راه پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه چیست

[sbu_post_image]

سنگ های کلیه

از به هم چسبیدن نمک و مواد معدنی موجود در ادرار، سنگریزه های کوچکی در داخل یا دستگاه ادراری تشکیل می شوند. سنگ کلیه می تواند به کوچکی یک ذره شن یا حتی به بزرگی یک توپ گلف باشد. سنگ های کلیه، علت شایع وجود خون در ادرار هستند و اغلب هم درد شدیدی را در ناحیه شکم، پهلو ها و کشاله ران ایجاد می کنند. از هر بیست نفر، یک نفر ممکن است در طول زندگی خود به درجاتی از سنگ کلیه دچار شود.

علت تشکیل سنگ های کلیه

سنگ های کلیه به علت تغییر در موازنه طبیعی آب، املاح، مواد معدنی و سایر مواد موجود در ادرار، تشکیل می شوند. اسید اوریک و اسید آمینه سیستئین از ترکیبات شیمیایی دیگری هستند که می توانند باعث تشکیل سنگ در دستگاه ادراری شوند. کم شدن آب بدن در هنگام کاهش دریافت آن و نیز ورزش کردن شدید بدون جایگزین شدن آب به مقدار کافی، خطر ایجاد سنگ های کلیه را افزایش می دهد. در برخی افراد، احتمال تشکیل سنگ کلیه به علت ابتلا به یک بیماری خاص یا داشتن سابقه خانوادگی بیشتر است. استعداد تشکیل سنگ های کلیه ممکن است ارثی باشد. اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه را دارید، شما هم ممکن است مبتلا شوید.

علت سنگ کلیه

اين سئوال شايعی در بين بيماران مبتلا به سنگ کليه است . اما ما اصلا” به چنين سئوالی اعتقاد نداريم. مگر تمام افرادی که از آب شهر استفاده می کنند، سنگ کليه توليد کرده اند که حالا اين بيماران آب شهر را استفاده نکنند. تازه برعکس وقتی بيماران خودشان را به يک نوع آب خاص مثلا” آب فلان چشمه محدود می کنند، وقتی به آن آب دسترسی ندارند، کمتر آب می نوشند و همين می تواند زمينه ساز توليد سنگ شود. اما اصل مصرف اب نوع آن نيست، بلکه حجم و مقدار آن است که بايد زياد باشد. آب هندوانه و ماءالشعير و از اين قبيل درمان های سنتی هم اشکالی ندارند ولی آنها هم اصولا” از طريق افزايش حجم ادرار از سنگ سازی کليه جلوگيری می کنند. ما توصيه می کنيم ، بيماران هر داروی سنتی که سهل الوصول است، خيلی هم گران نيست، ضرری هم ندارد و مورد تائيد پزشکان است مصرف کنند، ولی در کنارش آب و مايعات زيادی بخورند.

درد سنگ کليه

سنگ کليه می تواند بدون علامت باشد تا زمانی که کليه را از کار بيندازد. يعنی ممکن است کليه سنگ بسازد، علائم هم ندهد و کسی هم متوجه نشود و در نهايت روزی کليه را نارسا کند. اما يکی از مهم ترين علائم سنگ کليه درد است. اين درد معمولا” شب ها شروع می شود و فرد را از خواب بيدار می کند. در واقع درد سنگ کليه شديد و غيرقابل تحمل است. خانم هايی که تجربه زايمان را داشته اند و بيمار سنگ کليه هم هستند، می گويند، درد زايمان قابل مقايسه با درد سنگ کليه نيست. واقعا” اين بيماران هنگام درد خيلی زجر می کشند. يکی ديگر از علائم سنگ، تغيير رنگ ادرار به صورت خونی يا رنگ چای شدن است. بعضی از بيماران سنگ کليه، با علامت عفونت مراجعه می کنند. در اين موارد، سنگ کليه جزو اورژانس های پزشکی است و بايد فورا” به آن رسيدگی شود.

اندازه سنگ کليه هيچ ارتباطی بين اندازه و علائم سنگ وجود ندارد.

