دستگاه ادراری چیست

[sbu_post_image]

دوکلیه، در مجموع دارای حدود160 کیلومتر رگ خونی هستند و بیش از 180 لیتر(50 گالن) خون، در هر روز از دو کلیه عبور  می کند.*فرایند جداسازی  مواد زاید از مایعات بدن و خارج نمودن آنها از بدن،دفع ادرار(excertion)نام دارد.

دستگاه ادراری

دستگاه ادراری، یکی از  دستگاه های عضوی  مسئول دفع مواد زاید بدن است و از طریق آن انواع مواد زاید متابولیک، سموم، داروها، هورمون ها، املاح،یون های هیدروژن و آب دفع ی شود. کلیه ها، اعضای اصلی دستگاه ادراری  هستند.* منافذ موجود  در گلومرول ها  فقط به  بعضی مولکول های  موجود در خون(برحسب شکل  و اندازه ی آنها) اجازه ی عبور  می دهند. مثلاً گلبول های قرمز خون و پروتئین های خون  به دلیل بزرگ بودن قادر به عبور  از منافذ نیستند و نمی توانند وارد مایع تصفیه  شده نشوند. مولکول  های کوچک تر(مثل گلوکز خون) از  این منافذ عبور  می کنند و پس  از بازجذب، به خون  باز  می گردند.

 مایعی که در انتهای  این فرایند در لوله ها باقی  می ماند،« ادرار» نام دارد.

کار كلیه ها

هر فرد در بدن خود دو كلیه به اندازه مشت فرد بزرگسال دارد كه در دو طرف ستون مهره ها و در قسمت زیرین قفسه سینه در پشت قرار دارند، اگر چه كلیه ها كوچكند ولی وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می دهند كه كل بدن را متعادل نگه می دارند. برای مثال كلیه ها:- در دفع مواد زاید و مایعات اضافی كمك می كنند.
– خون را تصفیه، برخی از مواد را حفظ و برخی را دفع می كنند.
– تولید گلبولهای قرمز را تحت نظارت قرار می دهند.
– ویتامین های موثر در رشد را می سازند.
– هورمون های موثر در تنظیم فشار خون را تولید می كنند.
– در تنظیم میزان مواد مغذی ویژه در بدن مانند كلسیم و پتاسیم كمك می كنند.

1-     خون از طریق یك سرخرگ از قلب به كلیه وارد می شود.2- خون با گذشتن از میلیون ها صافی كوچك، تمیز می شود.
3- مواد دفعی از طریق میزنای ( حالب) عبور كرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.
4- خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.
5- هنگامی كه مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.
كلیه ها هر 24 ساعت جمعاً حدود 200 لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود 2 لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی كه باقیمانده یعنی حدود 98 لیتر به بدن باز می گردد. ادراری كه ما دفع می كنیم تقریباً ظرف مدت 1 تا 8 ساعت در مثانه ذخیره شده است.

2-    نکته* کلیه ها 3هورمون مهم آزاد می کنند:

3-    **اریتروپوئیتین(EPO)که مغز  استخوان را برای ساختن گلبول های قرمز خون تحریک می کند.**رِنین که فشارخون را تنظیم می کند.**کلسیتریول که فرم  فعال ویتامینD است و به حفظ کلسیم برای استخوانها و تعادل شیمیایی طبیعی در بدن کمک می کند.

 

نفرون (nephrons)

نفرون ها ،اساسی ترین ساختار کلیه را  تشکیل می دهند. در هر کلیه حدود25/1 میلیون عدد از  این ساختمان های میکروسکوپی وجود دارد. نفرون ها، مسئول پاکسازی خون از مواد زاید هستند. هر نفرون شبیه قیفی  است که یک ساقه(پایه) طویل و دو بخش لوله ای درهم  پیچیده دارد. در واقع هر نفرون، دارای یک جسم کلیوی(جسم مالپیگی) و تعدادی لوله کلیوی است.

نفرون های مجاور مدولا(ژوکستامدوریJuxtamedullary nephrons) دارای قوس های هِنِله(Loops of henle) نیز هستند. هر جسم کلیوی از یک گلومرول متشکل  از مویرگ های کلیوی محصورشده در کپسول بومن تشکیل می شود. اجسام کلیوی و بخش های درهم پیچیده لوله های کلیوی در قشر(کورتکس) کلیه قرار گرفته اند و قوس هنله و لوله های جمع آوری کننده ادرار در مدولا واقع شده اند.

 ادرار در اجسام کلیوی و لوله های کلیوی ، در اثر پاکسازی، باز جذب و ترشح مواد زاید خون ساخته می شود.

