کاندوم‌های حاوی اسپرم کش استفاده کنید زیرا این کاندوم‌ها می‌توانند خطر ابتلا به سيستيت را افزایش دهند. اما اطمینان حاصل کنید که خود را از STI محافظت می‌کنید – می‌توانید سؤالات خود را در این خصوص، از پزشک خانوادگی یا مشاور خانوادگی خود بپرسید.
اگر پس از داشتن رابطه جنسی در معرض ابتلا به این بیماری هستید، به پزشک خود مراجعه نمایید. آنها می‌توانند آنتی بیوتیک‌هایی را برای شما تجویز کنند که می‌توانید در خانه نگهداری کنید و بلافاصله بعد از داشتن رابطه جنسی مصرف نمائید. همیشه دفترچه راهنمای بیمار را که همراه با دارو است، بخوانید. اگر سؤالی دارید، از داروساز یا دکتر خود بپرسید.
بله، شما می‌توانید برخی تغییرات در رژیم غذایی خود انجام دهید که می‌توانند برای از بین بردن علائم سيستيت و جلوگیری از بازگشت آن کمک کنند. التهاب مثانه یک عفونت باکتریایی است که بر مثانه تأثیر می‌گذارد. پس باید سیستم ایمنی بدن خود را سالم نگه دارید، تا قادر به مبارزه با عفونت باشید. ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی شما می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش خطر ابتلا به این بیماری کمک کند.
- مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه بخورید.
- به اندازه کافی مایعات بنوشید تا هرگونه باکتری را از بدن شما پاک کنند.
- کافئین (مانند چای و قهوه) و الکل زیاد مصرف نکنید، زیرا ممکن است مثانه شما را تحریک کنند.
- آب کران بری بنوشید یا قرص‌هایی را مصرف کنید که حاوی عصاره کران بری هستند، چرا که کران بری می‌تواند احتمال ابتلا به سيستيت مجدد را کاهش دهد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که محصولات کران بری می‌توانند به جلوگیری از رشد باکتری‌ها و جلوگیری از بازگشت سيستيت کمک کنند، اگرچه این تحقیقات خیلی قاطع نیستند.
ممکن است متوجه شوید که غذا یا نوشیدنی خاص باعث ایجاد بیماری‌های مثانه در شما می‌شود. اگر اینطور است، سعی کنید آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید یا کمتر از آن استفاده کنید. اگر در صدد تغییر دادن رژیم غذایی خود هستید با پزشک یا متخصص تغذیه خود در این باره مشورت کنید.
