احتمالا خیلی زیاد به واژه «سنگ کلیه» برخورد کرده اید و قطعا از این واژه هراس دارید اما واقعا سنگ کلیه چیست؟ خب، بعضی اوقات بدن شروع به ساختن سنگ می کند که بیشتر آن ترکیبی از نمک و کلسیم است و این سنگ ها در داخل دستگاه ادراری گیر می افتند. البته بیشتر سنگ هایی که در بدن ساخته می شوند آن قدر کوچک هستند که توسط جریان ادرار بدون این که فرد متوجه شود دفع می شوند اما اگر سنگی آن قدر بزرگ باشد که بخشی از کلیه یا حالب ها را مسدود کند، درد ناگهانی شدیدی فرد را فرا می گیرد، این درد ممکن است در ناحیه پشت یا شکم باشد.
چه عواملی خطر ابتلا به سنگ کلیه در زنان را افزایش می‌دهد؟
چرا شیوع سنگ کلیه در زنان در حال افزایش است؟ عوامل خطر سنگ کلیه در زنان شامل چاقی، رژیم غذایی با نمک بالا، بالا بودن میزان قند در رژیم غذایی و دیابت است که همه این خطرات در طی 30 سال گذشته برای زنان افزایش یافته است. برخی از مطالعات اخیر خطرات سنگ کلیه در زنان را مورد بررسی قرار داده است. پژوهشگران در تحقیقی درباره بهداشت و سلامت زنان، 82000 زن یائسه را مورد بررسی قرار دادند. زنانی که سنگ کلیه نداشتند بیشترین میزان فیبر، میوه و سبزیجات را مصرف کرده بوند و همچنین مصرف قند کم‌تری داشتند.
متأسفانه به نظر می‌رسد خانم‌هایی که قبلاً سنگ کلیه را تجربه کرده بودند، خطر ابتلای مجدد آنها به سنگ کلیه با داشتن رژیم غذایی پر فیبر، میوه و سبزیجات کاهش نمی‌یابد. بنابراین اگر کلیه‌های شما سنگ‌ساز باشند، می‌توان گفت سنگ کلیه همیشه همراه شما خواهد بود. یک مطالعه دیگر در مورد هزاران زن نشان داد که یک رژیم غذایی حاوی کلسیم خطر ابتلا به سنگ کلیه را اندکی افزایش می‌دهد، اما مصرف مکمل‌های کلسیم چنین نیست.
علائم سنگ کلیه در زنان چیست؟
در زنان علائم سنگ کلیه ممکن است با برخی حالات دیگر، مثلا بارداری خارج از رحمی (که در آن جنین به جای لانه گزینی در رحم مادر، در لوله های شیپوری یا نقاط مختلف دیگر لانه گزینی می کند) اشتباه گرفته شود. یادتان باشد که با داشتن هر کدام از علائم سنگ کلیه به پزشک اورولوژی مراجعه کنید.در مورد سنگ های کوچک عموما هیچ علائمی ایجاد نمی شود و آن ها خودشان دفع می شوند اما در مورد سنگ های بزرگ تر کلیه، درد به صورت ناگهانی ایجاد می شود.معمولا درد در ناحیه پشت یا درد در قسمت جلوی دستگاه ادراری و شکم یا درد پهلو هاست. گاهی درد حالت عودکننده دارد و برای مدتی ساکت می شود و سپس دوباره عود می کند و ممکن است دچار حالت تهوع، استفراغ و دل پیچه شوید و خون در ادرار دیده شود. ادرار کردن همراه با سوزش و تکرر ادرار هم از دیگر علامت های شایع سنگ کلیه هستند.
تشخیص
تنها راه برای تشخیص سنگ کلیه مراجعه به پزشک است. شما باید در صورت داشتن علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- در هنگام ایستادن، نشستن، یا دراز کشیدن احساس راحتی ندارید
- حالت تهوع و درد جدی در شکم دارید
- متوجه وجود خون در ادرار خود شده‌اید
- برای ادرار کردن دچار مشکل می‌شوید
برای توصیف علائم خود، از جمله زمان شروع آنها آماده باشید. شاید لازم باشد آنها را به همراه لیستی از داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی خود بنویسید.
همچنین باید سعی کنید در یک دوره 24 ساعته به میزان نوشیدن و ادرار خود دقت کنید. اگر پزشک احتمال بدهد که دچار سنگ کلیه شده‌اید، ممکن است یک یا چند آزمایش برای شما بنویسد.
