دستگاه ادراری و کلیه

دستگاه ادراری از کلیه‌ها شروع می‌شود. کلیه ها هم توسط لوله‌هایی که حالب خوانده می‌شوند به مثانه وصل می‌شوند. دستگاه ادراری به پیشابراه ختم می‌شود که لوله کوتاهی است که ادرار را به خارج از بدن می‌برد. وقتی باکتری‌های موجود در روده‌ها، از راه رکتوم به پیشابراه برسند و از آنجا بالا رفته وارد مثانه شوند، عفونت به وجود می‌آید.

دستگاه ادراری از کلیه‌ها شروع می‌شود. کلیه ها هم توسط لوله‌هایی که حالب خوانده می‌شوند به مثانه وصل می‌شوند. دستگاه ادراری به پیشابراه ختم می‌شود که لوله کوتاهی است که ادرار را به خارج از بدن می‌برد. وقتی باکتری‌های موجود در روده‌ها، از راه رکتوم به پیشابراه برسند و از آنجا بالا رفته وارد مثانه شوند، عفونت به وجود می‌آید.

باکتری‌ها می‌توانند مثانه را آلوده کرده و عفونت ایجاد کنند و یا بدون آنکه علامتی ایجاد کنند، در آنجا تکثیر یابند.

در هر یک از این موارد، باکتری‌ها ممکن است از راه حالب بالا رفته و کلیه‌ها را دچار عفونت سازند. عفونت کلیه خطرناک است و ممکن است باعت زایمان زودرس در خانم‌های باردار یا سایر عوارض گردد.

عفونت مثانه در بین خانم‌های 20 تا 50 بیشتر شایع است.

حالِب

هر کلیه دارای یک میزنای(حالِب؛ureter)است که به شکل لوله ای فیبری-عضلانی، ادرار را از لگنچه به مثانه هدایت می کند. هر حالب تقریباً40 تا41 سانتی متر طول دارد و معمولاً حالب راست به دلیل پایین تر قرار داشتن کلیه راست نسبت به کلیه چپ، کمی کوتاه تر از حالب چپ است.

حالب از لایه های مخاطی، عضلانی و رشته ای (فیبری) تشکیل می شود. محل ورود حالب به مثانه، مثلث(تریگون؛trigone) نام دارد و دریچه های واقع در این ناحیه از برگشت(ریفلاکس؛refiux ) ادرار به داخل کلیه ها جلوگیری به عمل می آورند. بخش شکمی حالب، در پشت صفاق در سمت داخلی عضله ی پسواس بزرگ(psoas major )قرار دارد. بخش لگنی حالب در جنس مذکر، در مسیر دیواره خارجی حفره ی لگن حرکت می کند و در جلوی رأس فوقانی کیسه مِنَوی به زاویه خارجی مثانه می رسد.

در جنس مؤنث بخش لگنی حالب، مرز پشتی حفره ی تخمدانی را تشکیل میدهد و در جلول و داخل، در مسیربخش فوقانی مهبل(واژن) حرکت می کند. ادرار به وسیله ی امواج کِرمی شکل(امواج پریستالتیک؛peristaltic waves ) که تقریباً هر 3 دقیقه یک بار ایجاد می شوند از حالب ها به مثانه پمپ می شود.

* خون رسانی حالب به وسیله ی سرخرگ های منشعب شده از سرخرگ کلیوی،آئورت شکمی،سرخرگ بیضه ای (در جنس مذکر)یا سرخرگ تخمدانی(در جنس مؤنث)، سرخرگ خاصره ای(ایلیاک)مشترک،سرخرگ ایلیاک داخلی، سرخرگ احشایی و رحمی (درجنس مؤنث) و سرخرگ مثانه ای تحتانی صورت می گیرد.

پیشابراه

*پیشابراه(urethera)، لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن دفع می کند. پیشابراه در آقایان حدود 20 سانتی متر طول دارد و از مثانه شروع می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لایه ی بافت مرتبط کننده ی دو استخوان عانه(پوبیس)می رود و در نهایت به سوراخ آلت تناسلی می رسد. پیشابراه در خانمها، حدود 3 سانتی متر طول دارد و مستقیماً در پشت ارتفاق عانه(سمفیزپوبیس؛symphysis pubis ) و جلوی مهبل(واژن)واقع است. سمفیزپوبیس مفصل حاصل از به هم پیوستن تنه های استخوان عانه(شرمگاهی)واقع در محل تلاقی استخوان های لگن دوطرف است.

در جنس مذکر، پیشابراه به مجرای انزالی(ejaculatory duct) می پیوندد و در نتیجه، علاوه بر ادرار، مایع منی نیز از طریق آن خارج می شود.* خونرسانی به پیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی(urethralartery rethral arteryپیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی()یز می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لا)(شاخه ی سرخرگ خاصره ای داخلی) صورت می گیرد.* رگ های لنفاوی پیشابراه به گره های لنفاوی خاصره ای داخلی متصل می شوند.*پیشابراه در جنس مذکر، از 3 بخش پروستاتی، غشایی و اسفنجی تشکیل می شود.

بخش پروستاتی، عریض ترین قسمت پیشابراه است و از غده ی پروستات عبور می کند. این بخش، از بافت فیبری، رشته های عضلانی و سوراخ های ظریفی تشکیل می شود که با پروستات مرتبط هستند. بخش غشایی پیشابراه، حدود 2 سانتی متر طول دارد و در بین رباط های مثلثی شکل لگن واقع است. بخش اسفنجی پیشابراهف طویل ترین قسمت آن را تشکیل میدهد و از جسم اسفنجی آلت(corpus spongiosum) تا سر آلت ادامه می یابد.

جسم اسفنجی، در سطح زیرین آلت قرار دارد و پیشابراه را احاطه و از آن محافظت می کند.

باکتری‌ها می‌توانند مثانه را آلوده کرده و عفونت ایجاد کنند و یا بدون آنکه علامتی ایجاد کنند، در آنجا تکثیر یابند.

در هر یک از این موارد، باکتری‌ها ممکن است از راه حالب بالا رفته و کلیه‌ها را دچار عفونت سازند. عفونت کلیه خطرناک است و ممکن است باعت زایمان زودرس در خانم‌های باردار یا سایر عوارض گردد.

عفونت مثانه در بین خانم‌های 20 تا 50 بیشتر شایع است.

مشکل ساختاري دستگاه ادراري

ممکن است شما از جمله بيماراني باشيد که به طور مکرر دچار عفونت مي شوند. در اين حالت پزشک به وجود ناهنجاري ساختاري در سيستم ادراري شما شک مي کند و دستور به انجام سونوگرافي يا سي تي اسکن يا هر نوع تصويربرداري ديگر که بتواند اختلال احتمالي را مشخص کند، خواهد داد.

در بسیاری از موارد وجود خون در ادرار تنها علامت بیماری زمینه ای می باشد به گونه ای که هماچوری بدون درد بسیار شایع میباشد مگر اینکه همراه با انسداد یا التهاب باشد بنا بر این بیماران با عفونت مثانه یا هماچوری ثانویه   ممکن است علائم تحریکی دردناک ادراری را با هماچوری تجربه کنند.درد همراه با هماچوری معمولا به علت خونریزی از دستگاه ادراری فوقانی و با انسداد حالب بوسیله  لخته ها  میباشد.دفع این لخته ها موجب درد کولیکی بسیار شدید میگردد ودر شناسایی محل خونریزی کمک کننده  میباشد.

 علایم دیگری نظیر درد شکمی، کاهش شدت ادرار، تأخیر در ادرار ، تب، تکرر ادرار ، درد در حین ادرار و تمایل شدید به ادرار کردن ممکن است وجود داشته باشد که در تشخیص بیماری زمینه ای بسیار مهم میباشد.

عفونت ادراري و سوسيس و کالباس

گاهي خبرهايي منتشر مي‌شود با اين مضمون که فلان ماده‌غذايي مثل سوسيس و کالباس (مثلا به دليل ادويه‌اي که دارند) مي‌توانند سبب ابتلا به عفونت‌هاي ادراري شوند يا بر شدت آن بيفزايند. در واقع، بايد گفت نوع تغذيه نمي‌تواند باعث بروز عفونت ادراري شود.
عفونت در شرايطي به وجود مي‌آيد که يک باکتري از بيرون وارد بدن شود. گاهي ممکن است تغذيه به شکلي باشد که مقاومت بدن را کاهش دهد. مثلا بر فرض، کاهش ميزان ويتامين A و C يا روي ممکن است سبب کاهش سطح مقاومت بدن شده و زمينه را براي مبتلا شدن به بيماري‌هاي عفوني هموار کند. بنابراين، خوردن غذا هرگز سبب بروز عفونت ادراري نمي‌شود؛ بلکه مي‌تواند با تضعيف سيستم دفاعي بدن، زمينه بروز عفونت‌هاي مختلف را فراهم آورد.

در حقيقت، مشکل اصلي سوسيس و کالباس، نوع مواد نگه‌دارنده‌اي است که به آنها افزوده شده تا طعم و رنگ طبيعي گوشت استفاده‌ شده حفظ شود. اين ماده نگه‌دارنده، نيترات است که مي‌تواند در صورتي که بيش از حد مجاز استفاده شود، سرطان‌زا باشد اما سبب بروز عفونت نمي‌شود. حتي اگر سوسيس و کالباس، آلوده به ميکروب هم باشد، مسبب بروز عفونت ادراري نيست، بلکه سبب بروز اسهال و مشکلات گوارشي مي‌شود.
از سوي ديگر، کمبود برخي ويتامين‌ها مي‌تواند سبب ضعيف شدن سيستم ايمني شده و زمينه را براي ابتلا به عفونت ادراري هموار کند؛ بنابراين، مصرف برخي ويتامين‌ها به هنگام اين بيماري مي‌تواند سبب تقويت هر چه بيشتر سيستم ايمني شود و به اين ترتيب، از شدت بيماري بکاهد.
يادتان باشد که انواع ميوه‌ها و سبزيجات تازه و رنگي منبع عالي ويتامين‌ها هستند و بهتر است در اين شرايط حداقل در ميان وعده‌ها بيشتر مصرف شوند.

منبع : متخصص مجاری ادراری ،متخصص مجاری ادراری ، کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار