پیشگیری از عفونت ادراري ،برگشت ادرار

[sbu_post_image]

حالِب

هر کلیه دارای یک میزنای(حالِب؛ureter)است که به شکل لوله ای فیبری-عضلانی، ادرار را از لگنچه به مثانه هدایت می کند. هر حالب تقریباً40 تا41 سانتی متر طول دارد و معمولاً حالب راست به دلیل پایین تر قرار داشتن کلیه راست نسبت به کلیه چپ، کمی کوتاه تر از حالب چپ است.

حالب از لایه های مخاطی، عضلانی و رشته ای (فیبری) تشکیل می شود. محل ورود حالب به مثانه، مثلث(تریگون؛trigone) نام دارد و دریچه های واقع در این ناحیه از برگشت(ریفلاکس؛refiux ) ادرار به داخل کلیه ها جلوگیری به عمل می آورند. بخش شکمی حالب، در پشت صفاق در سمت داخلی عضله ی پسواس بزرگ(psoas major )قرار دارد. بخش لگنی حالب در جنس مذکر، در مسیر دیواره خارجی حفره ی لگن حرکت می کند و در جلوی رأس فوقانی کیسه مِنَوی به زاویه خارجی مثانه می رسد.

در جنس مؤنث بخش لگنی حالب، مرز پشتی حفره ی تخمدانی را تشکیل میدهد و در جلول و داخل، در مسیربخش فوقانی مهبل(واژن) حرکت می کند. ادرار به وسیله ی امواج کِرمی شکل(امواج پریستالتیک؛peristaltic waves ) که تقریباً هر 3 دقیقه یک بار ایجاد می شوند از حالب ها به مثانه پمپ می شود.

* خون رسانی حالب به وسیله ی سرخرگ های منشعب شده از سرخرگ کلیوی،آئورت شکمی،سرخرگ بیضه ای (در جنس مذکر)یا سرخرگ تخمدانی(در جنس مؤنث)، سرخرگ خاصره ای(ایلیاک)مشترک،سرخرگ ایلیاک داخلی، سرخرگ احشایی و رحمی (درجنس مؤنث) و سرخرگ مثانه ای تحتانی صورت می گیرد.

پیشابراه

*پیشابراه(urethera)، لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن دفع می کند. پیشابراه در آقایان حدود 20 سانتی متر طول دارد و از مثانه شروع می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لایه ی بافت مرتبط کننده ی دو استخوان عانه(پوبیس)می رود و در نهایت به سوراخ آلت تناسلی می رسد. پیشابراه در خانمها، حدود 3 سانتی متر طول دارد و مستقیماً در پشت ارتفاق عانه(سمفیزپوبیس؛symphysis pubis ) و جلوی مهبل(واژن)واقع است. سمفیزپوبیس مفصل حاصل از به هم پیوستن تنه های استخوان عانه(شرمگاهی)واقع در محل تلاقی استخوان های لگن دوطرف است.

در جنس مذکر، پیشابراه به مجرای انزالی(ejaculatory duct) می پیوندد و در نتیجه، علاوه بر ادرار، مایع منی نیز از طریق آن خارج می شود.* خونرسانی به پیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی(urethralarteryrethral arteryپیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی()یز می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لا)(شاخه ی سرخرگ خاصره ای داخلی) صورت می گیرد.* رگ های لنفاوی پیشابراه به گره های لنفاوی خاصره ای داخلی متصل می شوند.*پیشابراه در جنس مذکر، از 3 بخش پروستاتی، غشایی و اسفنجی تشکیل می شود.

بخش پروستاتی، عریض ترین قسمت پیشابراه است و از غده ی پروستات عبور می کند. این بخش، از بافت فیبری، رشته های عضلانی و سوراخ های ظریفی تشکیل می شود که با پروستات مرتبط هستند. بخش غشایی پیشابراه، حدود 2 سانتی متر طول دارد و در بین رباط های مثلثی شکل لگن واقع است. بخش اسفنجی پیشابراهف طویل ترین قسمت آن را تشکیل میدهد و از جسم اسفنجی آلت(corpus spongiosum) تا سر آلت ادامه می یابد.

جسم اسفنجی، در سطح زیرین آلت قرار دارد و پیشابراه را احاطه و از آن محافظت می کند.

باکتری‌ها می‌توانند مثانه را آلوده کرده و عفونت ایجاد کنند و یا بدون آنکه علامتی ایجاد کنند، در آنجا تکثیر یابند.

در هر یک از این موارد، باکتری‌ها ممکن است از راه حالب بالا رفته و کلیه‌ها را دچار عفونت سازند. عفونت کلیه خطرناک است و ممکن است باعت زایمان زودرس در خانم‌های باردار یا سایر عوارض گردد.

عفونت مثانه در بین خانم‌های 20 تا 50 بیشتر شایع است.

پیشگیری از عفونت ادراري

در استفاده از ديافراگم تجديد نظر كنيد. ثابت شده است كه ديافراگم، عامل اصلى كمك كننده در افرادى است كه دچار عفونت هاى مكرر و مزمن مثانه مى شوند. احتمالا دو مكانيسم در ايجاد اين حالت، دخالت دارند: باكترى ها روى ديافراگم كه در عمق واژن قرار دارد، جمع مى شوند و همچنين ديافراگم مانع تخليه كامل مثانه مى باشد.
از نوار بهداشتى به جاى تامپون استفاده كنيد. هيچ كس نمى داند كه چرا بعضى از زنان به عفونت هاى مكرر، دچار مى شوند؛ اما مسايل مربوط به واژن مانند ميزان فعاليت جنسى، كاربرد ديافراگم و استفاده از تامپون )پنبه اى كه داخل واژن مى گذارند( در ايجاد آن، نقش دارند.
بهداشت كافى را تمرين كنيد. منظور از رعايت بهداشت كافى پوشيدن لباس هاى زير پنبه اى است كه شما را خشك نگه مى دارد؛ پرهيز از پوشيدن شلوارهاى تنگ كه تهويه را مشكل مى كند و در يك كلام، تميز نگه داشتن است.
اگر نمى توانيد حمام برويد تا باكترى ها را از ناحيه پرى نئال )بين واژن و مخرج( تميز كنيد، به طور حتم، در معرض خطر عفونت مجدد قرار خواهيد گرفت. اما افراط هم مى تواند به اندازه ى تفريط زيان آور باشد. شستشو مى تواند به طور ثابت، باكترى ها را وارد واژن و باكترى هاى غير عفونى را با باكترى هاى عفونت زاى E.COLI )اى كولاى( جايگزين كند و باعث عفونت هاى مجارى ادرارى شبيه UTI شود. مصرف صابون هاى ضد باكتريال قوى مى تواند همين كار را بكند. يعنى تغيير فلور نرمال واژن )يعنى باكتريهايى كه بدون خطر در واژن حضور دارند( كافى است تا فرد به عفونت حساسيت پيدا كند.
نكته: تميز باشيد، ولى وسواس به خرج ندهيد.

مهم ترين مکانيسم دفاعي مثانه تخليه منظم است و بايد به طور مرتب خالي شود و باقي مانده اي نداشته باشد. در کنار اين موضوع رعايت بهداشت فردي بخصوص در زنان بسيار مهم است.

برگشت ادرار

حالب وقتی وارد مثانه میشود عمودی وارد نمیشود با بلکه با شیب وارد میشود از زیر مخاط مثانه رد میشود بعدا یک دریچه روی آن باز میشود ، این مسیر حالب در زیر مخاط مثانه به اندازه ای باید باشدکه مانع برگشت ادرار به مثانه بشود . طول حالبی که زیر مخاط مثانه رد میشود تا دریچه ی حالب باز بشود باید 5 برابر قطر آن دریچه باشد . اگر این کمتر بشود درجاتی از برگشت پیدا میشود یعنی ناهنجاری اینجا است . ممکن است خیلی کم ، به اندازه ی قطر حالب باشد که باعث رفلاکس یا برگشت ادرار به مثانه میشود . این برگشت ادرار از دوران جنینی قابل تشخیص است و با سونوگرافی ، اگر مشخص شد که کلیه ها باد کرده ، یکی از شک ها رفلاکس است . لذا در دوران جنینی کاری نمی کنیم ، وقتی بدنیا آمد بعد از حدود یک ماه سونوگرافی را تکرار می کنیم . در این فاصله ی زمانی مرتب آزمایش ادرار می کنیم . آزمایش ادرار صرفا جهت عفونت ادرار است . اگر عفونت بود درمان را شروع می کنیم . دوباره سونوگرافی را تکرار می کنیم . بعضی از وقت ها این رفلاکس خودبخود خوب میشود . 50 درصد رفلاکس هایی که در دوران جنینی دیده میشود خوب می شود زیرا مسیرتکامل عضله های حاله ادامه پیدا می کند تا به تکامل نهایی خودش برسد که رفلاکس قطع می شود . اگر در آزمایش مشاهده شد رفلاکس ادرار ادامه دار است بعد از مثانه یک عکس رنگی گرفته میشود. وقتی تشخیص تایید شد ، باز درمان دارویی است و پیشگیری از عفونت است. در کنار این قضیه کلیه ها را هم بررسی می کنیم که آیا این رفلاکس به کلیه ها آسیب می رساند یا خیر . با رادیو ایزوتوپ یا اسکن رادیو ایزوتوپ که برای بیمار ضرری ندارد کلیه ها بررسی میشود . اگر دیدیم که رفلاکس دارد روی کلیه اثر می گذارد برای جراحی اقدام می شود .

منبع : متخصص ارولوژی تهران