بیماری سنگ کلیه
تشکیل سنگ های ادراری سومین مشکل شایع دستگاه ادراری است و اغلب بیماران مبتلا به سنگهای کلیه معمولاً در سالهای اولیه بلوغ مراجعه می‌کنند و حداکثر شیوع سنی آن در حدود ۲۸ سالگی است.
یک اوج دیگر شیوع سنگهای ادراری در ۵۵ سالگی است که تقریباً مختص به سنگهای عفونی و در زنان است. سنگهای کلیه در مردان ۴ برابر زنان است اما اگر تنها سنگهای عفونی را در نظر داشته باشیم نسبت مرد به زن ۲ به ۳است.
آب و هوای گرم و قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که فرد را مستعد از دست دادن آب بدن می‌کند، می‌تواند ریسک سنگ سازی را افزایش دهد. همچنین سابقۀ خانوادگی تشکیل این سنگ‌ها، اهمیت فراوانی دارد. در افراد مبتلا به سنگ در مقایسه با افراد عادی، احتمال داشتن فامیل درجه اول مبتلا به سنگ کلیه، دو برابر است.
رژیم غنی از کلسیم – سدیم – پروتئین و همچنین عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوری، افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مثل التهاب روده یا ایلئوستومی، سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماری‌های متابولیک، نقرس، عدم تحرک در ابتلا به سنگ نقش دارند.
درد، خونی شدن ادرار و عفونت را از نشانه‌های سنگهای ادراریاست اکثر قریب به اتفاق سنگ های ادراری با شروع حاد درد به‌علت انسداد و اتساع ناگهانی سیستم ادراری فوقانی تظاهر می‌کنند. معمولاً شروع درد، ناگهانی و شدید است به گونه‌ای که ممکن است بیمار را از خواب بیدار کند. مکانیسم اصلی ایجاد درد کلیوی، انسداد ادراری است. در کل، سنگهای غیر مسدودکننده، به صورت دوره‌ای سبب درد عمقی و مبهم در پهلو یا پشت می‌شوند. اکثراٌ درد بیمار با تهوع و استفراغ نیز همراه است.
معمولاً بیماران دچار خونی شدن آشکار ادرار یا تغییر رنگ گهگاه ادرار (به رنگ چای) می‌شوند. عفونت می‌تواند در همراهی با انسداد در سنگهای قسمت فوقانی ایجاد شود. التهاب موضعی ناشی از عفونت، می‌تواند در ایجاد درد مشارکت داشته باشد. همراهی تب با علائم سنگ کلیه، یک اورژانس محسوب می‌شود.
حمام یا بخار آب گرم و مصرف مایعات در صورت عدم منع در درمان و دفع سنگ مفید است.
بیماران باید رژیم غذایی را رعایت کنند و در طول روز حداقل چهار لیتر آب بنوشند، از فعالیت زیاد بپرهیزند، با مشاهده نخستین عفونت ادراری به پزشک مراجعه کنند، هر چند وقت یک بار آزمایش ادرار انجام دهند و مراقب افزایش میزان اوره و کراتیین خود باشند.
اکثر سنگهای حالب خود به خود دفع می‌شوند و به مداخله نیاز ندارند. احتمال دفع سنگهای 5-4 میلی‌متری حالب، 540 تا 50 درصد است. معمولاً زمان دفع سنگ‌ها طی 6 هفته پس از آغاز علایم است. هر چه سنگ در قسمت پائین‌تر حالب قرار داشته باشد، احتمال دفع آن افزایش می‌یابد.
هدف فوری درمان درد و هدف طولانی جلوگیری از تخریب کلیه است. هنگام ایجاد درد حاد (اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری) مسکن‌های مخدر و غیراستروئیدی مفید هستند. معمولاً در چنین مواقعی اساس درمان انتظار برای دفع سنگ از طریق جریان ادرار است.
غذا و سنگ کلیه
سبوس سرشار از فیبر است و خوردن آن به دفع کلسیم موجود در ادرار و کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه می انجامد. مصرف روزانه یک کاسه سبوس، حدود 8 میلی گرم فیبر به بدن می رساند.