آزمایش‌های مختلفی وجود دارد که پزشک می‌تواند برای تشخیص سنگ کلیه از آنها استفاده کند. این آزمایش‌ها عبارتند از:
آزمایش‌های تصویربرداری
پزشکان روش‌های مختلفی برای دیدن درون بدن شما دارند تا ببینند چه اتفاقی در آن افتاده است. اگر سنگ کلیه دارید، این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا متوجه شود سنگ به چه اندازه بزرگ است و دقیقاً در کجا واقع شده است. برای آماده شدن برای آزمایش تصویربرداری لازم نیست کاری انجام دهید. ممکن است به شما بگویند که مایعات بیشتری بنوشید تا از سنگ عبور کند. پزشکان ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری زیر برای تشخیص سنگ کلیه استفاده کنند:
- اشعه ایکس. پزشکان می‌توانند از طریق این تست سنگ کلیه را تشخیص دهند، اما ممکن است سنگ‌های کوچک با این روش مشخص نشوند.
- سی‌تی اسکن . نوعی اسکن عمیق تر وجود دارد که توموگرافی کامپیوتری یا سی‌تی اسکن نامیده می‌شود. سی‌تی اسکن نوع خاصی از اشعه ایکس است. این دستگاه از چندین زاویه عکس می‌گیرد و سپس یک کامپیوتر تمام پرتوهای X ، بنام “اسلایس”، را به صورت تصاویر دقیق‌تری نسبت به آزمایش اشعه X استاندارد به شما می‌دهد. سی‌تی اسکن غالباً در مواقع اضطراری استفاده می‌شود، زیرا به سرعت تصاویر واضحی را برای کمک به پزشکان در تشخیص سریع ارائه می‌دهد.
- سونوگرافی. در این تست از امواج صوتی استفاده می‌شود تا تصاویری از اندام‌های داخلی شما ایجاد شود.
آزمایش خون
آزمایش خون می‌تواند به پزشک شما كمك كند كه تشخیص دهد آیا مقدار زیادی از مواد خاصی مثل اسید اوریك یا كلسیم در خون شما وجود دارد یا خیر، زیرا این مواد می‌توانند باعث سنگ کلیه شوند.
آزمایش ادرار
آزمایش ادرار می‌تواند مواد معدنی سنگ‌ساز را در ادرار شما مشخص کند و همچنین مشخص کند که موادی که باعث جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه می‌شوند در ادرار شما وجود دارد یا خیر. ممکن است نیاز باشد نمونه ادرار خود را طی یک یا دو روز جمع‌آوری کنید.
درمان و دفع سنگ کلیه در زنان
دفع کردن سنگ بسیار دردناک است و گاه در مواردی که سنگ دفع نشود و به درمان های معمول جواب ندهد، لازم می شود که سنگ را به وسیله درمان جراحی از بدن خارج کنند. در بسیاری از موارد، افرادی که دچار سنگ های کلیوی می شوند به درمان های غیرعملی و عامیانه ای روی می آورند که نه تنها وضعیت آن ها را بهتر نمی کند بلکه باعث بدتر شدن اوضاع هم می شود.
اگر بیشتر از یک بار دچار سنگ های کلیه شده اید یا اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ های کلیوی را دارید، احتمالا تمایل خواهید داشت که پزشکان معالج شما کاری بکنند که دیگر به این سنگ ها مبتلا نشوید. با تغییرات در رژیم غذایی و نوشیدن آب به مقدار کافی می توان بسیاری از سنگ ها را کوچک کرد یا مانع از تشکیل آن ها شد اما بعضی از انواع سنگ ها هم به درمان های دارویی نیاز دارند. برای این کار نیاز است که پزشک معالج تان برای شما درخواست تجزیه ادرار را بدهد تا مشخص شود که شما مستعد ابتلا به کدام نوع از سنگ ها هستید و نقشه درمان مناسب را برای شما ترسیم کند. بسیاری از اوقات نخستین حمله درد سنگ کلیوی در ساعات شب و نیمه شب رخ می دهد. در این موارد گاهی افراد سعی می کنند با خوردن مسکن درد را آرام کنند اما بهترین کار این است که در هر ساعتی که دچار مشکل شدید به بخش اورژانس مراجعه کنید. سنگ های کلیوی مشکل مرگباری نیستند اما درد بسیار شدید دارند که معمولا به درمان های معمول خانگی جواب نمی دهند. در ضمن یادتان باشد که علائم سنگ کلیه مشابه علائم حالت هایی است که ممکن است مرگبار باشند، پس بلافاصله پس از بروز علائم به بخش اورژانس مراجعه کنید.