افراد مستعد تشکیل سنگ کلیه

طی 30 سال گذشته، تعداد مبتلایان به سنگ کلیه در ایالات متحده، به دلایل نامعلوم زیاد شده است. شیوع این بیماری از 8/3% در اواخر دهه 1970 میلادی به 2/5% در اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 افزایش یافته است. آمریکایی های سفید پوست نسبت به آمریکایی های آفریقایی تبار، بیشتر در معرض ایجاد سنگ های کلیوی هستند، همچنین این بیماری در مردان بیشتر رخ می دهد. شیوع سنگ های کلیوی در مردان پس از ورود به دهه چهل سالگی، به میزان چشمگیری افزایش می یابد و این روند افزایش تا درون دهه هفتاد سالگی ادامه دارد. شیوع بیماری در بانوان در دهه پنجاه سالگی به اوج خود می رسد. شخصی که یک بار بیش از یک سنگ کلیه بسازد، احتمال تشکیل سنگ های بعدی در او بیشتر است.

پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه

شایعترین عامل ایجاد کننده سنگ کلیه، ننوشیدن آب به مقدار کافی است. سعی کنید به میزان کافی بنوشید تا ادرار خود را شفاف نگه دارید (به میزان روزانه حدود 8 تا 10 لیوان آب). نوشیدن آب گریپ فورت ممکن است خطر ایجاد سنگ های کلیه را در شما افزایش دهد.

اگر فکر می کنید رژیم غذایی شما ممکن است مشکلی داشته باشد ، برنامه ملاقاتی با یک متخصص تغذیه داشته باشید و انتخاب های غذایی خود را بازنگری کنید. اگر ویتامین های C و D را بیش از حد توصیه شده روزانه دریافت می نمایید، خطر ابتلا به سنگ های کلیه می تواند افزایش یابد . میزان کلسیم در رژیم غذایی نیز ممکن است در تشکیل سنگ های کلیه، مؤثر باشد. دریافت مقادیر توصیه شده کلسیم، همراه با تغذیه کم سدیم و کم پروتئین ممکن است خطر تشکیل سنگ های کلیه را در شما کاهش دهند. تغذیه سرشار از پروتئین ،سدیم و غذاهای غنی از اکسالات مانند سبزیجات سبز تیره، خطر ابتلا به سنگ های کلیه را بالا می برد.

داشتن وزن اضافه می تواند منجر به ایجاد مقاومت به انسولین و افزایش کلسیم در ادرار گردد، که هر دوی این ها می توانند خطر تشکیل سنگ های کلیه را افزایش دهند. در مطالعه ای نشان داده شد که چاقی فردی از اوائل سن بلوغ، بالابودن شاخص جرم بدن (BMI ) و بزرگ بودن اندازه دور کمر خطر ابتلا به سنگ های کلیه در آن شخص را افزایش داد. افرادی که زیاد اهل ورزش و تحرک بدنی نیستند، ممکن است با مشکل سنگ های کلیه روبرو شوند. به علاوه برخی داروها مانند استازولامید (دیاموکس) یا ایندیناویر (کریکسیوان) می توانند سبب تشکیل سنگ های کلیه شوند.

سنگ کليه يک بيماري نسبتا شايع در تمامي جوامع از جمله جامعه ما است. تا دو دهه قبل تنها درمان سنگهاي کليوي عمل جراحي بود که در آن پهلوي بيمار به اندازه 10 سانتيمتر شکافته مي شد و سنگ خارج مي گرديد. از خصوصيات سنگهاي ادراري (سنگ کليه، سنگ حالب، سنگ مثانه) عود آنها است. بيماري که تحت عمل جراحي قرار گرفته بود ممکن بود که بدنبال عود سنگ، مجددا تحت عمل جراحي قرار گيرد و هر بار که عمل تکرار مي شد سخت تر و پر عارضه تر بود. اگر بيمار سنگ حالب داشت، عمل جراحي حساس تر بود و بعلت قطر اندک حالب، امکان ايجاد تنگي حالب پس از عمل جراحي وجود داشت.

