علت طولانی شدن بیماری شب ادراری

علت شب ادراری

علت اصلی بیماری شب ادرای چیست؟ همانطور که در متن کتاب توضیح داده شد دلایل متعدد و مختلفی در علت شناسی شب ادراری مطرح شده اند که یکی از مهم ترین آنها علل ژنتیک و ارثی است، به طوری که 75 درصد این کودکان دارای یک وابسته درجه اول خانوادگی مبتلا به این اختلال داشته اند. دلیل دیگری که برای شب ادراری مطرح می شود کاهش ظرفیت مثانه یا ناپایداری مثانه است. کاهش ظریفت مثانه در نتیجه تخلیه زود به زود ادرار در بسیاری از کودکان مبتلا به بی اختیاری در شب و روز اثبات شده است این کودکان علائم دیگری همچون تکرر ادرار و فوریت در دفع ادرار نیز دارند.

علل بیماری شب ادراری

علل دیگر بروز بیماری شب ادراری چیست؟ یک علت دیگر برای بروز شب ادراری را تأخیر در تکامل مغزی می دانند. کنترل ادرار به معنی تکامل مغز برای باز و بسته کردن ارادی دریچه پیشابراه (که درست زیر مجرای خروجی مثانه قرار دارد) و تخلیه ادرار با اراده و خواست فرد است. این مرحله در واقع بخشی از تکامل عمومی کودک بوده و باید به تدریج کسب شود. عوامل داخلی و خارجی می توانند تکامل این بخش را به تأخیر بیندازند و درنتیجه کودک به علت تأخیر در تکامل مغزی قادر به کنترل صحیح ادرار خود نیست. فقدان آموزش آداب توالت به طور مناسب و منطقی که بایستی به طور معمول از سن 1 تا 3 سالگی شروع شود یا استفاده از روش های سخت گیرانه و تنبیهی می تواند در ایجاد یا تداوم عدم توانایی کودک درکنترل ادرار نقش داشته باشند.

همچنین وجود استرس های متعدد خانوادگی از جمله طلاق، مشاجرات زناشوئی، تولد فرزند جدید، شروع مدرسه، نقل مکان به منزل جدید یا بستری شدن کودک در بیمارستان می تواند از عوامل تداوم یا ایجاد این اختلال باشد. سال های دوم تا چهارم زندگی دوران نسبتاً حساس زندگی در تکامل کنترل ادرار می باشد. فشارهای اجتماعی و استرس ها در این سن به عنوان یک عامل خارجی، کنترل ادراری را به تعویق انداخته و بی اختیاری ادراری ثانویه را تشدید می کنند.

معمولاً این کودکان با گذشت زمان و تکامل مغز بهبود می یابند. عمق خواب را یکی دیگر از عوامل دخیل در بروز شب ادراری می دانند به این صورت که عده ای از محققین عقیده دارند دلیل اتفاق افتادن شب ادراری عمیق تر بودن خواب اینگونه افراد نسبت به سایر افراد طبیعی است و در نتیجه این بیماران پر بودن مثانه و خروج ادرار خود را کمتر حس می کنند. ولی مطالعات دیگری نشان می دهد که خواب این کودکان مانند سایرین بوده و بی اختیاری در هر مرحله از خواب و معمولاً در ساعات اولیه روی می دهد. دلیل دیگری که برای شب ادراری مطرح می سازند وجود اختلالات روانی است که تنها در 20 درصد این کودکان وجود دارد. در صورت باقی ماندن مشکل شب ادراری در سنین بالاتر احتمال وجود این اختلالات بیشتر مد نظر قرار می گیرد. و بالاخره علل عضوی در دستگاه ادراری می تواند دلیل ایجاد شب ادراری باشد که این گونه افراد بی اختیاری روز هم وجود دارد و به عبارت دیگر این کودکان هیچ گاه کنترل ادرار را فرا نگرفته اند. توجه داشتن به علل فوق و مطرح نمودن دقیق آنها در ملاقات باپزشک ارزیابی کننده کودک راهنمای مفیدی در ارزیابی کننده جهت تشخیص علت اختلال و درمان مؤثر آن است.

چه مشکلاتی ممکن است سبب طولانی شدن مدت بیماری شب ادراری شود؟

همانگونه که قبلاً نیز توضیح داده شد فشارهای عصبی مانند سرزنش های شدید در مقابل دیگران و تنبیه کودک می تواند باعث طولانی تر شدن بیماری شود. فشارهای روحی عاطفی شدید نظیر جدایی پدر و مادر، بیماری های شدید و بستری شدن در بیمارستان و یاجدایی از والدین باعث طول کشیدن بیشتر بیماری شب ادراری و یا عود آن خواهد شد. گاهی اضافه شدن یک خواهر یا برادر نوزاد به محیط خانواده باعث عود مجدد شب ادراری می شود. آموزش زود هنگام توالت رفتن و اصرار ورزیدن به آن نیز می تواند باعث طول کشیدن مشکل شب ادراری شود.

