رنگ طبیعی ادرار از زرد کم‌رنگ تا طلایی پررنگ متغیر است. ادراری که رنگ غیرطبیعی داشته باشد ممکن است سایه‌هایی از رنگ قرمز، آبی، سبز، یا قهوه‌ای در آن باشد. رنگ غیرطبیعی ادرار می‌تواند در اثر مشکلات مختلفی رخ دهد. برای مثال ممکن است ناشی از مصرف برخی داروها، خوردن برخی مواد غذایی، داشتن شرایط پزشکی خاص یا کم‌آبی باشد.
اگر ادرار رنگ غیرطبیعی داشته باشد و نمی‌توانید دلیل آن را شناسایی کنید به یک متخصص اورولوژی مراجعه نمایید. در برخی موارد، رنگ‌های غیرطبیعی ادرار در اثر شرایط پزشکی جدی به وجود می‌آیند که نیاز به درمان دارند.
دلیل رنگ غیرطبیعی ادرار
عوامل زیادی می‌توانند موجب غیرطبیعی شدن رنگ ادرار شوند. برخی دلایل موقتی و بی‌ضرر هستند. برای مثال مصرف برخی غذاها یا داروها می‌توانند موجب تغییر رنگ ادرار شوند. اما سایر دلایل جدی‌تر هستند. برای مثال ممکن است یک آسیب‌دیدگی، عفونت یا شرایط پزشکی دیگری وجود داشته باشد که نیاز به درمان آن باشد.
ادرار زرد تیره
اگر ادرار تیره‌تر از حد نرمال به نظر برسد احتمالاً بدن دچار کم‌آبی است. اگر مایعات کافی مصرف نکنید ترکیبات موجود در ادرار غلیظ‌تر شده و درنتیجه رنگ آن تیره‌تر می‌گردد.
ادرار قرمز یا صورتی
ادرار قرمز یا صورتی‌رنگ می‌تواند در اثر موارد زیر ایجاد شود:
- برخی غذاها مانند چغندر، تمشک و ریواس
- برخی داروها مانند ریفامپین، پیریدیوم و داروهای مسهل که حاوی سنا هستند.
- وجود خون در ادرار برای مثال در اثر آسیب‌دیدگی، انسداد مجرای ادرار، عفونت، بیماری کلیه و بزرگی خوش‌خیم پروستات یا سرطان.
- مسمومیت در اثر سرب یا جیوه
- آسیب شدید عضلانی
وجود خون در ادرار دلیلی برای نگرانی بوده و می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی سلامتی باشد.
ادرار نارنجی
ادرار نارنجی اغلب در اثر مصرف داروهای خاصی ایجاد می‌شود ازجمله:
- ریفامپین
- پیریدیوم
- داروهای مسهل
- سولفاسالازین
- برخی داروهای شیمی‌درمانی
برخی شرایط پزشکی نیز می‌توانند موجب نارنجی شدن رنگ ادرار شوند. این حالت ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی در مجرای صفراوی یا کبد باشد، بخصوص اگر رنگ مدفوع نیز روشن باشد. رنگ ادرار ممکن است در اثر کم‌آبی بدن نیز نارنجی دیده شود.
ادرار آبی یا سبز
ادرار با رگه‌های آبی یا سبز می‌تواند در اثر عوامل زیر ایجاد شود:
- رنگ‌های خوراکی
- رنگ‌های استفاده‌شده در برخی آزمایش‌های کلیه و مثانه
- برخی داروها و مکمل‌ها مانند ایندومتاسین، آمی‌تریپتیلین، پروپوفول و برخی مولتی‌ویتامین‌ها
در موارد نادر ممکن است در اثر شرایط زیر ایجاد شود:
- عفونت در مجرای ادرار در اثر باکتری سودوموناس آئروژینوزا
- هیپرکلسمی خوش‌خیم خانوادگی، یک بیماری ارثی نادر
ادرار قهوه‌ای
ادرار قهوه‌ای می‌تواند در اثر مواد زیر ایجاد شود:
- برخی مواد غذایی مانند باقلا، آلوئه‌ورا یا ریواس
- برخی داروها مانند پریماکین، کلروکین، نیتروفورانتوئین، مترونیدازول، متوکاربامول و داروهای مسهل حاوی کاسکارا یا سنا
- برخی عفونت‌های مجرای ادرار، اختلالات کبدی و کلیوی
- آسیب عضلانی شدید
بوی ادرار
ادرار معمولاً داروی بوی شدیدی نیست؛ اما برخی مواد غذایی (بخصوص مارچوبه که دارای ترکیبات گوگرد بدبویی است) و نیز مکمل‌های ویتامین ب ۶ می‌توانند باعث تغییر بو شوند. در صورت کم شدن آب بدن و غلیظ شدن ادرار ممکن است بوی شدید آمونیاک احساس شود. اگر پس از ادرار بوی شدیدی را حس کردید ممکن است نشانه‌ای از عفونت مجرای، دیابت، عفونت مثانه یا بیماری‌های متابولیک باشد.
