تشخیص شب ادراری و درمان آن

شب ادراري

يكي از مسائل مهم و شايع كودكان ميباشد. گرچه عارضه وخيمي نيست اما ميتواند نظم خانواده را بر هم زده و باعث نگراني والدين گردد. شب ادراری معمولاً در بچه هاي زير چهار سال امري طبيعي است ولي بخصوص اگر تا سن مدرسه قطع نشود بعنوان بيماري تلقي ميشود.

99% بچه ها در سن 15 سالگي شبها خشك ميخوابند و فقط 1% بچه های طبیعی در این سن (15 سالگی) هنوز شب ادراری دارند. شب ادراری در پسربچه ها به میزان دو برابر دختربچه ها دیده می شود. دو نوع شب ادراري وجود دارد. يك نوع اوليه است كه از زمان تولد وجود داشته و قطع نشده است، و نوع ثانويه که در آن پس از اينكه تا مدتي بيمار كنترل كامل ادرار را بدست آورد مجدداً دچار شب ادراري ميشود. (علل این دو نوع شب ادراری با هم متفاوتند).

ظرفيت مثانه در نوزادي حدود 40 ميلي ليتر است كه با افزایش سن به تدریج بر آن افزوده ميشود. اسفنكتر ارادي مجرا نيز بتدريج به كنترل و اراده كودك درمي آيد و در سه سالگي به حد كامل كنترل ارادي ميرسد. هر دو این عوامل باعث می شوند که تا این سن در اکثر بچه ها کنترل ادرار به دست آید.
باید دانست که شب ادراري يك بيماري نبوده بلكه يك علامت است و عوامل متعددي به تنهايي يا با هم ميتوانند علت شب ادراري باشند.

تشخیص شب ادراری

برای تشخیص نیاز به داشتن اطلاعات زیر است، از بیمار درخواست می شود که در فرم های بخصوصی اطلاعات زیر را وارد نماید:
• چه وقت هایی در روز و شب ادرار می کند؟
• چه موقع بی اختیاری ادراری هنگام خواب اتفاق می افتد (روز و شب)؟
• میزان ادرار
• نوع مصرف مایعات، آیا شما بعد ازظهرها و هنگام عصر مایعات زیاد می نوشید؟
• نوع مایعاتی که مصرف می کنید چیست (شیرین، حاوی کافئین، حاوی کربنات و غیره)؟
• چگونگی جریان ادرار (آیا جریان ادرار شما قوی و ممتد است یا ضعیف و منقطع)؟
• وجود هر نوع عفونت ادراری
• تعداد شب هایی که خشک و یا خیس می باشد.
• هر نوع علامت همراه با شب ادراری را نیز باید یادداشت کرد مثل تعریق شبانه.

این اطلاعات به پزشک کمک می کند که به تشخیص درست برسد و درمان مناسب انجام شود. برای تشخیص علت شب ادراری در بالغین نیاز به بررسی های بیشتری است. یکی از این بررسی ها یوروفلومتری است که در آن توسط کامپیوتر میزان جریان ادرار، فشار داخل مثانه، فشار داخل مجرای ادرار و غیره اندازه گیری می شود.

درمان: نوع درمان شب ادراری در بالغین بستگی به نوع شب ادراری (اولیه یا ثانویه) و علت آن دارد. نوع درمان به 3 دسته بزرگ تقسیم می شود: رفتار درمانی، دارودرمانی و جراحی.
رفتار درمانی: این نوع درمان مبتنی بر تغییر عادات بیمار و آموزش وی می باشد.

شایع ترین انواع رفتاردرمانی برای شب ادراری عبارتند از:

• کنترل میزان مایعات مصرفی: بهتر است میزان مصرف مایعات را از اواخر بعد ازظهر تا هنگام خواب کاهش داد. آن سبب کاهش تولید ادرار می شود. این اولین قدم مفید در کاهش دادن خیس شدن های شبانه است؛ همچنین باید از نوشیدن مواد دارای کافیین مثل چای و قهوه پرهیز کرد. این دلیل بر این نیست که بیمار میزان مصرف مایعات روزانه را کاهش دهد بلکه باید زمان مصرف مایعات را تغییر داد.

• تمرین افزایش حجم مثانه: در افرادی که دارای حجم مثانه کاهش یافته هستند، این تمرین می تواند مفید واقع شود. در این روش بیمار در طی روز مقادیر زیادی مایعات می نوشد و تا آن جا که امکان دارد ادرار کردن را حداقل به مدت 3-2 ساعت به تاخیر می اندازد. با ادامه این تمرین حجم مثانه افزایش یافته و از تعداد دفعات ادرار کردن کاسته می شود. این روش در بیمارانی که دارای مثانه بیش فعال هستند، خیلی مفید است.

• استفاده از سیستم های هشداردهنده: در این روش با کمترین میزان نشت ادرار یک سیستم هشداردهنده فرد را از خواب بیدار می کند . این دستگاه انواع مختلف دارد، بعضی ها با ارتعاش و بعضی ها با زنگ هشدار می دهند. همین که فرد بیدار شد، نشت ادرار را قطع کرده و مابقی ادرار را در دستشویی خالی می کند. با تداوم استفاده از این سیستم یک حالت شرطی در بیمار ایجاد می شود طوری که با حالت احساس فوریت در ادرار کردن قبل از این که ادرار نشت بکند از خواب بیدار می شود. برای موثر شدن این روش چند هفته وقت لازم است و انگیزه کافی جهت استفاده از آن لازم است.

• بیدار شدن: در این روش فرد در ساعات مشخصی از خواب بیدار و مثانه خود را خالی می کند. آن سبب درمان شب ادراری نمی شود، فقط تعداد خیس شدن ها را کاهش می دهد. بیمار باید ساعت را در موعدهای مختلف برای زنگ زدن کوک کند و هر شب در ساعات یکسان بیدار نشود.

دارودرمانی: داروهای مختلفی برای درمان شب ادراری در بالغین وجود دارند. از داروها می توان به تنهایی و یا همراه با روش های رفتار درمانی که در بالا ذکر شد، استفاده کرد. معمولا داروها در ابتدا برای کنترل شب ادراری موثر هستند و تا موقعی که بیمار آن ها را استفاده می کند تاثیر دارند؛ یعنی پس از قطع دارو، اکثرا شب ادراری عود می کند. استفاده از داروهای مناسب و همراه با آن رفتار درمانی، سبب کاهش میزان عود می گردد.

جراحی: از جراحی فقط باید در مواردی که مثانه بیش فعال شدید وجود دارد و سایر روش های درمانی نیز موثر نبوده اند، استفاده کرد. در مواردی که حجم مثانه بسیار اندک است با استفاده از روده ها می توان حجم مثانه را افزایش داد.

منبع:هفت سیب   دکتر قرائتی