گلومرول

گلومرول ها و لوله های کلیوی ، خون  را تحت فشار بالا تصفیه می کنند؛ اوره، املاح و سایر مواد زاید محلول را از پلاسمای خون برمی دارند و محلول خالص و تصفیه شده را به خون بازمی گردانند.*روزانه  بیش  از 1180 لیتر خون از دو کلیه عبور  می  کند. ورود خون به کلیه به  وسیله ی سرخرگ کلیوی و خروج آن از کلیه، به وسیله ی سیاهرگ کلیوی انجام می شود. تمام خون  بدن، در هر ساعت حدود 20 بار از کلیه ها عبور  می کند ولی فقط حدود حجم خون از نفرون ها خارج می شود. کلیه ها آب را به  صورت ادرار برمی دارند و آب  تصفیه شده  را به پلاسمای خون بازمی گردانند و از  این طریق به حفظ تعادل آب  بدن کمک می کنند.

 بعضی هورمون ها، به ویژه هورمون ضد ادراری(antidiuretic hormone ) تولیدشده به وسیله ی  غده هیپوفیز، عملکرد کلیه ها را در تنظیم تعادل آب و الکترولیت بدن را کنترل می کنند.

علت سنگ کلیه

یکی از عوامل زمینه ساز بروز سنگ کلیه کم تحرکی است.کم تحرکی که مثلاً در هنگام بیماری یا ناتوانی رخ می دهد، می تواند سبب برداشت کلسیم بیشتری از استخوان شده ، لذا غلظت کلسیم در ادرار افزایش می یابد.

پرکاری تیروئید اولیه، سبب افزایش دفع کلسیم می شود. حدود دوسوم افرادی که بیماری غد د درون ریز دارند، مبتلا به سنگ کلیه می شوند. در عین حال این اختلال تنها ۵% موارد سنگ های کلسیمی را در بر می گیرد.

اسیدوز توبولی کلیه یکی دیگر از عوامل زمینه ساز در بروز سنگ کلیه است.در اثر نقص در تولید آمونیاک به وسیله ی کلیه، افزایش دفع کلسیم (توسط کلیه) ایجاد می شود.

براساس مطالعات، مصرف زیاد نمک سبب افزایش دفع کلسیم درادرار می شود.

برخی افراد حتی با مصرف رژیم غذایی کم کلسیم، به دلایل ناشناخته روزانه تا ۵۰۰ میلی گرم کلسیم دفع می کنند.

حدود نیمی از سنگ های کلسیمی به این ترکیب متصل می شوند. اگزالات به طور طبیعی تنها در چند ماده ی غذایی وجود دارد و دسترسی بدن به اگزالات به میزان جذب و دفع آن بستگی دارد، که در همه ی افراد این نسبت یکسان نیست.

رژیم غذایی پر پروتئین  همراه با افزایش دفع کلسیم، اگزالات و اورات است. در واقع مصرف زیاد پروتئین حیوانی با بار اسیدی آن (۱ میلی اکی والان هیدرژن در هر گرم پروتئین ) سبب افزایش دفع کلسیم می شود. لذا برخی محققان، رژیم های غذایی گیاهی را به افراد مستعد ابتلا به سنگ های کلیه توصیه می کنند.

افزایش فیبر غذایی، سبب کاهش عوامل خطر تشکیل سنگ به خصوص سنگ های کلسیمی می شود.

اين درد معمولا” شب ها شروع می شود و فرد را از خواب بيدار می کند. در واقع درد سنگ کليه شديد و غيرقابل تحمل است. خانم هايی که تجربه زايمان را داشته اند و بيمار سنگ کليه هم هستند، می گويند، درد زايمان قابل مقايسه با درد سنگ کليه نيست. واقعا” اين بيماران هنگام درد خيلی زجر می کشند. يکی ديگر از علائم سنگ، تغيير رنگ ادرار به صورت خونی يا رنگ چای شدن است. بعضی از بيماران سنگ کليه، با علامت عفونت مراجعه می کنند. در اين موارد، سنگ کليه جزو اورژانس های پزشکی است و بايد فورا” به آن رسيدگی شود.

منبع : پزشک بیماری کلیه ، کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار

دکتر محسن وریانی

دکتر محسن وریانی متولد سال ۱۳۵۴ از منطقه چهاردانگه شهرستان ساری در استان مازندران است. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در محل تولد سپری کردند. در سال 1373 با قبولی در رشته پزشکی وارد دانشگاه شهید بهشتی شدند. پس از اخذ مدرک دکترای عمومی و شرکت در امتحان تخصص در سال 1384 موفق به قبولی در رشته تخصصی جراحی کلیه و مجاری ادراری دانشگاه علوم پزشکی تهران گردید.

Call Now Buttonمشاوره و تماس
× مشاوره رایگان