سنگ کلیه اسید اوریکی

سنگهای ادراری اسید اوریکی

اگر در ترکیب سنگ کلیه و سنگ ادراری، کلسیم وجود نداشته باشد، نمی توان آن را با رادیوگرافی تشخیص داد. شایعترین سنگهای غیر حاجب، سنگهای اسید اوریکی می باشند. جنس سنگهای اسید اوریکی اکثرا از پورین است.

انواع سنگهای ادراری

 سنگ کلیه، سنگ حالب و سنگ مثانه. عامه مردم سنگهای ادراری به نام سنگ کلیه می شناسند. شایعترین سنگهای ادراری، سنگهای کلسیمی هستند. تقسیم بندی دیگری نیز برای سنگهای ادراری وجود دارند و آن بر حسب دیده شدن آنها در رادیوگرافی است. اگر در ترکیب سنگ، کلسیم وجود داشته باشد، حاجب اشعه ایکس می شود و در رادیوگرافی دیده خواهد شد که کلا به آنها سنگهای حاجب گفته می شود. اگر در ترکیب سنگ کلسیم وجود نداشته باشد، در نتیجه حاجب اشعه ایکس نخواهد بود و نمی توان آنرا با رادیوگرافی تشخیص داد. اینگونه سنگها را سنگهای غیر حاجب می نامند که آنها را با سونوگرافی تشخیص می دهند. شایعترین سنگهای غیر حاجب، سنگهای اسید اوریکی می باشند.

سنگ اسید اوریکی

• با رعایت رژیم غذائی و مصرف دارو از عود سنگهای اسید اوریکی به مقدار زیاد می توان جلوگیری کرد.

• بر خلاف سنگهای کلسیمی با تجویز دارو می توان تعداد قابل ملاحظه ای از سنگهای اسید اوریکی را حل کرد.

وقتی غلظت یک ملحی در ادرار از میزان مشخصی می گذرد دیگر آن ملح نمی تواند در ادرار به شکل محلول باقی بماند و در نتیجه رسوب می کند و هسته اولیه سنگ را تشکیل می دهد. جنس سنگهای اسید اوریکی اکثرا از پورین می باشد. پروتئینها مانند گوشت سرشار از پورین می باشند. پورین در بدن شکسته و به تعدادی محصول مختلف تبدیل می شود. یکی از محصولات شکسته شدن پورین، اسید اوریک است. اگر pH ادرار پائین بیاید (ادرار اسیدی شود) فراورده های ناشی از شکسته شدن پورین در ادرار رسوب کرده و سبب تشکیل سنگهای اسید اوریکی می شوند. گاها بر روی هسته اولیه که اسید اوریک می باشد، کلسیم رسوب کرده و ایجاد سنگهای کلسیمی را می کند. اسید اوریک یک اسید ضعیف است. وقتی غلظت اسید اوریک ادرار از میزانی که قابل حل در ادرار است، عبور می کند، شروع به رسوب در کلیه ها می کند. این میزان اسید اوریک قابل حل، رابطه مستقیم با pH ادرار دارد. اسید اوریک یک ماده نسبتا نا محلول است. میزان غلظت آن در ادرار رابطه مستقیم با میزان آن در رژیم غذائی دارد. اسید اوریکی که مصرف می شود از روده ها جذب خون شده و سپس وارد کلیه می شود و توسط لوله های کلیوی داخل ادرار ترشح می شود. مقداری از اسید اوریک ترشح شده مجددا توسط همان لوله های کلیوی جذب خون می شود.

علت سنگهای اسید اوریکی

• مصرف بیش از حد پورین که منجر به تولید مقادیر زیادی اسید اوریک می شود.

• ترشح بیش از اندازه اسید اوریک توسط لوله های کلیوی

• کاهش جذب مجدد اسید اوریک توسط لوله های کلیوی

میزان شیوع سنگ اسید اوریکی در شهرها بیشتر از روستاها است. افرادیکه پروتئین زیاد مصرف می کنند، بیشتر مبتلا به سنگهای اسید اوریکی می شوند. بعلت تفاوت زیاد در میزان مصرف پروتئین در نقاط مختلف دنیا، شیوع سنگهای اسید اوریکی نیز در نقاط مختلف دنیا متفاوت است. سنگهای اسید اوریکی در سفید پوستان بیشتر از سیاه پوستان و در مردان بیشتر از خانمها دیده می شوند. حدود 10 درصد سنگهای کلیوی را سنگهای اسید اوریکی تشکیل می دهند. از خصوصیات سنگهای اسید اوریکی عود آن است. سنگهای اسید اوریکی موقعی تشکیل می شوند که pH ادرار کمتر از 5/5 می شود. بنابراین یکی از راهای جلوگیری از عود سنگهای اسید اوریکی، افزایش دادن pH ادرار یا قلیائی کردن ادرار است. اگر ما pH ادرار را با تجویز مواد قلیائی به 5/6 – 6 افزایش دهیم، بسیاری از سنگهای اسید اوریکی موجود حل خواهند شد. هر ماه یک سانتیمتر از این سنگها را می توان با تجویز دارو حل کرد.

 بر خلاف سنگهای کلسیمی که در تعداد قابل توجهی از آنها با بررسی نمی توان علت خاصی را مشخص کرد، اگر در بیمارانیکه دارای سنگهای اسید اوریکی هستند بررسی انجام دهیم، اکثرا علتی یافت خواهد شد.

