علت شن و سنگ کلیه چیست

سنگ‌های کلیه سنگ‌های سختی هستند که ممکن است در کلیه‌ها و مجاری ادراری که ادرار را از کلیه‌ها یا مثانه خارج می‌کنند، تشکیل شوند.

کلیه‌ها مواد شیمیایی بسیار زیادی را از بدن ما خارج می‌کنند. این مساله برای حفظ سلامتی ما واقعاً مهم است. این مواد شیمیایی از کلیه‌ها به مثانه منتقل شده و سپس از بدن خارج می‌شوند. بعضی اوقات ممکن است این مواد شیمیایی به هم بچسبند و سنگ کلیه را تشکیل دهند.

علت ایجاد شن کلیه چیست؟

کلیه‌ها خون را تصفیه کرده و آب اضافی و مواد شیمیایی زائد را به شکل ادرار درمی‌آورند. ادرار تولید شده از هر کلیه از طریق یک لوله حالب (مجرای ادرار) از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌شود. به این روند یک جریان ادراری گفته می‌شود.

بسیاری از مواد شیمیایی زائد در ادرار حل می‍شوند. این مواد شیمیایی گاهی بلورهای ریزی در ادرار تشکیل می‌دهند که با تجمع در کنار هم یک سنگ کوچک تشکیل می‌دهند. بیشتر سنگ‌های کلیوی کوچک هستند و با ادرار از بدن خارج می‌شوند اما بعضی از سنگ‌ها در کلیه یا مجاری ادراری گیر می‌کنند.

در بیشتر موارد ، دلیل مشخصی برای ایجاد سنگ و شن کلیوی وجود ندارد. بیشتر سنگ‌ها از جنس کلسیم هستند. اما در اکثر موارد میزان کلسیم و سایر مواد شیمیایی موجود در ادرار و خون طبیعی است.

چه چیزی احتمال ایجاد سنگ کلیه را بیشتر می‌کند؟

اگر ادرار غلیظ باشد احتمال تشکیل سنگ کلیه بیشتر است. به عنوان مثال ، کسانی که ورزش‌های شدید و سنگین می‌کنند، در آب و هوای گرم زندگی می‌کنند یا در یک محیط گرم کار می‌کنند، مایعات بدنشان را بیشتر از طریق تعریق دفع می‌کنند تا ادرار.

در صورت وجود هر یک از موارد زیر نیز افراد بیشتر مستعد ابتلا به سنگ کلیه هستند:

• عفونت‌های مکرر ادراری. 
• عفونت‌های مکرر کلیوی.
• غیر طبیعی بودن کلیه – به عنوان مثال ، کلیه‌هایی که اسکار ( جای زخم) یا کیست دارند.
• وجود خویشاوند نزدیکی که سنگ کلیه داشته است.

وجود بیماری‌ها و علل زمینه‌ای برای تشکیل سنگ کلیه نادر است

در موارد معدودی، یک بیماری ممکن است باعث ایجاد سنگ و شن کلیه شود. شرایط غیر معمول مختلفی می‌توانند منجر به بالا رفتن مقدار مواد شیمیایی مانند کلسیم ، اگزالات ، اسید اوریک و سیستین در بدن شوند. اگر سطح این مواد شیمیایی در ادرار به اندازه کافی بالا باشد ، می‌توانند به سنگ تبدیل شوند.

آیا مصرف بعضی از داروها احتمال ایجاد سنگ کلیه را زیادتر می‌کند؟

مصرف بعضی داروهای خاص می‌تواند افراد را مستعد ابتلا به سنگ کلیه کند. از جمله این داروها عبارتند از:

• داروهای مدر (ادرارآور)
• برخی از داروهای شیمی درمانی برای سرطان
• برخی از داروهای مورد استفاده در درمان HIV

با این حال ، بسیاری از افراد با خیال راحت از این داروها بدون این که به سنگ کلیه مبتلا شوند استفاده می‌کنند. اگر فکر می‌کنید علت سنگ کلیه شما دارویی است که مصرف می‌کنید ، نباید خودسرانه مصرف دارو را متوقف کنید بلکه در مورد آن با پزشک خود مشورت کنید.

 سنگ کلیه در زنان، مردان و کودکان

سنگ های کلیوی در مردان شایع تر از زنان است به طوری که خطر بروز این بیماری در دهه 40 زندگی در مردان شدت یافته و تا هفتاد سالگی ادامه می یابد. مردان سفیدپوست بیش از سایر نژادها در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. اما از سوی دیگر، احتمال بروز این بیماری در زنان، در دهه 50 زندگی بیشتر است. سنگ کلیه در زنان جوان تر بیشتر طی مراحل انتهایی بارداری رخ می دهد. به دلیل مصرف بالای کلسیم در زنان باردار، کلیه، کار دفع این ماده را همانند قبل انجام نداده و احتمال ایجاد سنگ در کلیه ها افزایش می یابد ولی این حالت در دوران بارداری بندرت ایجاد شده و از هر 1500 بارداری، فقط یک مورد دچار سنگ کلیه می شود.