اگر سنگ کلیه شما بزرگ است یا سنگی دارید که باعث بروز مشکلاتی برای شما شده است، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از گزینه‌های درمانی زیر را به شما توصیه کند:
دارو
در این روش با استفاده از داروهای مسدود کننده آلفا به عبور سنگ کلیه در مجرای ادرار کمک می‌کنند. مطالعات متعدد نشان داده است که داروها می‌توانند احتمال دفع خود به خودی سنگ را افزایش داده و مدت زمان دفع را کاهش دهند. همچنین این داروها نیاز به داروهای درد، نیاز به بستری شدن، و نیاز به مداخله جراحی برای از بین بردن سنگ را کاهش می‌دهند. دوره مصرف این داروها معمولاً چهار هفته است.
موج شاک یا لیتوتریپسی
موج شاک یا لیتوتریپسی از انرژی ناشی از امواج صوتی برای شکستن سنگ کلیه استفاده می‌کند. این روش یک عمل جراحی حداقل تهاجمی است و عموماً به صورت سرپایی انجام می‌شود.
یورتروسکوپی
در روش یورتروسکوپی پزشکان لوله‌ای بسیار نازک (یورتروسکوپ) را از مجرای ادراری عبور می‌دهند تا به محل سنگ برسد و در آنجا بتوانند از ابزارهایی برای برداشتن سنگ یا شکستن آن برای برداشتن راحت‌تر استفاده کنند. گاهی اوقات ممکن است برای مدت کوتاهی به یک لوله توخالی کوچک (استنت مجاری ادراری) که در مجاری ادرار قرار داده می‌شود احتیاج داشته باشید تا آن را باز نگه دارد و تخلیه ادرار و قطعات سنگی از طریق آن انجام شود. یورتروسکوپی اغلب برای سنگ‌هایی که از کلیه به مجرای ادرار منتقل شده‌اند استفاده می‌شود.
نفرولیتوتومی از راه پوست
نفرولیتوتومی از راه پوست مؤثرترین روش برای از بین بردن سنگ‌های بزرگ است. این عمل جراحی به طور کلی به یک برش کوچک (1 سانتی‌متر) در پهلو یا پشت و یک اسکوپ برای برداشتن سنگ کلیه نیاز دارد. این روش سرپایی نیست و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد.
5 روشی که رژیم غذایی شما می‌تواند به جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه کمک کند
اگر می‌خواهید یکی از 12 زنی باشید که در طول زندگی خود از سنگ کلیه جلوگیری می‌کند، چه کاری باید انجام دهید؟
- از مصرف غذاهای با نمک بالا، غذاهای فرآوری شده، غذاهای کنسرو شده، پنیر، سس سالاد آماده، میان وعده‌های با نمک بالا و کالاهای پخته شده در فر خودداری کنید. پرهیز از این غذاها به هر حال بخشی از یک رژیم غذایی سالم است و افزایش این غذاها در رژیم غذایی ما با چاقی همه‌گیری همراه بوده است. پیتزا یکی از غذاهایی است که به شدت احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. نان شور، پپرونی شور، پنیر شور، و سس پیتزای فرآوری شده شور است، اما شما می‌توانید پیتزای خانگی را با میزان نمک کم‌تری درست کنید (ممکن است بخواهید هر از گاهی پیتزا بخورید.)
- فیبر زیادی مصرف کنید، میوه و سبزیجات را بدون نمک بخورید.
- حتماً به اندازه کافی آب بنوشید. کمبود آب یا کم مصرف مایعات مانعی برای تشکیل سنگ کلیه است.
- داستان کلسیم کمی پیچیده است. برخی مطالعات نشان می‌دهد که افزایش کلسیم خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد، اما برخی دیگر نشان می‌دهد که اینگونه نیست. کلسیم مصرفی خود را محدود نکنید اما بیش از حد نیز مصرف نکنید زیرا بعضی از منابع کلسیم مانند پنیر سدیم بالایی دارند.
- وزن خود را متعادل نگه دارید. چاقی یک خطر است اما ممکن است غذاهایی وجود داشته باشد که با چاقی همراه است که قبلاً به آنها اشاره کردیم.