هندوانه به دلیل ترکیباتی از قبیل کلسیم، منیزیم، فسفات و کربوهیدرات، سنگ های کلیوی را درمان می کند. پتاسیمی که در هندوانه وجود دارد، با تنظیم و حفظ متعادل مقدار اسید موجود ادرار، در حفظ سلامت کلیه ها موثر است. علاوه بر مواد مغذی فراوانی که این میوه دارد، حاوی مقادیر زیادی آب است که باعث دفع سنگ کلیه می شود. مصرف مداوم هندوانه نه تنها باعث دفع سنگ، بلکه مانع از تشکیل آن در کلیه ها می شود.
با تمام روش های درمانی که اشاره کردیم، پزشکان متخصص ارولوژی توصیه می کنند در صورت مشاهده علائم سنگ کلیه یا دردهای مشابه، در اولین فرصت به پزشک متخصص ارولوژی مراجعه کنند. روش های خانگی در کنار شیوه های درمان پزشکی می توانند فرصت مغتنمی برای بهبود هر چه سریع تر بیماری بوده و به دفع سنگ های کلیوی کمک کنند.
سنگ هایی که در اثر عفونت دستگاه ادرای ایجاد می شوند، شیوع کمتری دارند. به این نوع سنگ های کلیه، سنگ های ناشی از عفونت گفته می شود.* سنگ های از جنس اسید اوریک ناشایع تر هستند.سنگ های سیستینی به ندرت دیده می شوند.
ممکن است سنگ ها در حالب قرار داشته باشند که در این صورت به آنها سنگ حالب(ureterolithiasis ) هم گفته می شود ولی در مجموع برای ساده تر شدن کار، سنگ های واقع در تمام قسمت های دستگاه ادراری را«سنگ کلیه» می نامند.
سنگ کلیه با سنگ کیسه صفرا ارتباطی ندارد و احتمال وجود سنگ کلیه در فرد مبتلا به سنگ کیسه صفرا افزایش نمی یابد.* احتمال ابتلا به سنگ کلیه در آقایان از 40 تا 70 سالگی افزایش می یابد و در خانم ها میزان احتمال ایجاد سنگ کلیه در سال های دهه پنجم زندگی به حداکثر می رسد.
با این که ممکن است خوردن بعضی از غذاها احتمال تشکیل سنگ کلیه در افراد مستعد را افزایش دهد ولی در افراد غیرمستعد غذاها باعث ایجاد سنگ نمی شوند.* در فرد دارای سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه، احتمال ایجاد سنگ بیشتر است. همچنین عفونت های دستگاه ادراری، اختلالات کلیوی( مانند بیماری های کیستی کلیه) و بعضی بیماری های متابولیک مانند پرکاری غده پاراتیرویید با تشکیل سنگ کلیه در ارتباط هستند.
نکته*بیش از 70% افراد مبتلا به بیماری ارثی نادر، اسیدوزتوبلرکلیوی»(اسیدوز لوله ای) دچار سنگ کلیه می شوند.
سیستینوری(اختلال ارثی دفع بیش از حد و دایمی اسید آمینه سیستین در ادرار، در اثر اختلال بازجذب لوله ای کلیه)و هیپراُگزالوری(دفع مقدار زیاد اُگزالات در ادرار)، دو اختلال نادر متابولیک ارثی هستند که اغلب موجب بروز سنگ کلیه می شوند.* ازدیاد کلسیم در ادرار(هیپرکلسیوری) اختلالی ارثی است و در بیش از نیمی از افرادمبتلا به سنگ کلیه، عامل ایجاد سنگ به شمار می آید. کلسیم جذب شده از غذاها از طریق ادرار دفع می شود.
بالابودن مقدار کلسیم در ادرار موجب کریستال های اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم در کلیه ها و دستگاه ادراری می شود.* سایر علل بروز سنگ کلیه عبارتند از:افزایش اسیداوریک ادرار که نوعی اختلال متابولیسم اسیداوریک است. نقرس، مصرف مقدار بیش از حد ویتامینD ، عفونت های مجاری ادرار و انسداد مجاری ادرار.* سنگ های اُگزالاتی ممکن است در افراد مبتلا به التهاب مزمن روده یا افرادی که تحت عمل جراحی بای پَس روده قرار گرفته اند نیز ایجاد شوند.
منبع: کتاب سنگ کلیه