يکي از پيشرفتهاي شگرف، ابداع دستگاه سنگ شکني برون اندامي براي درمان سنگهاي ادراري بود. اين دستگاه از خارج از بدن امواج شوکي جهت شکستن سنگ به سنگ مي تاباند، بدين علت اسم آنرا دستگاه سنگ شکن برون اندامي گذاشته اند، که در مقابل دستگاه سنگ شکن درون اندامي است که موضوع فعلي بحث ما نيست. اختراع دستگاه سنگ شکن انقلابي در درمان سنگهاي ادراري ايجاد کرد و جايگزين روش جراحي شد که خيلي پر عارضه بود. دستگاه سنگ شکن در دهه 1980 در کشور آلمان ساخته شد و پس از آن استفاده از آن در دنيا عموميت پيدا کرد. اکنون درمان با سنگ شکن شايعترين روش درمان سنگهاي کليه در سرتاسر دنيا شده است. مراکزي که دو دهه قبل نسبت به تهيه اين دستگاه اقدام کردند، نسل قديمي دستگاه را دارند. نسلهاي جديدتر دستگاه هم موثرتر بوده و هم درد کمتري ايجاد مي کنند. مکانيسم عمل اين دستگاه بر اين استوار است که دستگاه با کمک يک تکنسين، سنگ ادراري را پيدا کرد و امواج شوکي را از خارج از بدن به سنگ شليک مي کند و منجر به خرد شدن سنگ مي گردد. امواج شوکي که به سنگ داده مي شوند داراي شدتهاي مختلف هستند که از ولتاژ پائين شروع شده و رفته رفته ولتاژ افزايش مي يابد تا سنگ خُرد شود. ممکن است براي خُرد شدن سنگ 3000-2000 شوک لازم باشد. اگر جنس سنگ سفت نباشد، به راحتي مي شکند. اگر جنس سنگ خيلي نرم باشد تبديل به پودر مي شود. اگر جنس سنگ سفت باشد، سنگ يا نمي شکند و يا اينکه به قطعات درشت مي شکند. عمل سنگ شکني نيازي به بيهوشي و بستري شدن ندارد و سرپائي انجام مي شود. نسلهاي جديد دستگاه سنگ شکن هم اندازه کوچکتري دارند و هم اينکه سنگ را بطور موثرتري مي شکنند.

درمان سنگ کلیه

سنگ کليه بيماری جدیدی نيست. حتی می گويند، فرعون هم به اين بيماری مبتلا بوده و يکی از ويژگی های طبيب مشهورش، سينوهه، توانايی درمان درد سنگ کليه بوده است. با پيشرفت علم پزشکی، درمانهای پيشرفته تری برای اين بيماری کشف و ابداع شده که سنگ کليه را جزو بيماری های ساده دنيا کرده است. اما هنوز هم درد سنگ کليه اگر نگوييم طاقت فرساترين دست کم يکی از وحشتناک ترين دردهايی است که تاکنون بدن انسان تحمل کرده است.

بهترین درمان سنگ کلیه

تنها نوشیدنی برای از بین بردن سنگ کلیه خوردن آب به میزان فراوان است، البته ما نمی‌گوییم که هیچ وقت ماء اشعیر نخورید بلکه به میزان لازم از آن استفاده کنند.

ماء الشعیر یک نوع نوشابه شیرین شده و گاز دار است که فقط به جای رنگ که در نوشابه‌های معمولی استفاده می‌شود، (شکرسوخته به صورت کارامل) مخمرآب جو استفاده می‌کنند.

ذائقه مردم ما به مخمر آب جو عادت نکرده است از آنجایی که این ماده خیلی تلخ است به جای آن، مخمر آب جوی رقیق را با شکر فراوان گاز دار مخلوط کرده و اسم آن را ماءالشعیر می‌گذارند.

بسیاری از افراد از ماء الشعیر برای درمان سنگ کلیه استفاده می‌کنند تنها نوشیدنی برای از بین بردن سنگ کلیه خوردن آب به میزان فراوان است، البته ما نمی‌گوییم که هیچ وقت ماء اشعیر نخورید بلکه به میزان لازم از آن استفاده کنند.

مخمر آب جو جداگانه در داروخانه‌ها فروخته می‌شود و بسیار برای بدن مفید است. ثابت شده است که خوردن نوشیدنی‌های گاز دار همانند ماء الشعیر بر چاقی بسیار تاثیر می‌گذارد.

کسانی که به هر دلیل دچار کمبود ویتامین‌های گروه B هستند و می‌خواهند کمبود ویتامین بدن خود را جبران کنند، می‌توانند از این نوشیدنی در برنامه غذایی خود استفاده کنند.

توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد و افراطی هر ماده مغذی از جمله ماءالشعیر می‌تواند عواقبی داشته باشد.

اگر اسید فسفریک به کار رفته در این نوشیدنی که به صورت گازدار است، زیاد باشد، می‌تواند موجب پوکی استخوان شود.

در حال حاضر گروه‌های خاصی از جامعه که کمبود مصرف سبوس و یا کمبود ویتامین دارند، اگر از این مایع مصرف کنند، بخشی از نیاز به ویتامین خود را تامین کرده‌اند. این نوشیدنی به دلیل کالری قابل‌ملاحظه‌ای که دارد، برای کسانی می‌خواهند وزنشان را کنترل کنند، باید محدود شود و آب جایگزین آن گردد.

همچنین باید یادآور شد، بخشی از گاز موجود در ماء الشعیربه دلیل فرآیند تخمیر است، اما بخش عمده آن توسط کارخانه‌های تولید ماءالشعیر به صورت صنعتی اضافه می‌شود که عمده‌ترین آن گاز CO۲ است.

درمان سنگ کليه بدون جراحي

روش انجام PCNL

در اين روش با بيهوشي عمومي يا نخاعي براي بيمار يک سوند حالب گذاشته شده و سپس در موقعيت خوابيده به صورت دمر روي تخت جراحي قرار مي گيرد و سپس با تزريق ماده حاجب از طريق سوند حالب و عکس برداري همزمان با استفاده از اشعه X يا استفاده از دستگاه سونوگرافي موقعيت کليه و سنگ داخل آن را دقيقاً مشخص کرده و يک عدد سوزن از ورودي مناسب وارد کليه مي شود و با خروج ادرار از سوزن از مناسب بودن آن اطمينان حاصل مي کنيم. در مرحله بعد، مسير بين پوست و کليه را بدون اينکه برش جراحي داده شود با استفاده از گشاد کننده ها، گشاد کرده و سپس يک عدد لوله داخل کليه گذاشته مي شود و با عبور دوربين به داخل کليه و آندوسکوپي داخل کليه، محل سنگ را مشخص و با ليزر يا ليتوکلاست، سنگ را کاملاً خرد کرده و با پنس بيرون آورده مي شود.

برتري PCNL نسبت به عمل جراحي باز  

امروزه بيش از 96 درصد سنگ هاي بزرگ کليه به روش PCNL قابل درمان هستند. برتري بزرگ PCNL نسبت به عمل جراحي باز، عدم شکاف بزرگ پوستي و همچنين عدم دستکاري کليه است و همچنين به جاي 25 تا 30 بخيه عمل جراحي باز از يک بخيه استفاده مي شود که اين کار باعث درد کمتر پس از عمل و زيبايي پوست و برگشت هرچه سريعتر بيمار به کار و فعاليت روزمره مي شود.

حال پرسش اين است که «آيا سوراخ کردن کليه باعث آسيب به کليه مي شود؟»

«براساس مطالعات زياد و ثابت شده، محل سوراخ شدن کليه، پس از چند روز ترميم شده و آسيب به گوشت کليه در مقابل عمل جراحي باز بسيار ناچيز است.»
و پرسش ديگر اين است که «درصد موفقيت PCNL چقدر است و درصد موفقيت بستگي به ساختار کليه و محل و تعداد سنگ در آن دارد؟» بايد اشاره کنم: «در سنگ هاي منفرد بيش از 96 درصد مواقع PCNL موفقيت آميز است. در سنگ هاي شاخ گوزني ومتعدد در صد موفقيت PCNL حدود 90 درصد بوده و سنگ هاي ريز باقي مانده با سنگ شکني برون اندامي قابل درمان مي باشند.»

