بزرگی بدخیم پروستات: علل آن و راه‌های تشخیص و درمان

بزرگی بدخیم پروستات به شرایطی گفته می شود که پروستات فرد دچار بزرگی بدخیم و خطرناکی شده باشد. پروستات غده کوچکی شبیه به گردو در بدن مردان است. مایع منی که اسپرم ها را تغذیه و حمل می کند توسط پروستات تولید می شود. بزرگی بدخیم پروستات یکی از شایع ترین انواع بزرگی بدخیم است. در بسیاری از موارد بزرگی بدخیم پروستات به کندی رشد می کند و تنها غده پروستات را درگیر می کند و ممکن است آسیب جدی به فرد وارد نشود. با این حال با اینکه در برخی از موارد بزرگی بدخیم پروستات به آرامی رشد می کند ولی ممکن است نیاز به درمان خاصی نباشد انواع دیگر این بزرگی بدخیم بسیار وخیم اند و خیلی زود دیگر نواحی بدن را هم درگیر می کنند. بزرگی بدخیم پروستات در صورتی که زود تشخیص داده شود یعنی زمانی که تنها غده پروستات درگیر شده است، احتمال درمان موفقیت آمیز آن بسیار بالا است.

علائم بزرگی بدخیم پروستات

ممکن است بزرگی بدخیم پروستات در مراحل اولیه هیچگونه علائمی نداشته باشد.

بزرگی بدخیم پروستات پیشرفته تر ممکن است علائم زیر را در فرد ایجاد کند:

• مشکل داشتن هنگام تخلیه ادرار
• جریان ادرار ضعیف یا قطع شونده
• تکرر ادرار مخصوصا هنگام شب
• مشکل داشتن در تخلیه کامل مثانه
• درد یا سوزش هنگام تخلیه ادرار
• وجود خون در ادرار یا مایع منی
• داشتن درد ادامه دار در کمر، پهو ها یا لگن
• انزال همراه با درد

علت بزرگی بدخیم پروستات

علت بزرگی بدخیم پروستات هنوز مشخص نیست. پزشکان یافته اند که بزرگی بدخیم پروستات زمانی شروع می شود که سلول های پروستات در DNA خود تغییراتی ایجاد می کنند. در دی ان ای سلول دستورالعمل هایی کدگذاری شده است که به سلول می گوید چه کارهایی باید انجام دهد. تغییراتی که در دی ان ای سلول های پروستات به وجود می آید به این سلول ها می گوید که سریعتر رشد کنند و تقسیم شوند. سلول های غیرنرمال همچنان به حیات خود ادامه می دهند در حالی که سلول های سالم با گذشت زمان می میرند. تومور، حاصل تجمع سلول های غیرنرمال است و می تواند رشد کند و به بافت های اطراف خود هجوم ببرد. با گذشت زمان برخی از سلول های غیرنرمال از بافت تومور جدا می شوند و به دیگر بخش های بدن گسترش می یابند که به آن متاستاز (Metastasize) گفته می شود.

عوامل تأثیرگذار در افزایش احتمال ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات

عواملی که احتمال ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات را افزایش می دهند، عبارتند از:

کهولت سن‌

با بالا رفتن سن احتمال ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات بیشتر می شود. این بیماری در افراد بالای ۵۰ سال بیشتر شایع است.

نژاد

افراد سیاه پوست نسبت به دیگر نژاد ها بیشتر در معرض خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات هستند. فعلا دلیل این امر مشخص نشده است. همچنین در افراد سیاه پوست احتمال وخیم و تهاجمی بودن بزرگی بدخیم پروستات بالاتر است.

پیشینه خانوادگی

اگر یکی از بستگان خونی مانند پدر، برادر یا فرزند به بزرگی بدخیم پروستات مبتلا شده باشد ممکن است شما نیز به این بزرگی بدخیم مبتلا شوید. همچنین اگر در پیشینه خانوادگی تان ژن هایی وجود داشته باشد که خطر ابتلا به بزرگی بدخیم سینه (BRCA1 یا BRCA2) را بیشتر کند یا بارها بستگان خونی تان به بزرگی بدخیم سینه دچار شده اند خطر ابتلای شما به بزرگی بدخیم پروستات نیز بیشتر خواهد بود.

چاقی مفرط

خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات در افرادی که اضافه وزن زیادی دارند بیشتر از افرادی است که وزنشان در محدوده نرمال و سالم قرار دارد اگرچه از مطالعاتی که در این زمینه انجام شده نتایج مختلفی به دست آمده است. در افراد چاق احتمال وخیم بودن بزرگی بدخیم و عود کردن آن پس از درمان های اولیه بیشتر است.

تشخیص بزرگی بدخیم پروستات

برای تشخیص بزرگی بدخیم پروستات هیچ آزمایش قطعی و واحدی وجود ندارد. پزشک مزایا و معایب آزمایش های موجود را برایتان توضیح می دهد تا بی دلیل دچار اضطراب نشوید.

در ادامه کارهایی که برای تشخیص بزرگی بدخیم پروستات باید انجام دهید آورده شده:

• احتمالا پزشک برای بررسی عفونت از شما نمونه ادرار بخواهد.
• ممکن است برای بررسی سطح آنتی ژن مخصوص پروستات نیاز به گرفتن نمونه خون از شما باشد. نام این آزمایش PSA است.
• معمولا پزشک برای معاینه پروستات دستکش می پوشد سپس انگشت خود را داخل مقعد بیمار می کند.

پزشک خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات را در هر فرد بر اساس چند عامل از جمله سطح PSA و نتیجه معاینه پروستات، سن، پیشینه خانوادگی و نژاد فرد بیمار را بررسی می کند. اگر در خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات هستید لازم است به بیمارستان مراجعه کنید تا در مورد آزمایش های مور نیاز با پزشک صحبت کنید.

اسکن ام آر آی

اگر سطح PSA تان افزایش یافته ممکن است پزشک از شما بخواهد برای گرفتن اسکن ام آر آی از پروستاتتان به بیمارستان بروید. اگر در اسکن ام آر آی شما مشکلی دیده شود می توان از ناحیه مشکل دار نمونه برداری(بیوپسی) کرد.

تشخیص بزرگی بدخیم پروستات از طریق بیوپسی

در بیمارستان ها عمل نمونه برداری یا بیوپسی به چند روش انجام می شود که در ادامه توضیح داده شده:

بیوپسی به روش Transperineal

در این روش در پشت کیسه بیضه ها یک سوزن از طریق پوست به پروستات وارد می شود. این عمل معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. مزیت این روش پایین بودن خطر ایجاد عفونت است.

بیوپسی به روش Transrectal

در این روش ابزار مخصوصی را (ابزاری که از امواج صوتی استفاده می کند تا تصویری از داخل بدن ایجاد کند) به داخل رکتوم وارد می کنند. این ابزار به پزشک یا دستیار او کمک می کنند تا ببیند برای نمونه برداری از بافت پروستات سوزن را باید کجا وارد کنند. این روش نمونه برداری ممکن است ناراحت کننده و برخی مواقع دردناک باشد به همین خاطر برای بی حس کردن ناحیه تحت درمان و کاهش درد ناشی از این فرآیند ممکن است از بی حس کننده موضعی استفاده شود. این روش مانند هر روش درمانی دیگری ممکن است عوارضی همچون خونریزی و عفونت به دنبال داشته باشد. علاوه بر این ممکن است طی معاینه سیستوسکوپی (Cystoscopy) از بافت پروستات بیمار نمونه برداری یا بیوپسی انجام شود.

درمان بزرگی بدخیم پروستات

روش های مختلفی برای درمان بزرگی بدخیم پروستات وجود دارد. اینکه کدام روش برای شما مناسب است پزشک شما و خودتان تعیین می کنید. برخی از روش های رایج برای درمان بزرگی بدخیم پروستات عبارتند از:

• مدیریت توقع و انتظارات: درصورتی که از نظر پزشکتان بزرگی بدخیم پروستات شما بعید است به سرعت رشد کند احتمالا او توصیه میکند که فورا سراغ درمان نروید. در عوض صبر کنید تا به کمک یک یا دو روش زیر ببینید آیا علائمی مشاهده می کنید یا نه:
  • بزرگی بدخیم پروستات را به طور دقیق با انجام آزمایش آنتی ژن مخصوص پروستات (PSA) و نمونه برداری از پروستات به صورت منظم و درمان آن تنها در صورتی که تومور رشد کند یا علائم مشاهده شوند.
  • در این روش هیچ آزمایشی انجام نمی شود و تنها زمانی که علائم به وجود می آیند پزشک آن ها را درمان میکند. این روش بیشتر برای مردانی که احتمالا حداکثر تا ۱۰ سال دیگر زنده باشند به کار می رود.
• عمل جراحی: در عمل جراحی پروستاتکتومی پزشک پروستات بیمار را از بدن او خارج می کند. عمل جراحی دیگری با نام پروستاتکتومی رادیکال وجود دارد که در آن علاوه بر پروستات بافت های اطراف آن نیز برداشته می شوند.
• رادیوتراپی: در این روش با استفاده از اشعه های پرقدرت (شبیه به اشعه ایکس) بزرگی بدخیم را از بین می برند. رادیوتراپی به ۲ شیوه انجام میشود:
  • رادیوتراپی خارجی: در این روش با استفاده از ابزاری در خارج از بدن اشعه ها به سلول های بزرگی بدخیمی تابانده می شوند.
  • رادیوتراپی داخلی: در این روش دانه های رادیو اکیتو را از طریق جراحی در نزدیکی یا داخل تومور بزرگی بدخیمی قرار می دهند تا به مرور سلول های بزرگ بدخیم را از بین ببرند.

دیگر روش های درمان بزرگی بدخیم پروستات که هنوز تحت بررسی و مطالعه هستند:

• سرمادرمانی: در این روش ابزاری مخصوص را نزدیک یا داخل پروستات قرار می دهند تا سلول های بزرگ بدخیم را منجمد کند و از بین ببرد.
• شیمی درمانی: در این روش از دارو های خاصی برای کوچک کردن و از بین بردن سلول های بزرگ بدخیم استفاده می شود. این دروها ممکن است به صورت قرص خوراکی مصرف شوند یا به رگ ها تزریق شوند و یا ترکیبی از هر دو روش باشند.
• درمان بیولوژیکی: این روش در مبارزه با بزرگی بدخیم و کنترل عوارض جانبی روش های درمانی دیگر به سیستم ایمنی بدن کمک می کند. عوارض جانبی درمان از واکنش بدن به داروهای مصرف شده یا دیگر روش های درمانی ناشی می شود.
• هایفوتراپی: در این روش امواج صوتی پرقدرت (اولتراسوند) را به سلول های بزرگ بدخیم می تابانند تا این سلول ها را از بین ببرد.
• هورمون درمانی: به کمک این روش می توان از رسیدن هورمون های لازم برای رشد سلول های بزرگ بدخیم جلوگیری کرد.

درمان بزرگی بدخیم پروستات با طب سنتی: منظور از طب مکمل و جایگزین، اقدامات بهداشتی و داروهایی است که روش استانداردی برای درمان بزرگی بدخیم نیستند. برای درمان بزرگی بدخیم می توان در کنار روش های درمانی استاندارد از طب مکمل و جایگزین کمک گرفت، مواردی مانند مدیتیشن، یوگا و همچنین مصرف مکمل هایی مانند ویتامین ها و داروهای گیاهی. بسیاری از روش های به کار رفته در طب مکمل و جایگزین هنوز به روش علمی آزمایش نشده اند به همین خاطر ممکن است برای بیمار بی خطر نباشند. پیش از اینکه یکی از روش های طب مکمل را امتحان کنید حتما با پزشک خود درباره آن روش و مزایا و خطرات آن صحبت کنید.

