مثانه و علل عفونت مثانه

مثانه

*مثانه(urinary bladder) عضوی کیسه مانند، توخالی و عضلانی است که ادرار در آن جمع می شود.مثانه در پشت استخوان عانه(پوبیس؛pubis) و در داخل لگن قرار دارد و به وسیله ی لگن محافظت می شود. رباط ها(لیگامان ها)ی مخصوصی، مثانه را در محل خود نگه می دارند. مدخل باریک و داخلی پیشابراه(urethera) در داخل مثانه، گردن مثانه(bladder neck) نامیده می شود. عضلات گردن مثانه، اسفنکتر(sphincter) نام دارند که به طور محکم در دور پیشابراه قرار گرفته اند و از نشت ادرار ممانعت به عمل می آورند. هنگامی که حجم ادرار داخل مثانه به حد مشخصی رسید، مغز، تکانه های عصبی را به اسفنکتر داخلی ارسال می کند و در نتیجه، این اسفنکتر شل می شود.

مغز، همچنین تکانه هایی را به عضلات دِتروسور(detrusor،رشته های پیچیده طولی تشکیل دهنده ی لایه ی خارجی غشای عضلانی مثانه) می فرستد و موجب شل شدن آنها و در نتیجه، رانده شدن ادرار به سمت پایین و دفع آن می شود. با منقبض شدن مثانه، ادرار از طریق پیشابراه دفع می شود. مثانه از یک قاعده، گردن، ردس، یک سطح فوقانی و دو سطح تحتانی – جانبی تشکیل می شود. حجم مثانه در اقایان حدود120 تا 320 میلی لیتر و در خانم ها کمتر است.

معمولاً وقتی حجم ادرار به 280 میلی لیتر برسد، دفع آن اجتناب ناپذیر می شود. البته ممکن است مثانه بتواند تا 500 میلی لیتر ادرار را تحمل کند ولی وجود بیش از این مقدار ادرار در داخل مثانه موجب احساس درد و فشار می شود.*خونرسانی به مثانه به وسیله ی سرخرگ های مثانه ای فوقانی و تحتانی که شاخه های سرخرگتنه ی قدامی سرخرگ خاصره ای(ایلیاک) داخلی هستند و نیز سرخرگ های سُدادی (obturator) و سرینی تحتانی صورت می گیرد.

در جنس مؤنث، شاخه های اضافی نیز از سرخرگ رحمی و سرخرگ مهبلی(واژینال) به مثانه خونرسانی می کنند.* خون برگشتی از مثانه، به وسیله شبکه ی پیچیده ای از سیاهرگ ها، واقع در سطح تحتانی-خارجی به سیاهرگ خاصره ای(ایلیاک داخلی) می رسد.* اعصاب مثانه، شبکه ی عصبی مثانه ای، متشکل از اجزای سمپاتیک و پاراسمپاتیک را تشکیل می دهند که رشته های آوران پاراسمپاتیک آن از قطعات خاجی دوم تا چهارم نخاع و رشته های وابران پارسمپاتیک آن از قطعات دوم نخاع پشتی و دو قطعه ی فوقانی نخاع کمری مشأ می گیرند. شبکه ی عصبی مثانه ای از بخش قدامی شبکه ی عصبی هیپوگاستریک تحتانی جدا می شود.

*رگ های لنفاوی مثانه از 3 شبکه ی مخاطیف داخل عضلانی و خارج عضلانی منشأ می گیرند که به گره های لنفاوی خاصره ای خارجی خاتمه می یابند.

علل عفونت مثانه

– میکروب‌ها از از بیرون بدن وارد پیشابراه شوند.

– این عفونت در زنان بسیار شایع است، زیرا مدخل پیشابراه با مخرج فاصله کمی دارد و عفونت به سادگی از یک نقطه به نقطه دیگر انتقال می‌یابد.

– در زنان طول پیشابراه کوتاه‌تر است و عفونت به سادگی این مسافت کم را تا مثانه طی می‌کند.

– عفونت‌های کلیه می‌تواند پخش شود و مثانه را نیز مبتلا کند.

– آسیب به پیشابراه

– استفاده از کاتتر ادراری برای تخلیه مثانه، مثلاً پس از زایمان یا جراحی

– باکتری‌هایی که از راه پوست اطراف ناحیه تناسلی و مقعدی به مجاری ادراری راه می‌یابند.

باکتری‌ هایی‌ که‌ از قسمت‌ دیگری‌ از بدن‌ از راه‌ خون‌ به‌ مثانه‌ می‌رسند.

باکتری‌ هایی‌ که‌ از راه‌ پوست‌ اطراف‌ ناحیة‌ تناسلی‌ و مقعدی‌ به‌ مجاری‌ ادراری‌ راه‌ می‌یابند.

آسیب‌ به‌ پیشابراه‌

استفاده‌ از کاتتر ادراری‌ برای‌ تخلیة‌ مثانه‌، مثلاً پس‌ از زایمان‌ یا جراحی‌‌

افزایش‌ فعالیت‌ جنسی‌. در زنان‌ باعث‌ آسیب‌ رسیدن‌ به‌ پیشابراه‌ می‌شود.

عفونت‌ در سایر بخشهای‌ دستگاه‌ ادراری‌ ـ تناسلی‌

استرس‌

بیماری‌ای‌ که‌ موجب‌ کاهش‌ مقاومت‌ بدن‌ شده‌ باشد.

مصرف‌ الکل‌

پوشیدن‌ لباس‌ زیر تنگ‌ و بدون‌ تبادل‌ هوا

نشستن‌ در وان‌ پر از آبی‌ که‌ حاری‌ نمک‌های‌ مخصوص‌ یا مواد حباب‌ساز باشد.

شل‌ شدن‌ و افتادگی‌ اجزای‌ دستگاه‌ ادراری‌ ـ تناسلی‌ در زنان‌

نگاه‌ داشتن‌ ادرار برای‌ مدت‌ خیلی‌ طولانی‌

علایم‌ عفونت‌ مثانه‌

احساس‌ سوزش‌ هنگام‌ ادرار

تکرر ادرار، گرچه‌ مقدار ادرار ممکن‌ است‌ کم‌ باشد.

فوریت‌ ادرار

درد در شکم‌ درناحیه‌ای‌ که‌ مثانه‌ قرار دارد.

درد قسمت‌ پایین‌ کمر

وجود خون‌ در ادرار

تب‌ خفیف‌

بد بو بودن‌ ادرار

درد به‌ هنگام‌ نزدیکی‌

بی‌ اختیاری‌ ادرار(گاهی‌)

شب‌ ادراری‌ در کودک‌

تب‌ و تحریک‌ پذیری‌ در شیرخوار

درد، ناراحتی و سوزش هنگام دفع ادرار (و احتمالا هنگام مقاربت جنسی)

ناراحتی لگن یا درد قسمت تحتانی شکم (اغلب در قسمت فوقانی استخوان لگن)

افزایش دفعات دفع ادرار و احساس فشار و نیاز به ادرار کردن به طور مکرر حتی زمانی که میزان ادرار در مثانه بسیار کم است .

ادرار بدبو

ادرار کدر

وجود خون در ادرار (اغلب با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود)

تب خفیف

شب ادراری در کودک

تب و تحریک پذیری در شیرخوار

درمان عفونت مثانه

برای درمان عفونت مثانه، آنتی‌بیوتیک به مدت 5-3 روز تجویز می‌شود. اگرعفونت مثانه تکرار شود و شدید باشد، آنتی بیوتیک به صورت طولانی مدت تجویز می‌گردد. نوشیدن آب به مقدار زیاد برای درمان عفونت مثانه توصیه می‌شود. حداقل نوشیدن 2 لیتر آب در روز برای سلامتی مفید خواهد بود هر چند شواهد کافی برای آن در دسترس نیست.

پیشگیری از عفونت مثانه

۱- به هنگام ادرار کردن، مثانه خود را کاملا خالی نمایید.
۲- به مقدار زیاد (حداقل ۸ لیوان در روز) آب بنوشید.
۳- بهداشت فردی خود را رعایت کنید. خانمها از جلو به عقب ناحیه پرینهخود را شستشو دهند و همیشه این ناحیه را خشک و تمیز نگه دارند.
۴- پزشکان و پرستاران به هنگام سونداژ باید نهایت دقت را در رعایت بهداشت داشته باشید.
۵- با استفاده از کاندوم هنگام نزدیکی جنسی از ابتلا به بیماریهای مقاربتیجلوگیری کنید. که این بیماریها می‌توانند عفونت مثانه را ایجاد کنند.
۶- سعی کنید مثانه خود را به موقع تخلیه کنید و برای مدت طولانی ادرار خود را نگه ندارید.

منبع : متخصص کلیه و مجاری ادرار