عوارض شب ادراری

آیا شب ادراری به علت کوچکی مثانه است؟ مثانه کوچک به خودی خود دلیلی برای شب اداری محسوب نمی شود ولی کودکان مبتلا به شب ادراری نسبت به کودکان سالم ادرار کمتری را در مثانه خود نگه می دارند یعنی کودک عادت کرده است که زمانی که مثانه اش نیمه پر است ادرار خود را دفع کند. انجام روش فاصله گذاری و تربیت مثانه در این گونه بچه ها مفید خواهد بود. به این معنی که کودک را تشویق می کنیم تا هر روز نیم ساعت فواصل ادرار کردن را زیاد کند. اغلب کودکانی که قادر باشند 5/2 تا 3 ساعد در طی روز بین دفعات ادرار کردن فاصله بگذارند می توانند از مشکل شب ادراری خلاص شوند. انجام این روش معمولاً به چند هفته وقت نیاز دارد و در طول انجام این روش بعضی مواقع ممکن است بچه خود را خیس کند.

عوارض بیماری های کلیه و مجاری ادرار

آیا ممکن است شب ادراری ناشی از بیماری های کلیه و مجاری ادرار باشد؟ همانگونه که در متن اشاره شد شب ادراری ممکن است وابسته به وجود یک بیماری (علل عضوی) در فرزند شما باشد، بنابراین حتماً باید وجود بیماری های کلیه و مجاری ادراری و دیگر بیماری ها در شخص مبتلا توسط پزشک رد شود.

آیا ممکن است شب ادراری نشانه کم ذهنی و کم هوشی فرزند من باشد؟ اکثر مبتلایان به شب ادراری از هوش طبیعی برخوردارند ولی در کودکانی که تکامل آنها کندتر است، به دست آوردن کنترل ادرار نیز ممکن است تأخیر داشته باشد. بدان معنی که بچه هایی که دیر راه می افتند، یا حرف زدن، خواندن، و نوشتن آن ها دچار تأخیر است، احتمال اینکه سیر کنترل ادرارشان نیز دیرتر اتفاق بیافتد وجود دارد.

پیشگیری از شب ادراری

برای پیشگیری از ایجاد شب ادراری چه باید کرد؟ والدین چنین کودکانی بایستی آگاه باشند که در درجه اول برای پیشگیری از ایجاد این اختلال بایستی نهایت دقت را در آموزش آداب رفتن به دستشویی داشته باشند. شروع زودتر از موعد آموزش در این زمینه، استفاده از روش های تنبیهی یا ترساندن کودک در سنینی که کودک هنوز قادر به کنترل تخلیه ادرار از مثانه خود نیست، می تواند باعث افزایش شیوع این اختلال گردد. آموزش بایستی در سن مناسب، همراه با به خرج دادن حوصله و داشتن صبر و شکیبایی باشد. بکارگیری هر روش صحیح اگر با دقت و حوصله انجام نگردد یا تداوم لازم را نداشته باشد ناموفق خواهد بود و سرخوردگی والدین و کودک را به دنبال خواهد داشت. در برخی مواقع عدم بهبودی در روند شب ادراری کودک می تواند مربوط به مشکلات جسمی باشد که این مسئله بایستی با مراجعه به پزشک مورد بررسی و تشخیص قرار گیرد و آزمایشات لازم در جهت بررسی علل آن توسط والدین به دقت پیگیری و انجام گردد.

آیا ممکن است شب ادراری به علت لجبازی و یا جلب توجه باشد؟ خیر، شب ادراری برای کودک بسیار ناخوشایند است و ارادی نیست.

مکانیسم اثردرمانی هشداردهنده ها (شب زنگ ها) چیست؟ وقتی به طور مکرر بیمار هنگام پر شدن مثانه و ادرار کردن با ایجاد صدای زنگ بیدار می شود تدریجاً پر شدن مثانه جای صدای زنگ را در حلقه رفلکس گرفته و پس از چند بار وقتی مثانه به ظرفیت پر می رسد به جای صدای زنگ عمل کرده و باعث وقفه چرخه ادرار شده و کودک را بیدار می کند (رفلکس شرطی) این سیر درمان چند ماه طول می کشد ولی مؤثر و تقریباً دائمی و با عود بسیار کم بیماری همراه است.

منبع : پزشک بی اختیاری ادرار تهران ، کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار