[sbu_post_image]
کار كلیه ها چیست
هر فرد در بدن خود دو كلیه به اندازه مشت فرد بزرگسال دارد كه در دو طرف ستون مهره ها و در قسمت زیرین قفسه سینه در پشت قرار دارند، اگر چه كلیه ها كوچكند ولی وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می دهند كه كل بدن را متعادل نگه می دارند. برای مثال كلیه ها:- در دفع مواد زاید و مایعات اضافی كمك می كنند.
– خون را تصفیه، برخی از مواد را حفظ و برخی را دفع می كنند.
– تولید گلبولهای قرمز را تحت نظارت قرار می دهند.
– ویتامین های موثر در رشد را می سازند.
– هورمون های موثر در تنظیم فشار خون را تولید می كنند.
– در تنظیم میزان مواد مغذی ویژه در بدن مانند كلسیم و پتاسیم كمك می كنند.
خون از طریق یك سرخرگ از قلب به كلیه وارد می شود.2- خون با گذشتن از میلیون ها صافی كوچك، تمیز می شود.
3- مواد دفعی از طریق میزنای ( حالب) عبور كرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.
4- خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.
5- هنگامی كه مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.
كلیه ها هر 24 ساعت جمعاً حدود 200 لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود 2 لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی كه باقیمانده یعنی حدود 98 لیتر به بدن باز می گردد. ادراری كه ما دفع می كنیم تقریباً ظرف مدت 1 تا 8 ساعت در مثانه ذخیره شده است.
**اریتروپوئیتین(EPO)که مغز استخوان را برای ساختن گلبول های قرمز خون تحریک می کند.**رِنین که فشارخون را تنظیم می کند.**کلسیتریول که فرم فعال ویتامینD است و به حفظ کلسیم برای استخوانها و تعادل شیمیایی طبیعی در بدن کمک می کند.
نفرون (nephrons)
نفرون ها ،اساسی ترین ساختار کلیه را تشکیل می دهند. در هر کلیه حدود25/1 میلیون عدد از این ساختمان های میکروسکوپی وجود دارد. نفرون ها، مسئول پاکسازی خون از مواد زاید هستند. هر نفرون شبیه قیفی است که یک ساقه(پایه) طویل و دو بخش لوله ای درهم پیچیده دارد. در واقع هر نفرون، دارای یک جسم کلیوی(جسم مالپیگی) و تعدادی لوله کلیوی است.
نفرون های مجاور مدولا(ژوکستامدوریJuxtamedullary nephrons) دارای قوس های هِنِله(Loops of henle) نیز هستند. هر جسم کلیوی از یک گلومرول متشکل از مویرگ های کلیوی محصورشده در کپسول بومن تشکیل می شود. اجسام کلیوی و بخش های درهم پیچیده لوله های کلیوی در قشر(کورتکس) کلیه قرار گرفته اند و قوس هنله و لوله های جمع آوری کننده ادرار در مدولا واقع شده اند.
ادرار در اجسام کلیوی و لوله های کلیوی ، در اثر پاکسازی، باز جذب و ترشح مواد زاید خون ساخته می شود.
گلومرول
گلومرول ها و لوله های کلیوی ، خون را تحت فشار بالا تصفیه می کنند؛ اوره، املاح و سایر مواد زاید محلول را از پلاسمای خون برمی دارند و محلول خالص و تصفیه شده را به خون بازمی گردانند.*روزانه بیش از 1180 لیتر خون از دو کلیه عبور می کند. ورود خون به کلیه به وسیله ی سرخرگ کلیوی و خروج آن از کلیه، به وسیله ی سیاهرگ کلیوی انجام می شود. تمام خون بدن، در هر ساعت حدود 20 بار از کلیه ها عبور می کند ولی فقط حدود حجم خون از نفرون ها خارج می شود. کلیه ها آب را به صورت ادرار برمی دارند و آب تصفیه شده را به پلاسمای خون بازمی گردانند و از این طریق به حفظ تعادل آب بدن کمک می کنند.
