سنگ فسفات كلسيم در سیستم ادراری
براي جلوگيري از تشکيل سنگهاي فسفات کلسيم و استروويت، ادرار بايد اسيدي شود؛ آب زغالاخته يا بتائين ميتوانند pH ادرار را کاهش دهند. امروزه در درمان سنگ کليه در کنار مايعدرماني و داروهاي کنترلکننده درد، به طور روزافزوني از داروهاي ضد اسپاسم، اورتروسکوپي و آزمايشهاي متابوليک استفاده ميشود.
ارزيابيهاي بيشتر به منظور تعيين عوامل خطر قابل اصلاح و انجام درمان و پيشگيري اختصاصي انجام ميشود. در سوابق پزشکي بايد بيماريهاي همراه با افزايش احتمال ايجاد سنگ کليه مشخص شوند (به طور مثال بيماري التهابي روده، جراحي روده، نقرس، ديابت، چاقي يا تغييرات اخير وزن، سندرمهاي متابوليک، بيماريهاي همراه با هيپرپاراتيروييدي، عفونتهاي ادراري مکرر و بيماري مزمن کليه). سوابق پزشکي خانوادگي بيمار نيز بايد پرسيده شود.
سنگ فسفات كلسيم
سنگ فسفات كلسيم و زنان باردار
احتمال تشکيل سنگ کليه از جنس فسفات کلسيم در زنان باردار در مقايسه با زنان غيرباردار همسن آنها دو برابر بيشتر است. همچنين در زنان باردار سنگهاي فسفات کلسيم 3-2 برابر بيش از سنگهاي اگزالات ديده ميشوند. ميزان بروز سنگ کليه در سهماهه دوم و سوم بارداري افزايش مييابد. در دوران بارداري، دفع ادراري کلسيم زياد ميشود؛ همچنين pH ادرار در طي سهماهه دوم و سوم افزايش مييابد (ادرار قليايي ميشود) که در نتيجه شانس ايجاد سنگهاي فسفات کلسيم در زنان باردار بالا ميرود. در زنان باردار سونوگرافي روش تصويربرداري انتخابي براي بررسي وجود سنگ کليه است. وجود سنگ کليه در دوران بارداري احتمال ايجاد عفونت ادراري را بالا ميبرد. همچنين وجود کوليک کليوي شانس زايمان زودرس را در مقايسه با زناني که سنگ کليه ندارند، تا 2 برابر افزايش ميدهد.
سنگ فسفات كلسيم و دارو
ارتباط زماني داروهاي مصرفي توسط بيمار، داروهايي که اخيرا قطع شدهاند، استفاده از داروها براي کاربردهاي تاييدنشده، مصرف داروهاي گياهي و مکملها، و غربالگري از نظر داروهاي غيرمجاز. داروها از طريق مکانيسمهاي مختلفي شامل ايجاد کريستالهاي ادراري و تغيير خصوصيات ادرار (مانند تغيير pH يا کاهش حجم ادرار) در تشکيل سنگهاي ادراري موثرند (جدول 4). به عنوان مثال مهارکنندههاي کربنيک انهيدراز از طريق ايجاد اسيدوز سيستميک خفيف و متناقضا افزايش pH ادرار، افزايش دفع ادراري کلسيم و کاهش سيترات ادرار، در تشکيل سنگهاي فسفات کلسيم دخيل هستند. بعضي از آنتيبيوتيکها از طريق کاهش باکتريهاي رودهاي تجزيهکننده اگزالات، سبب افزايش اگزالات ادرار ميشوند.
يک عامل مهم در توليد سنگ کليه pH ادرار است. سنگهاي اسيد اوريک، سيستين و اگزالات کلسيم در ادرار اسيدي تشکيل ميشوند، در صورتي که سنگهاي استروويت و فسفات کلسيم در ادرار قليايي شکل ميگيرند. ادرار 24 ساعته از نظر وجود عوامل تشکيلدهنده سنگها شامل کلسيم، فسفر، منيزيم، اسيد اوريک و اگزالات و همچنين عوامل محافظتکننده در برابر ايجاد سنگ شامل سيترات و فيتات مورد بررسي قرار ميگيرد. ميزان دفع ادراري کلسيم عامل خطر مهم ديگري در تشکيل سنگ است. با افزايش بار اسيدي رژيم غذايي، افزايش دريافت نمک و کاهش يا افزايش سطح ويتامين D در بدن، ميزان دفع ادراري کلسيم بالا ميرود. افزايش سطح سرمي کلسيم ميتواند مطرحکننده هيپرپاراتيروييدي اوليه به عنوان علت تشکيل سنگ کليه باشد
پیشگیری از سنگ فسفات كلسيم
1- افرادي كه در معرض خطر تشكيل سنگهاي اگزالات كلسيم، فسفات كلسيم و فسفات منيزيم آمونيوم مي باشند بايد ادرار آنها را اسيدي نمود. خوردن گوشت، تخم مرغ، آلو، آب شاه توت، ويتامين C وسيترات سديم سب اسيدي شدن ادرار مي شوند.
2- افرادي كه در معرض خطر سنگهاي اسيداوريكي و سيستئيني هستند بايد ادرار را قليايي (بازي) نمود. شير سبزيجات، ميوه جات و داروي بيكربنات سديم و استازولامير سبب قليايي شدن ادرار مي شوند. در ضمن براي جلوگيري از تشكيل سنگهاي اسيداوريكي رژيم غذايي بايد كم پروتئين باشد مثلاً از مصرف گوشت اجتناب شود و ساير پروتئين هاي مواد غذايي نيز محدود شوند. علاوه بر اين ادرار نيز بايد قليايي شود.
– براي پيشگيري از تشكيل سنگ اگزالاتي بايد ادرار را رقيق نمود. مصرف مواد غذاي حاوي اگزالات بايد محدود شود لذا از مصرف سبزيجات سبز پهن برگ (اسفناج و كلم)، ريواس (خصوصاً)، شكلات، قهوه، چاي، بادام زميني و سبوس گندم اجتناب شود.
3- براي پيشگيري از ايجاد سنگهاي كلسيمي بايد مصرف غذاهاي حاوي كلسيم محدود شود. مصرف سديم سلولز فسفات در پيشگيري از ايجاد سنگ هاي كلسيمي موثر است اين ماده به كلسيم درون لوله گوارش متصل شده و جذب روده اي آنرا كاهش مي دهد. داروهاي مدر (تيازيدي) هم سبب كاهش دفع كلسيم از راه ادرار مي شوند.
اسيدي کردن ادرار(در موارد pH افزايشيافته ادرار)؟
براي پيشگيري از توليد سنگهاي فسفات کلسيم و استروويت بايد ادرار اسيدي شود. آب زغالاخته و بتائين ميتوانند بدون ايجاد عوارض ناشي از غذاهاي توليدکننده اسيد فراوان، سبب کاهش pH ادرار شوند. کلريد سديم هم ميتواند pH ادرار را کاهش دهد، اما در عوض سبب افزايش فشار خون، ترشح انسولين و دفع ادراري کلسيم ميشود.
منبع : salamatiran و parastariran