بیماری غدد فوق‌کلیوى

 

  [sbu_post_image]

غدد فوق‌کلیوى دو عضو هرمى شکل هستند که هر کدام از آنها روى یکى از کلیه‌ها قرار دارند.

غدد فوق کلیه یا آدرنال شامل یک بخش قشرى یا بیرونى و یک بخش مرکزى هستند.

بخش مرکزى تولید اپى‌نفرین (آدرنالین) و نوراپى‌نفرین (نورآدرنالین) را که به تنظیم فشار خون، ضربان قلب و ظرفیت عروق کمک مى‌کنند، به‌عهده دارد.

بخش قشرى انواع گوناگون هورمون‌هاى استروئیدى را تولید مى‌کند.

دسته اول مینرالوکورتیکوئیدها (mineralocorticoids) هستند که به تنظیم تعادل مواد معدنى کمک مى‌کنند. مهم‌ترین این هورمون‌ها آلدوسترون است.

گروه دوم به تنظیم سوخت و ساز کروبوهیدرات‌ها و پاسخ‌هاى التهابى کمک مى‌کند. مهم‌ترین این هورمون‌ها، هیدروکورتیزون است.

گروه سوم شامل هورمون‌هاى جنسى به‌ویژه آندروژن، استروژن و پروژسترون است. تمام این هورمون‌ها توسط بیضه‌ها و تخمدان‌ها نیز تولید مى‌شوند و وظیفه تکامل جنسى را به‌عهده دارند.

این سه نوع هورمون در غده فوق کلیوى هر دو جنس تولید مى‌شود، ولى آندروژن در جنس مذکر و استروژن و پروژسترون در جنس مۆنث بیشتر است.

اختلالات غدد فوق‌کلیوى عمدتا مربوط به تولید اضافى یا کم این هورمون‌ها است.

در اینجا شایع‌ترین این اختلالات را برایتان خواهیم گفت.

 بیمارى آدیسون (Addison)

در بیمارى آدیسون شرایطى متضاد با سندروم کوشینگ وجود دارد، یعنى ترشح هورمون‌هاى بخش قشرى غدد فوق‌کلیوى ناکافى است.

 علت بیمارى آدیسون

 علت این بیماری، تحلیل رفتن غده به دلایل نامعلوم است. در برخى موارد ممکن است عفونت غده را نابود کند.

علائم بیمارى آدیسون

ضعف، خستگى و کاهش وزن. پوست ممکن است شدیدا تیره شود. در برخى موارد استفراغ و اسهال بروز مى‌کند.

بیمارى از طریق یافتن سطح پایین هورمون‌هاى استروئیدى در جریان خون، تشخیص داده مى‌شود.

درمان بیمارى آدیسون

 شامل جایگزینى هورمون‌هاى استروئیدى خوراکى براى تمام عمر است. معمولا درمان به‌صورت هیدروکورتیزون خوراکى دو بار در روز مى‌باشد.

در صورت بروز عفونت یا سایر شرایطى که باعث تحمیل فشار روحى بیشتر به بیمار مى‌شود، پزشک به احتمال زیاد میزان تجویز دارو را بیشتر خواهد کرد.

تومورهاى غده فوق‌کلیوى و بزرگ شدن آن معمولا باعث افزایش هورمون خاصى مى‌شود. در اکثر موارد درمان توسط برداشتن تومور از طریق جراحى انجام مى‌شود

 نشانگان کوشینگ (Cushing syndrome)

نشانگان یا سندرم کوشینگ باعث افزایش هورمون‌هاى فوق‌کلیوى در جریان خون مى‌شود.

علت نشانگان کوشینگ

علت این عارضه تجویز عمدى داروهاى استروئیدى توسط پزشک براى درمان برخى بیمارى‌هاى دیگر مثل التهاب مفصلی، آسم، و بسیارى از حالات التهابى مزمن است.

در موارد نادر افزایش تولید این هورمون‌ها ممکن است در اثر تومور یا بزرگ شدن غده فوق کلیوى یا غده هیپوفیز که فعالیت غده فوق‌کلیوى را تنظیم مى‌کند، ایجاد شود.

علائم نشانگان کوشینگ

علائم تنها بعد از چند هفته یا چند ماه پس از بالا رفتن استروئیدهاى خون بروز مى‌کند. صورت چاق، مدور و قرمز مى‌شود که گاهى به آن ”‌ماه شکل“ گویند.

یک قطعه چربى معمولاً در نزدیکى شانه‌ها ایجاد مى‌شود که باعث ایجاد حالت گوژپشتى مى‌گردد.

توده عضلانى بازوها و پاها کاهش مى‌یابد. بیمار ضعیف و به‌زودى خسته مى‌شود. در پوست ممکن است لکه‌هایى ایجاد و به آسانى کبود شود. در درازمدت پوکى استخوان نیز بروز مى‌کند.

اگر علت نشانگان کوشینگ مصرف داروهاى استروئیدى اضافى باشد، پزشک به احتمال زیاد به تناسب ماهیت و شدت بیمارى تحت درمان، میزان داروها را کاهش خواهد داد.

هرگز بدون نظر پزشک مصرف این داروها را قطع نکنید، زیرا قطع ناگهانى مى‌تواند نتایج فاجعه‌آمیزى به بار آورد.

در مواردى که تومور هیپوفیز مسئول ایجاد این سندرم است، برداشتن آن از طریق جراحى یا اشعه درمانى اغلب باعث بهبودى مى‌شود.

در موارد نادر خود غدد فوق‌کلیوى باید توسط جراحی برداشته شوند.

منبع : تبیان