[sbu_post_image]
مثانه
*مثانه(urinary bladder) عضوی کیسه مانند، توخالی و عضلانی است که ادرار در آن جمع می شود.مثانه در پشت استخوان عانه(پوبیس؛pubis) و در داخل لگن قرار دارد و به وسیله ی لگن محافظت می شود. رباط ها(لیگامان ها)ی مخصوصی، مثانه را در محل خود نگه می دارند. مدخل باریک و داخلی پیشابراه(urethera) در داخل مثانه، گردن مثانه(bladder neck) نامیده می شود. عضلات گردن مثانه، اسفنکتر(sphincter) نام دارند که به طور محکم در دور پیشابراه قرار گرفته اند و از نشت ادرار ممانعت به عمل می آورند. هنگامی که حجم ادرار داخل مثانه به حد مشخصی رسید، مغز، تکانه های عصبی را به اسفنکتر داخلی ارسال می کند و در نتیجه، این اسفنکتر شل می شود.
مغز، همچنین تکانه هایی را به عضلات دِتروسور(detrusor،رشته های پیچیده طولی تشکیل دهنده ی لایه ی خارجی غشای عضلانی مثانه) می فرستد و موجب شل شدن آنها و در نتیجه، رانده شدن ادرار به سمت پایین و دفع آن می شود. با منقبض شدن مثانه، ادرار از طریق پیشابراه دفع می شود. مثانه از یک قاعده، گردن، ردس، یک سطح فوقانی و دو سطح تحتانی – جانبی تشکیل می شود. حجم مثانه در اقایان حدود120 تا 320 میلی لیتر و در خانم ها کمتر است.
معمولاً وقتی حجم ادرار به 280 میلی لیتر برسد، دفع آن اجتناب ناپذیر می شود. البته ممکن است مثانه بتواند تا 500 میلی لیتر ادرار را تحمل کند ولی وجود بیش از این مقدار ادرار در داخل مثانه موجب احساس درد و فشار می شود.*خونرسانی به مثانه به وسیله ی سرخرگ های مثانه ای فوقانی و تحتانی که شاخه های سرخرگتنه ی قدامی سرخرگ خاصره ای(ایلیاک) داخلی هستند و نیز سرخرگ های سُدادی (obturator) و سرینی تحتانی صورت می گیرد.
در جنس مؤنث، شاخه های اضافی نیز از سرخرگ رحمی و سرخرگ مهبلی(واژینال) به مثانه خونرسانی می کنند.* خون برگشتی از مثانه، به وسیله شبکه ی پیچیده ای از سیاهرگ ها، واقع در سطح تحتانی-خارجی به سیاهرگ خاصره ای(ایلیاک داخلی) می رسد.* اعصاب مثانه، شبکه ی عصبی مثانه ای، متشکل از اجزای سمپاتیک و پاراسمپاتیک را تشکیل می دهند که رشته های آوران پاراسمپاتیک آن از قطعات خاجی دوم تا چهارم نخاع و رشته های وابران پارسمپاتیک آن از قطعات دوم نخاع پشتی و دو قطعه ی فوقانی نخاع کمری مشأ می گیرند. شبکه ی عصبی مثانه ای از بخش قدامی شبکه ی عصبی هیپوگاستریک تحتانی جدا می شود.
*رگ های لنفاوی مثانه از 3 شبکه ی مخاطیف داخل عضلانی و خارج عضلانی منشأ می گیرند که به گره های لنفاوی خاصره ای خارجی خاتمه می یابند.
پرکاری مثانه
چنانچه به هر علتی فردی بیش از حد طبیعی (6 بار در روز و 2 بار در شب) مجبور به دفع ادرار شود، ممکن است به بیماری مثانه پرکار یا بیشفعال مبتلا شده باشد.
تکرر ادرار و احساس دفع ناگهانی ادرار و بی اختیاری ادرار میتواند ناشی از عفونتهای دستگاه ادراری، تومور مثانه و یا اختلالات عصبی مثانه باشد.
پرکاری مثانه، بیماری آزار دهندهای است که کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار میدهد و استرسهای ناشی از تکرر ادرار و اینکه دستشویی همیشه در دسترس نیست، چه بسا مانع از بیرون آمدن فرد از خانه و عدم مسافرت طولانی و غیره گردد.
افراد مبتلا به بیماریهای اعصاب مانند: اماس (MS)، آسیب نخاع و میلودیسپلازی (پیش لوسمی) ممکن است به پرکاری مثانه دچار شوند
علت پرکاری مثانه
عفونتهای مزمن پروستات
ورم مزمن مثانه
ناپایداری عضله مثانه
انقباضهای خودبخودی مثانه
کاهش حجم مثانه و کاهش قابلیت اتساع مثانه جهت حجم گیری
به هم خوردن تعادل عصبی عضله مثانه و دریچه خروجی مثانه
حساس شدن بیش از حد گیرندههای عصبی مخاط مثانه
تشخیص پرکاری مثانه
– آزمایش ادرار جهت ارزیابی عفونت ادراری بیمار
– در صورت عدم وجود عفونت، جهت تشخیص قطعی بیماری باید نوار مثانه از بیمار انجام شود. با انجام نوار مثانه، حجم مثانه، قابلیت اتساع مثانه، حس مثانه، وجود پرشهای انقباض عضلات مثانه و هماهنگی دریچه خروجی مثانه همه با دقت خاص تشخیص داده شده و با توجه به محل مشکل موجود، درمانهای قطعی انجام میگیرد.
علائم پرکاری مثانه
تکرر ادرار
احساس ناگهانی و شدید دفع ادرار
بی اختیاری ادرار
شب ادراری و بیدارشدن بیش از 2 بار در شب
درمان پرکاری مثانه
امروزه از رفتاردرمانی، درمانهای دارویی و درمانهای جراحی جهت درمان پرکاری مثانه استفاده میشود.
درمان رفتاری چندین جزء دارد و بیشتر از همه در افراد با انگیزه که تمایل به ایجاد تغییرات در شیوه زندگی و رژیم غذایی دارند سودمند است.
اجزای درمان رفتاری شامل: آموزش، دفع ادرار زمانبندی شده، دفع ادرار تاخیری، تغییرات رژیم غذایی و انقباض عضلات کف لگن هستند.
لازم است بیماران در مورد عملکرد طبیعی مثانه و عادات طبیعی دفع ادرار آموزش ببینند.
دفع ادرار زمان بندی شده شامل دفع در فواصل تنظیم شده، بدون توجه به نیاز دفع است.
دفع ادرار تاخیری، یعنی تلاش برای نگه داشتن ادرار برای دورههای زمانی طولانی است.
در برخی افراد، موادغذایی کافئیندار، پرادویه، اسیدی و نوشیدنیها علایم را تشدید میکنند، بنابراین محدودیتهای غذایی ممکن است سبب بهبود علایم شود.
مصرف متعادل مایعات نیز سودمند است، به گونهای که نوشیدن مقادیر بسیار زیاد یا حتی بسیار کم مایعات ممکن است سبب تشدید علایم شود، زیرا تغلیظ ادرار (در اثر نوشیدن کم مایعات) به عنوان عامل محرک مثانه عمل میکند
یادداشت برداری از عملکرد مثانه روش سودمندی در رفتاردرمانی است، زیرا به بیمار امکان ردیابی پاسخهای بدن و شناسایی عوامل احتمالی تشدیدکننده علایم پرکاری مثانه را میدهد.
منبع : پزشک متخصص مثانه تهران