بعضی هورمون ها، به ویژه هورمون ضد ادراری(antidiuretic hormone ) تولیدشده به وسیله ی غده هیپوفیز، عملکرد کلیه ها را در تنظیم تعادل آب و الکترولیت بدن را کنترل می کنند.
گلومرولونفریت
(به انگلیسی: Glomerulonephritis) نوعی بیماری کلیوی(معمولا هردو کلیه باهم) است که مشخصهٔ آن التهاب گلومرولها، یا رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها می‌باشد. این حالت ممکن است همراه یا بدون هماچوری(وجود خون در ادرار) و پروتئینوری(وجود پروتئین در ادرار) بوده و یا به عنوان یک سندرم نفروتیک، سندرم نفریتیک، نارسایی حاد یا مزمن کلیوی عارض گردد. تشخیص الگوی گلومرونفریت(GN) مهم است، زیرا نتایج و درمان در انواع مختلف دارای تفاوت خواهدبود. علل اولیه آنهایی هستند که به خود کلیه مربوط هستند، در حالی که علل ثانویه با برخی عفونت‌ها (باکتریایی، ویروسی یا انگلی پاتوژن)، مواد مخدر، اختلالات سیستمیک یا دیابت در ارتباط است.
علل بیماری گلومرولونفریت
گلومرولونفریت حاد به دنبال یك عفونت استرپتوككی رخ می‌دهد. شایع‌ترین مكان‌های عفونت عبارتند از گلو و پوست. علایم كلیوی معمولاً 3-2 هفته بعد از عفونت استرپتوككی رخ می‌دهند. گلومرولونفریت مزمن نادر است و امكان دارد دلایلی غیر از گلومرولونفریت حاد داشته باشد. سایر علل شناخته شده عبارتند از لوپوس، عفونت‌های ویروسی، آندوكاردیت باكتریایی. گاهی علت آن ناشناخته است.
علایم شایع گلومرولونفریت
گلومرلونفریت خفیف هیچ علامتی ایجاد نمی‌كند و تشخیص آن تنها با آزمایش ادرار میسر می‌شود. گلومرولونفریت شدید علایم زیر را ایجاد می‌كند:
۱. ادرار تیره یا كمی قرمز
۲. احساس كسالت
۳. خواب‌آلودگی
۴. تهوع یا استفراغ
۵. سردرد
۶. گاهی تب
۷. بی‌اشتهایی
۸. كاهش ادرار
۹. تنگی نفس
۱۰. بالارفتن فشار خون
۱۱. وجود پروتئین در ادرار
۱۲. اختلال بینایی (به علت بالا بودن فشار خون)
۱۳. جمع‌شدن مایع در بدن، خصوصاً پف كردن چشم‌ها و ورم مچ پا
بیماری كلیه
اگر چه كلیه ها، عضوهای كوچكی هستند ، ولی از وظایف حیاتی زیادی از جمله تصفیه نمودن مواد زاید و مایعات اضافی از خون را به عهده دارند كه در حفظ سلامتی عمومی بدن موثر است. بیماری شدید كلیه، ممكن است منجر به نارسایی كامل آن شود، كه نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند كلیه برای جلوگیری از مرگ است . اگر چه درمانهای موثری برای بسیاری از بیماریهای كلیه وجود دارد ولی مردم هنوز نمی دانند كه بیماریهای كلیه قابل پیشگیری اند.