علائم سنگ کلیه و شن کلیه

بطور کلی سنگهای کلیه ابتدا در کلیه ساخته میشوند و بعد به قسمتهای پائین تر مثل مثانه میرود. علائم و نشانه های سنگ کلیه بر حسب محل آن با هم فرق دارد. گاهی سنگها کوچکند و تا زمانی که داخل کلیه هستند هیچ علامتی ایجاد نمیکنند. گاهی این سنگها در هنگام خروج از کلیه در مسیر ایجاد انسداد میکنند و میتوانند باعث درد پهلو، عفونتهای عود کننده یا ادرار خونی دائم شوند. وقتی سنگها از کلیه خارج شده و وارد حالب میشوند، دردهای تیزی ایجاد میکنند که در پهلوست، ولی درد معمولا به اطراف پهلو و نواحی شکم تیر میکشد. ممکن است با تهوع و استفراغ توأم شود. دردها به صورت متناوب است یعنی بعد از یک دوره شدید یک زمان آرامش وجود دارد. وقتی که سنگ به طرف پایین تر حرکت میکند دردها به قسمتهای پایین تر مثل کشاله ران تیر میکشد. این افراد معمولا تب ندارند، مگر اینکه عفونت هم داشته باشند.

– سختی ادرار

– بیرون آمدن شن از مجرای ادرار

 – درد کمر و پایین کمر از علائم سنگ کلیه می باشد.

عوارض احتمالی سنگ کلیه کدامند؟

عوارض ناشی از سنگ کلیه چندان شایع نیستند. به ندرت ، ممکن است یک سنگ بزرگ مسیر ادرار را در یکی از لوله‌های حالب (مجرای ادرار) که ادرار را از کلیه خارج می‌کنند، بطور کامل مسدود کند. این مساله ممکن است منجر به عفونت و یا حتی آسیب رسیدن به کلیه شود.

امروزه این مساله خیلی به ندرت اتفاق می‌افتد زیرا تصاویر اشعه ایکس یا دیگر اسکن‌ها معمولاً هرگونه انسداد را تشخیص می‌دهند و سنگ‌های بزرگ قبل از آسیب رساندن به کلیه‌ها برطرف می‌شوند.

برای تشخیص سنگ کلیه به چه آزمایشاتی نیاز است؟

پزشک ممکن است برخی آزمایشات اولیه ادرار و خون را تجویز کند:

• آزمایش خون برای بررسی درستی عملکرد کلیه‌ها.
• ممکن است آزمایش خون دیگری نیز انجام شود تا سطح برخی مواد شیمیایی که ازدیاد آن‌ها در خون ممکن است باعث سنگ کلیه شود، از جمله کلسیم و اسید اوریک را بررسی کنند.
• آزمایش ادرار برای بررسی وجود عفونت و بلورهای خاص.

اگر علائمی دارید که ممکن است نشانه وجود شن کلیه باشند ، پزشک ممکن است در حال تخلیه ادرار، از کلیه‌ها و مجاری ادرار شما تصویربرداری اشعه X یا اسکن دیگری انجام دهد. آزمایشات معمولا با تصویربرداری اشعه ایکس و سونوگرافی شروع می‌شوند. ممكن است به سی تی اسكن نیز نیاز باشد. از تصویربرداری برای تشخیص سنگ ، تعیین جای دقیق سنگ و بررسی این که آیا سنگ مانع از جریان ادرار می‌شود یا خیر استفاده می‌شود.

پزشکان برای رد یا تأیید علل زمینه‌ای سنگ کلیه از چه روش‌هایی استفاده می‌کنند؟

سنگ و شن کلیه بسیار شایع هستند و در بیشتر افراد به خاطر هیچ بیماری زمینه‌ای شناخته شده‌ای ایجاد نمی‌شوند. با این وجود ، پزشکان ممکن است برای رد برخی علل زمینه‌ای آزمایش‌هایی را توصیه کنند. این ازمایشات به ویژه در صورت وجود هر یک از موارد زیر ممکن است توصیه ‌شوند:

• اگر کسی مکررا دچار سنگ کلیه ‌شود.
• اگر کسی علائم بیماری زمینه‌ای خاصی را داشته باشد.
• اگر کسی سابقه خانوادگی یک بیماری خاص را داشته باشد.
• اگر کودک یا فرد جوانی دچار سنگ کلیه شده باشد.

ممکن است از بیمار بخواهند سنگ کلیه‌ای که از طریق ادرار دفع می‌کند را بگیرد تا آن را آنالیز کنند. آنالیز سنگ به پزشکان کمک می‌کند تا بفهمند که آیا علت زمینه‌ای برای سنگ کلیه وجود دارد یا خیر. برای گرفتن سنگ ، بیمار باید روی چیزی مثل یک گاز استریل ، چای صاف کن یا صافی قهوه ادرار کند.

راه‌های درمان شن کلیه

بیشتر سنگ‌هایی که باعث ایجاد کولیک کلیه می‌شوند کوچکند و حدودا در عرض یکی دو روز با ادرار خارج می‌شوند. برای تقویت جریان مناسب ادرار لازم است مایعات زیادی بنوشید. غالباً برای تسکین درد ، تا زمانی که سنگ خارج نشده لازم است از مسکن‌های قوی استفاده کنید. معمولاً به درمان دیگری نیاز نیست.

بعضی از سنگ‌ها در کلیه یا یکی از مجاری ادرارکه ادرار را از کلیه خارج می‌کنند گیر می‌کنند و منجر به بروزعلائم یا مشکلات مداومی می‌شوند. در این موارد ، درد معمولاً شدید است و ممکن است لازم باشد در بیمارستان بستری شوید. گزینه‌های مختلف درمانی برای این وضعیت وجود دارند که موارد زیر را شامل می‌شوند:

سنگ‌شکنی (لیتوتریپسی با شاک ویو)

برای سنگ شکن کردن یا لیتوتریپسی خارج بدن با شاک ویو (ESWL)، به کمک یک ماشین مخصوص از خارج از بدن، امواج شوکی پرانرژی را به صورت متمرکز بر سنگ‌های کلیه می‌فرستند تا سنگ‌ها‌ را متلاشی کرده و بشکنند. سپس قطعات شکسته ریز سنگ با ادرار، از بدن خارج می‌شوند.

یورتروسکوپی

یورتروسکوپی روش درمانی دیگری است که ممکن است از آن استفاده شود. در این روش ، دوربین ظریفی از طریق مجرای ادرار و مثانه به حالب منتقل می‌شود. پس از مشاهده سنگ ، از لیزر برای شکستن سنگ استفاده می‌کنند. این تکنیک برای بیشتر انواع سنگ مناسب است.

جراحی

جراحی برای خارج کردن سنگ. به این روش در موارد بسیار نادری که تکنیکهای جدیدتر ذکر شده در بالا بی تاثیر بوده یا امکان پذیر نباشند، نیاز است. در صورتی که سنگ بسیار بزرگی در کلیه باشد ممکن است جراحی انجام شود.

حل کردن سنگ

یکی دیگر از روش‌های درمانی برای سنگ‌هایی که از جنس اسید اوریک هستند حل کردن این سنگ‌ها است. تقریباً از هر 20 سنگ کلیه یک سنگ از جنس اسید اوریک است. این کار با نوشیدن مایعات فراوان و قلیایی کردن ادرار با استفاده از دارو انجام می‌شود.

درمان سنگ کلیه با عمل PCNL

بسته به مهارت جراح، زمان انجام عمل PCNL از 30 تا 90 دقيقه طول مي کشد.

از روش نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL)، برای سنگ‌هایی که برای سنگ شکن با شاک ویو برایشان مناسب نیست استفاده می‌شود. در این روش دستگاه ظریف تلسکوپ مانندی (به نام نفروسکوپ) از طریق پوست وارد کلیه می‌شود. سپس سنگ شکسته شده و قطعات خرد شده سنگ از طریق نفروسکوپ برداشته می‌شوند. این روش معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

بسته به مهارت جراح، زمان انجام عمل نفرولیتوتومی از راه پوست (PCNL) از 30 تا 90 دقيقه طول مي‌کشد.

زمان بستري

اکثر بيماران يک شب بستري مي شوند ولي ممکن است 2 الي 3 شب نيز طول بکشد.

پيش از عمل سنگ کلیه

1-بيمار حتماً مصرف آسپرين و داروهاي رقيق کننده خون را يک هفته قبل از عمل جراحي قطع کند.
2-عفونت ادرار فعال بايد درمان شود.
3-در صورت وجود هرگونه بيماري خوني، قلبي و عروقي و ريوي بايد با دکتر مربوطه مشاوره انجام شود.

پس از عمل سنگ و شن کلیه

1-استراحت نسبي و انجام ندادن کارهاي سنگين جهت جلوگيري از خونريزي احتمالي به مدت 10 روز.
2-مصرف زياد مايعات.
3-زور نزدن و جا به جا نکردن اشياء سنگين.
4-وجود خون رقيق در ادرار، يک تا دوهفته پس از عمل طبيعي است.

منبع : متخصص ارولوژی تهران

چگونه می‌توان از ابتلا به سنگ کلیه جلوگیری کرد؟

گزینه‌های درمانی مختلفی برای از بین بردن سنگ کلیه‌ای که در دستگاه ادرار گیر کرده وجود دارد. در حدود نیمی از افرادی که سنگ کلیه دارند ، حداقل یک بار دیگر هم در زندگی خود به سنگ کلیه دچار خواهند شد. نوشیدن آب فراوان ، در هر روز ممکن است مانع از بروز مجدد این اتفاق شود.

افراد معدودی که سطح مواد شیمیایی خاصی در بدنشان بالاست ، ممکن است برای کاهش میزان این مواد شیمیایی به مشاوره و درمان بیشتری نیاز داشته باشند.