[sbu_post_image]
شب ادراری کودکان
سیر تکاملی کودک در کنترل دفع ادرار به چه ترتیبی است؟ از دست دادن کنترل ادرار یک مشکل اساسی به شمار می رود و فرد آن را به معنی بازگشت به دوران نوزادی تلقی می کند و این احساس، اعتماد به نفس فرد را کاهش می دهد. اولین نشانه کنترل ادرار کودک، آگاهی از ادرار کردن است که در حدود 18-15 ماهگی به وجود می آید و کود ک در این سن پس از دفع ادرار به والدین می گوید که ادرار کرده است. بعد از این مرحله قبل از ادرار کردن به مادر می گوید که ادرار دارد ولی قادر به کنترل آن نیست و بالاخره در سنی 24-18 ماهگی قبل از این که ادرار کند با دقت کافی به مادر می گوید تا او را به توالت ببرد. در سن 5/2 سالگی قدرت نگهداری ادرار زیاد است به طوریکه کودک قادر است تا 5 ساعت ادرار خود را نگه دارد. عمل دفع ادرار معمولاً بعد از سن 3 تا 4 سالگی در هنگام بیداری تحت کنترل ارادی در می اید. معمولاً توانایی کنترل ادرار در طی روز، قبل از توانایی کنترل در شب به دست می آید بنابراین مدتی پس از آن که کودک توانست در طول روز ادرار خود را کنترل کند، توانایی کنترل شبانه را نیز به دست خواهد آورد. سن متوسط به دست آوردن توانایی کنترل شبانه ادرار در حدود سه سال و سه ماهگی است و معمولاً در سن سه سال و شش ماهگی 75 درصد کودکان در اکثر شبها خشک هستند ولی گاهی به دلیل بیماری، اضطراب شدید یا خستگی ممکن است دچار بی اختیاری شبانه شوند. در سن 5 سالگی هماهنگی لازم بین عضلات کنترل کننده مثانه و اعصاب مربوط به دفع ادرار به وجود آمده است وکودکان از این سن به بعد قادرند حتی قبل از پر شدن کامل مثانه ادرار خود را تخلیه سازند بنابراین تشویق کودک به ادرار کردن بدون احساس دفع ادرار موفق خواهد بود. جهت درک بهتر از مسائل مربوط به دفع ادرار لازم است دستگاه ادراری به طور مختصر تشریح شود.
تشخیص بی اختیاری ادرار
روش های تشخیص بی اختیاری ادرار عبارتند از:معاینه ی فیزیکی، نوار مغزی(EEG )، نوار عضله(EMG )، سونوگرافی، آزمایش های اورودینامیک( که توانایی مثانه برای نگهداری ادرار و تخلیه یکنواخت و کامل آن و مکانیسم کنترل اسفنکترمثانه را مشخص می کنند)، تعیین مقدار باقی مانده ادرار در مثانه پس از ادرار کردن، تست استرس( که با سرفه شدید در حالت ارام بدن و بررسی خارج شدن ادرار در اثر سرفه انجام می شود)، آزمایش کامل ادرار( برای تشخیص عفونت، سنگ های ادراری یا سایر عوامل ایجادکننده بی اختیاری)،آزمایش خون، سونوگرافی،سیستوسکوپی.
یک سری عوامل بطور موقت در فرد ایجاد بیاختیاری ادراری میکنند مانند عفونتهای مجاری ادرار- تحریکات یا عفونتهای دستگاه تناسلی- یبوست- چاقی- سیگار کشیدن- تأثیر داروها- تمرینات ورزشی فشرده.
یک سری عوامل نیز بطور غیرموقت ایجاد بیاختیاری ادراری میکنند از جمله:
– افزایش سن
– ضعف در ماهیچههای نگهدارنده مثانه و همچنین بافت مثانه
– مصرف الکل- قهوه و داروها
– ضعف در ماهیچههای دریچه خروجی ادرار
– ضعف در ماهیچههای لگنی به دنبال زایمان طبیعی سخت
– بیش فعالی ماهیچههای مثانه
– انسداد مجرای خروجی ادرار (مثلاً به علت بزرگی پروستات در مردان)
– اختلالات هورمونی در خانمها
– اختلالات عصبی
– افتادگی رحم
– غیرطبیعی بودن ساختمان مجرا
– عدم تحرک به مدت طولانی
– دیابت
– بالا بودن سطح کلسیم خون
بیاختیاری به صورت شایعتری در زنان نسبت به مردان وجود دارد. این موضوع میتواند به علت زایمانهای سخت واز دست دادن هورمونهای زنانگی بدنبال یائسگی باشد.
علت بی اختیاری ادراری
اگر شما از نظر فشارخون، افزايش چربيهاي خون و قند کنترلهاي لازم را داشته باشيد، انتظار نداريم عوارض جدي روي سيستم ادراري و قسمت اعصاب خودکار ايجاد شود. وقتي سيستم عصبي خودکار مثانه خراب شود، مثانه سلامت خود را از دست ميدهد و عملا ماهيچه آن قدرت انقباضي براي تخليه ادرار ندارد، حتي وقتي پر شده و منبسط ميشود به دليل خرابي اعصاب آن منطقه، پيام پر شدن را به مغز مخابره نميکند و شما براي تخليه مثانه مراجعه نميکنيد و لذا کمتر به دستشويي ميرويد، در حالي که مثانهتان پر است و بياختيار ادرار ميکنيد. احتمال عفونت ادراري نيز در اين حالت افزايش مييابد و انواع عفونتهاي ادراري، چه عفونت مثانه، چه کليه و چه آبسههاي کليوي در فرد ديده ميشود.
در مراحل اوليهاي که فرد ديابتي با اختلال سيستم عصبي مثانه مواجه است با يکسري آموزشها و برنامه خاص کمکاش ميکنند. براي مثال، ميگويند هر 3 يا 4 ساعت يکبار حتي اگر احساس ادرار نداريد، به دستشويي برويد و با تحريک قسمتهاي تحتاني شکم، مثانه را وادار به تخليه کنيد. به اين افراد يکسري دارو هم ميدهند تا انقباضات عضلاني مثانهاش را تقويت کند. دقت کنيد با پيشرفت مشکل، حتي به جايي ميرسيم که مثانه عملا کارايي ندارد و بيمار با سونداژ متناوب هر 4 تا 6 ساعت يکبار بايد ادرارش را تخليه کند. پيشگيري از اين مشکل و کنترل قند خون منطقيترين و آسانترين روش است. احتمالا ميدانيد که سيستم عصبي خودکار در بدن ما مثانه و مجاري ادراري را عصبدهي ميکند و اين اعصاب در احساس پر شدن مثانه، احساس نياز به دفع ادرار و کمک به تخليه ادرار نقش اصلي دارند؛ اما شايد ندانيد که به مرور زمان، بيماري ديابت ميتواند روي سيستم عصبي خودکار تاثير بگذارد و کار اين سيستم را مختل کند.
در اوايل با به وجود آمدن اختلال در کار اين سيستم، فرد احساس ميکند ادرار کمتري دارد، يعني با اينکه مثانهاش پر است چون اين حس او کمتر شده براي تخليه ادرار ديرتر ميرود. کمکم با پيشرفت اختلال در کار اعصاب، تخليه مثانه هم دچار مشکل ميشود، يعني عضلات مثانه به خوبي نميتوانند منقبض شوند و ادرار را خالي کنند، در نتيجه مقداري از ادرار در مثانه باقي ميماند.
باقيمانده ادرار در مثانه به افزايش احتمال عفونت ادراري منجر ميشود. ديابت با مختل کردن کار اعصاب مثانه باعث ميشود تخليه ادرار مختل شود و به تدريج ادرار زيادتري در مثانه بماند و حجم مثانه افزايش يابد. فرد ديابتي در اين حالت دچار بياختياري ادرار ميشود چون مثانه پر شده بهصورت سرريز ادرار را نشت ميدهد، بدون آنکه فرد احساس کند مثانهاش پر است و يا براي تخليه ادرار مراجعه کند. براي پيشگيري از مختل شدن سيستم عصبي اين منطقه توصيه ميشود افراد ديابتي قند خونشان را تحت کنترل دقيق بگيرند.
منبع : پزشک بی اختیاری ادرار تهران