علایم بیماری کلیه
گلومرلونفریت خفیف هیچ علامتی ایجاد نمی‌كند و تشخیص آن تنها با آزمایش ادرار میسر می‌شود. گلومرولونفریت شدید علایم زیر را ایجاد می‌كند:
۱. ادرار تیره یا كمی قرمز
۲. احساس كسالت
۳. خواب‌آلودگی
۴. تهوع یا استفراغ
۵. سردرد
۶. گاهی تب
۷. بی‌اشتهایی
۸. كاهش ادرار
۹. تنگی نفس
۱۰. بالارفتن فشار خون
۱۱. وجود پروتئین در ادرار
۱۲. اختلال بینایی (به علت بالا بودن فشار خون)
۱۳. جمع‌شدن مایع در بدن، خصوصاً پف كردن چشم‌ها و ورم مچ پا
علل بیماری كلیه
معمولاً دو علت مهم برای نارسایی كلیه ها( یا مرحله نهایی بیماری كلیه) دیابت( دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی كه این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های كلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان كاهش یابد. داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند كم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشكلات مانند بیماری كلیه، بیماری كرونر قلب وسكته پیشگیری می كند. زمانی كه بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی كه بازدارنده های آنزیم تبدیل كننده آنژیوتنسین نامیده می شوند، برای حفظ عملكرد كلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری كلیه گلومرولونفریت( بیماریی كه به واحدهای تصفیه كننده كلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممكن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.برخی از بیماریهای دیگری كه ممكن است بر كلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های كلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به كلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را كاهش و طول عمر را افزایش دهد.
مرحله نهایی بیماری كلیه زمانی رخ می دهد كه حدود 90 درصد از عملكرد كلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی كلیه ممكن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشكل در تمركز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی كلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.
تعداد بیماری های کلیه و مجاری ادرار بسیار زیاد است و توضیح کامل هریک از آنها نیز مبحثی پیچیده و تخصصی و از حوصله ی این کتاب خارج است.
در این بحث، تنها به تعدادی از بیماری های شایع تر کلیه و مجاری ادرار به طور خلاصه اشاره می شود.
به طور کلی می توان بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را به شکل زیر تقسیم بندی کرد:* بیماری مزمن کلیه*بیماری ها یا سندرم های ارثی لوله های پروگزیمال(فوقانی)کلیه(شامل چندین نوع بیماری و سندرم مختلف که در این کتاب به آنها اشاره نشده است.)
نارسایی حاد کلیه*نارسایی مزمن کلیه* بیماریهای گلومرولی کلیه(شامل گلومرولونفریت که خود از انواع بالینی مختلف از جمله سندرم های نفریتیک حاد، سندرم های نفروتیک از جمله نفروپاتی دیابتی، سندرم های عروقی گلومرول ها و سندرم های گلومرولی مرتبط با بعضی بیماری های عفونی تشکیل می شود.)
بیماری کلیه پُلی کیستیک و سایر اختلالات ارثی لوله های کلیوی.* بیماری های لوله ها و نسج بینابینی کلیه( شامل نفریت بینابینی حاد ناشی از داروها، عفونت ها یا انواع با علل ناشناخته؛ و بیماری های مزمن لوله ها و نسج بینابینی کلیه، از جمله بیماری های ارثی کلیه، اختلالات خودایمنی، بیماری های نئوپلاستیک و بیماری های متفرقه) که در این بحث به آنها اشاره نشده است.
آسیب های عروقی کلیه (مانند تنگی سرخرگ کلیه در اثر تصلُّب یا سخت شدگی، نفروپاتی ایسکمیک؛ ایجاد لخته در عروق کلیه؛ آسیب عروقی کلیه در اثر افزایش فشارخون یا در بیماری های سیستمیک و ایجاد لخته در سیاهرگ کلیوی) که در این کتاب درباره ی آنها توضیح داده نشده است.* سنگ های کلیه*عفونت های مجاری ادرار(شامل اورتریت،سیستیت و پیلونفریت)* انسداد مجاری ادرار(شامل انواع مادرزادی،نقایص اکتسابی داخلی و نقایص اکتسابی خارجی)* کیست ها و تومورهای کلیه*بیماری های مثانه( مانند سنگ مثانه و تومور مثانه)*بیماری های پیشابراه(ازجمله تنگی پیشابراه)
منبع : متخصص ارولوژی تهران