سوالات پرتکرار

خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات در کدام دسته از مردان بیشتر است؟

بعد از ۵۰ سالگی احتمال ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات بیشتر می شود به طوری که از هر ۱۰ فرد مبتلا به پروستات ۶ نفر بالای ۶۵ سال دارند. در مردان سیاه پوست از هر ۶ نفر ۱ نفر به این بزرگی بدخیم دچار می شود. همچنین احتمال مرگ ناشی از بزرگی بدخیم پروستات در مردان سیاه پوست بیش از دو برابر مردان سایر نژادها است. بزرگی بدخیم پروستات از بزرگی بدخیم هایی است که علت آن به احتمال زیاد ارثی است. تخمین زده اند که بیش از نیمی (۵۷٪) از موارد بزرگی بدخیم پروستات به دلیل عوامل ژنتیکی ایجاد شده است.

آیا خودارضایی خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات را بیشتر می کند؟

در زمینه تاثیر فعالیت جنسی یا خودارضایی بر خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات تحقیقات زیادی انجام نشده است و مدرکی برای نشان دادن چنین ارتباطی در دسترس نیست. به عبارتی تا جایی که ما می دانیم خودارضایی هیچ نقشی در ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات ندارد.

آیا نوشیدن مشروبات الکلی خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات را افزایش می دهد؟

نوشیدن مشروبات الکلی خطر ابتلا به برخی از انواع بزرگی بدخیم را بیشتر می کند اما اطلاعاتی درباره نقش مشروبات الکلی در ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات در دسترس نیست. اما این را می دانیم که مصرف بیش از اندازه مشروبات الکلی باعث اضافه وزن می شود و اضافه وزن ممکن است سبب تهاجمی شدن بزرگی بدخیم پروستات شود.

چگونه می توانم بعد از درمان بزرگی بدخیم پروستات نعوظ داشته باشم؟

در برخی از روش های درمان بزرگی بدخیم پروستات ممکن است به عروق خونی و اعصابی که در نعوظ نقش دارند آسیب وارد شود. درمان هایی مانند: عمل جراحی، رادیوتراپی، براکی تراپی، هایفوتراپی و سرمادرمانی.

هورمون تراپی نیز ممکن است باعث کاهش میل جنسی شود و به این ترتیب در داشتن نعوظ اختلال ایجاد کند.

برای رفع مشکل در نعوظ چند روش درمانی وجود دارد:

• قرص
• پمپ خلا
• تزریق یا کرم مخصوص
• ایمپلنت
• درمان جایگزین تستسترون (TRT)

آیا ابتلا به هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات را در فرد بیشتر می کند؟

خیر، این دو بیماری هیچ ربطی به یکدیگر ندارد. BPH در مرکز غده پروستات روی میدهد. در حالی که تقریبا تمام بزرگی بدخیم های پروستات در بخش خارجی پروستات و در مجاورت رکتوم اتفاق می افتند.

بزرگی بدخیم پروستات در مقایسه با انواع دیگر بزرگی بدخیم چگونه است؟

بزرگی بدخیم پروستات شایع ترین نوع بزرگی بدخیم غیرپوستی در مردان است و چهارمین تومور شایع در سراسر جهان مربوط به بزرگی بدخیم پروستات است. در مردان احتمال ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات بیشتر از بزرگی بدخیم روده بزرگ، کلیه ها، ملانوما و معده است.

چقدر احتمال دارد که بزرگی بدخیم پروستات قابل درمان باشد؟

مانند انواع دیگر بزرگی بدخیم، نرخ «درمان» برای بزرگی بدخیم پروستات به معنای درصد بیمارانی است که برای مدتی از شر این بیماری خلاص میشوند. به طور کلی هرچه زودتر بزرگی بدخیم تشخیص داده شود احتمال اینکه روش های درمانی بتوانند فرد را از این بیماری خلاص کنند بیشتر خواهد بود. حدود ۹۰ درصد از موارد بزرگی بدخیم پروستات به صورت جزئی و غیر وخیم هستند و تقریبا ۱۰۰ درصد از مبتلایانی که در این مرحله بیماری شان تشخیص داده میشود، پس از گذشت ۵ سال از دوره درمان بزرگی بدخیم پروستاتشان درمان میگردد.