• حجم ادرار اندک

• رژیم غذائی سرشار از پروتئین حیوانی

• اختلالات متابولیک که منجر به ورود مقادیر زیادی اسید اوریک به ادرار می شوند.

• بعضی بیماریها که سبب تشکیل سنگهای اسید اوریکی می شوند، مهمترین آنها عبارتند از:

o بیماری نقرس که ناشی از وجود پروتئین بیش از حد در جریان خون می باشد.

o دیابت نوع 2: این بیماران ادرار بشدت اسیدی دارند و در ادرار اسیدی، سنگهای اسید اوریکی به راحتی تشکیل می شوند.

o اسهال مزمن

• مصرف مشروبات الکلی که سبب تشکیل مقادیر زیادی اسید اوریک در ادرار می شوند.

• بعضی از انواع کم خونیها

• سرطانها

• مسمومیت باسرب، مثل کارگرانیکه در باطری سازی کار می کنند.

• عدم مصرف غذا به مدت زمان طولانی

• بعضی فاکتورهای ارثی

• کاهش سیترات ادرار

 تشخیص  سنگهای اسید اوریکی

برای تشخیص سنگهای اسید اوریکی از مجموعه ای از اقدامات پاراکلینیک استفاده می شود. برای اثبات وجود سنگ از سونوگرافی و عکس رنگی از کلیه ها استفاده می شود. بررسیهای آزمایشگاهی باید مختص این بیماران باشد. مهمترین اقدام، اندازه گیری میزان اسید اوریک ادرار 24 ساعته و میزان اسید اوریک سرم می باشد. اگر بتوانیم سنگ رت بدست بیاوریم، باید آنرا جهت تجزیه به آزمایشگاه فرستاد.

درمان سنگهای اسید اوریکی

• اولین قدم قلیائی کردن ادرار و رقیق نمودن ادرار (توسط مصرف زیاد آب) می باشد. اورات سدیم 15 بار بیشتر از اسید اوریک در ادرار قابل حل است. اگر pH ادرار 8/6 باشد، اورات سدیم ادرار 10 بار بیشتر از اسید اوریک ادرار می شود و اگر pH ادرار به 8/7 افزایش یابد، اورات سدیم ادرار 100 برابر اسید اوریک ادرار می شود.

• باید حداکثر تلاش را کرد که سنگ در داخل کلیه تشخیص داده شود. چون آنجا می توان به راحتی سنگ شکن انجام داد. بخصوص در سنگهای اسید اوریکی می توان با تجویز داروهای بخصوصی، سنگ را در داخل کلیه حل کرد. اگر سنگ از کلیه خارج و وارد حالب شود، هم درد فوق العاده شدید ایجاد می کند و هم اینکه سبب آسیب کلیه شده و باید خارج گردد. سنگهای کوچکتر از 6 میلیمتر معمولا خود بخود و یا به کمک دارو دفع می شوند، ولی سنگهای بزرگتر معمولا نیازمند مداخله جراحی هستند.

پیشگیری از سنگ های اسید اوریکی

از تشکیل سنگهای اسید اوریکی به راحتی می توان جلوگیری کرد. برای جلوگیری از عود سنگهای اسید اوریکی سه اقدام زیر اساسی می باشند:

بیماران مبتلا به سنگ های اسید اوریکی باید آب زیادی مصرف کنند و رژیم غذایی آن ها طوری باشد که PH ادرارشان را کمی افزایش دهد و از اسیدی شدن ادرارشان پیشگیری شود.

• قلیائی کردن ادرار با مصرف مواد بخصوص

شما باید از اسیدی شدن ادرارتان جلوگیری کنید و از مصرف غذاهایی که محیط ادرارتان را اسیدی می کنند مثل منابع پروتئین حیوانی اجتناب کنید.

• افزایش حجم ادرار به حداقل سه لیتر در روز

شما می بایست دریافت مایعات را به 5/2 تا 3 لیتر در طی روز افزایش دهید و رنگ ادرارتان می بایست بسیار کم رنگ باشد که به معنای دریافت مایعات کافی در شما است(البته به یاد داشته باشید مکمل های مولتی ویتامینی رنگ ادرار را زرد می کنند حتی اگر آب کافی نوشیده شود).

• اجتناب از خوردن موادیکه سرشار از پورین هستند. مواد غذائی زیر حاوی پورین زیاد می باشند:

o پروتئینها

می بایست اعتدال در دریافت پروتئین غذایی حتی برای پروتئین های منابع گیاهی(مثل حبوبات و مغزها) رعایت شود و پروتئین بیشتر از نیاز دریافت نشود چرا که ادرار را اسیدی می کنند لذا توصیه می شود افراد مبتلا به سنگ های اوریکی تنها در حد نیاز بدن پروتئین را دریافت نمایند و نه بیشتر.. معمولا پزشکان مصرف سیترات پتاسیم را برای شما تجویز می کنند.

در مورد حداقل پروتئین مورد نیاز روزانه تان با پزشک متخصص مربوطه مشورت نمایید.

o جگر

o مرغ و ماهی

o اسفناج

o نخود فرنگی

o حبوبات

o مارچوبه

توجه داشته باشید برخی سبزی ها مثل کلم ها نیز ممکن است سطح اسید اوریک خون را افزایش دهند.

منابع: تبیان و مجله سلامت