چه زمانی باید به دنبال کمک‌های پزشکی بود؟
اگر ادرار رنگ غیرطبیعی پیدا کند به‌طوری‌که مرتبط با غذا یا دارویی که مصرف کرده‌اید یا کم‌آبی بدن نباشد، باید به پزشک مراجعه کنید. برخی دلایل زمینه‌ای ادرار غیرطبیعی یا تیره‌رنگ بی‌ضرر هستند؛ اما برخی دیگر بیماری‌های جدی بوده که نیاز به درمان دارند. پزشک می‌تواند به شما برای شناسایی دلیل غیرطبیعی بودن رنگ ادرار کمک کند. در صورت مشاهده خون در ادرار مراجعه به پزشک بسیار مهم است. همچنین اگر رنگ ادرار قهوه‌ای تیره همراه با مدفوع روشن یا زردی رنگ پوست یا چشم‌ها باشد نیز باید به پزشک مراجعه کرد.
تشخیص دلیل توسط پزشک
پزشک احتمالاً سؤالات زیر را درباره ادرار شما خواهد پرسید:
- مدت غیرطبیعی بودن رنگ ادرار
- وجود هرگونه بوی غیرطبیعی
- مشاهده لخته‌های خون در ادرار
پزشک از شما خواهد پرسید که در حین ادرار درد یا علائم دیگری تجربه کرده‌اید یا خیر. همچنین ممکن است درباره داروهای مصرفی شما نیز سوالاتی بپرسد. نام بردن تمام داروهای نسخه‌ای و بدون نسخه و نیز مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید بسیار مهم است. بسته به رنگ ادرار و سایر علائم، ممکن است پزشک یک یا چند آزمایش تجویز کند. برای مثال از ادرار نمونه‌ای گرفته می‌شود تا برای کنترل عفونت یا سایر موارد غیر طبیعی در آزمایشگاه موردبررسی قرار گیرد. همچنین ممکن است از خون نمونه‌گیری شود. آزمایش‌های خون می‌توانند مشخص کنند که کلیه‌ها و کبد به‌طور مناسب عمل می‌کنند یا خیر.
همچنین ممکن است پزشک آزمایش سونوگرافی آر مثانه یا کلیه‌ها را تجویز کند. در این آزمایش تصویربرداری از امواج صوتی برای تهیه تصویری از اندام‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. سی‌تی‌اسکن شکم و لگن نیز ممکن است درصورتی‌که پزشک مشکوک به سنگ‌های دستگاه ادراری باشد، انجام شود. پزشک با مشاهده نتایج تصویربرداری می‌تواند نقص‌های ساختاری در مجرای ادرار را کنترل کند.
فرایند درمان
برنامه درمانی توصیه‌شده توسط پزشک بستگی به دلیل غیرطبیعی بودن رنگ ادرار دارد. برای اطلاعات بیشتر دربارهٔ تشخیص، گزینه‌های درمانی و چشم‌انداز بلندمدت خود با پزشک صحبت کنید. در برخی موارد تغییرات ساده در شیوه زندگی ممکن است تنها اقدامی باشد که به آن نیاز دارید. اگر ادرار در اثر کم‌آبی بدن رنگ غیرطبیعی داشته باشد باید بیشتر مایعات مصرف کنید. درصورتی‌که تغییر رنگ در اثر برخی مواد غذایی ایجادشده باشد باید مصرف آن‌ها را در صورت لزوم کاهش دهید.