اگر کسی که دوستش دارید به تازگی مبتلا به بزرگی بدخیم پروستات شده است چه کار باید بکنید؟

روش های درمانی بسیاری برای تمام مراحل پیشرفت بزرگی بدخیم پروستات وجود دارد. درصورت ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات حتما از همان ابتدای درمان مسیر درست را طی کنید یعنی: تیم درمانی حرفه ای، آزمایش های درست، روش های درمانی کارامد.

آیا میتوان برای پیشگیری از بزرگی بدخیم پروستات کاری انجام داد؟

هیچکس نمی داند چگونه می توان از بزرگی بدخیم پروستات جلوگیری کرد. اما بسیار مهم است که وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید چون اضافه وزن میتواند خطر ابتلا به بزرگی بدخیم پروستات بدخیم را افزایش دهد. داشتن رژیم غذایی متعادل و سالم و انجام فعالیت های بدنی به داشتن وزن مناسب کمک خواهند کرد. این تنها راهی است که به کاهش خطر این بزرگی بدخیم کمک می کند.

آیا مصرف ویتامین E و مکمل سلنیوم از فرد در برابر بزرگی بدخیم پروستات محافظت می کند؟

نتایج برخی تحقیقات نشان می دهد که مصرف مکمل های ویتامین E ممکن است سبب پیشگیری از بزرگی بدخیم پروستات و محافظت از بدن در برابر بزرگی بدخیم پیشرفته شود. اما نتایج مطالعات دیگری نیز نشان می دهد که مصرف ویتامین E هیچ تاثیری بر بزرگی بدخیم پروستات ندارد. شواهد نشان می دهند که مکمل های سلنیوم تاثیری در پیشگیری از بزرگی بدخیم پروستات ندارند. حتی ممکن است مصرف این مکمل ها برای مردانی که در رژیم غذایی خود به اندازه کافی سلنیوم مصرف میکنند مضر باشد.

منظور از نمره گلیسون چیست؟

نتیجه آزمایش بیوپسی بیمار نشان میدهد که بزرگی بدخیم اون چقدر تهاجمی و وخیم است. به بیان دیگر چقدر احتمال دارد که سلول های بزرگی بدخیمی به خارج از پروستات گسترش پیدا کنند. ممکن است در این مواقع عبارت نمره گلیسون (Gleason score) را بشنوید. این عبارت را در زبان انگلیسی Score Gleason، Gleason grade و یا Grade group می نامند. هرچه نمره گلیسون بیمار بالاتر باشد بزرگی بدخیم او تهاجمی تر است و احتمال رشد و گسترش بزرگی بدخیم به دیگر بخش های بدن او بیشتر خواهد بود.

برای درمان بزرگی بدخیم پروستات آیا به عمل جراحی یا رادیوتراپی نیاز است؟‌

اگر بزرگی بدخیم شما موضعی است و به خارج از پروستات گسترس نیافته، ممکن است پزشک به شما درمان هایی برای خلاص شدن از بزرگی بدخیم توصیه کند. درمان هایی همچون: عمل جراحی، رادیوتراپی خارجی.

ممکن است بیش از یک روش درمانی برای شما مناسب باشد. انتخاب روش درمانی به چند عامل بستگی دارد:

• میزان گسترش بزرگی بدخیم و سرعت رشد آن
• سن و وضعیت سلامت عمومی فرد بیمار
• درمان به چه صورت انجام میشود و عوارض جانبی احتمالی آن چیست
• ترجیح خود بیمار، برخی از مردان ترجیح می دهند پروستات از بدنشان خارج شود اما برخی این را نمی خواهند.

هیچ درمانی به طور کلی از دیگر روش های درمانی بهتر نیست. هر روش درمانی مزایا و معایب خود را دارد. تمام روش های درمان بزرگی بدخیم پروستات دارای عوارض جانبی نشت ادرار و مشکل در نعوظ هستند. روش های درمانی مختلف اثربخشی متفاوتی روی هر مرد دارد و ممکن فردی تمام عوارض جانبی یک روش را تجربه نکند. پزشک شما تمام گزینه های درمانی را برایتان توضیح خواهد داد تا بتوانید مناسب ترین روش درمانی را برای خود انتخاب کنید.