مصرف موز و كيوي در پيشگيري و درمان بيماري سنگ كليه موثر است.

مصرف ميوه‌جات تازه، سيب زميني، تربچه، حبوبات، برنج قهوه‌اي،جو،ذرت،كنجد،زيره،گشنيز،رازيانه،آب هويج،هندوانه،خيار و گيلاس براي پيشگيري و درمان اين بيماري نقش موثري دارد.

“سنگ كليه به ته‌نشين شدن مواد معدني در لوله‌هاي ادراري و سفت شدن و كريستاليزه شدن آن گفته مي‌شود كه باعلائمي همچون درد شديد نواحي پهلو، كمر و نواحي پاييني لگن و گاه خونريزي در ادرار همراه است”
عفونت‌ها،داروها و ژنتيك ازعواملي‌است كه در بروز بيماري سنگ كليه در فرد موثر است.

آزمايشات  بر روي سنگ كليه مشخص مي‌كند سنگ از چه نوعي بوده و چه مواد غذايي در تركيبات آن وجود دارد و عمده‌ترين سنگ‌هاي كليه از جنس كلسيم و اگزالات است و اختلالات غده پاراتيروئيد يا مصرف بيش از حد پروتئين سبب افزايش ترشح كلسيم در ادرار شده و احتمال ابتلا به سنگ كليه را افزايش مي‌دهد.

بر اين اساس توصيه مي‌شود كه از مصرف بيش از ‪ ۲۰۰تا ‪ ۲۵۰گرم پروتئين همچون گوشت قرمز، ماهي و مرغ در روز خودداري شود.

” اگزالات ، ماده‌اي است كه مقدار آن در پروتئين‌ها و مواد غذايي همچون اسفناج ، ريواس، چغندر، شكلات، چاي، سبوس، آجيل، بادام و توت فرهنگي بيشتر است.”
نمك طعام،مواد شور و قهوه سبب ترشح كلسيم در ادرار شده و ميزان ابتلا به سنگ كليه را افزايش مي‌دهد و به همين دليل در رژيم‌هاي غذايي مصرف كلسيم را نبايد محدود كرد چرا كه باعث افزايش توليد سنگ‌هاي كليه مي‌شود.

درمان سنگهای کلیه با سنگ شکن

هر قدر اندازه سنگ کليه بزرگتر باشد، قطعات ناشي از شکستن بيشتر شده و درد بيمار بيشتر مي شود. بايد پس از سنگ شکن به بيمار کمک کرد که هم درد وي کمتر شود و هم اينکه قطعات سنگ را بتواند دفع کند.

اگر سنگ از کليه خارج شود از شانس موفقيت سنگ شکن کاسته مي شود. هر قدر سنگ در حالب در طول حالب پائين تر بيايد از احتمال موفقيت سنگ شکن کاسته مي شود، طوريکه در حالب تحتاني به کمتر از 50 درصد مي رسد. اگر اندازه سنگ کليه بزرگتر از 6 ميليمتر باشد شانس دفع آن از طريق حالب کمتر مي شود و اينگونه سنگها معمولا نياز به روشهاي تهاجمي همراه با بيهوشي براي خارج کردن پيدا مي کنند.

بعضي از بيماران را نمي توان سنگ شکن کرد، عممده ترين آنها عبارتند از: خانمهاي حامله، و بيمارانيکه از داروهاي ضد انعقادي مثل آسپرين و وارفارين استفاده مي کنند. در خانمهاي حامله بايد در صورت امکان منتظر شد که زايمان انجام شود و در بيمارانيکه داروهاي ضد انعقادي مصرف مي کنند مي توان با مشورت پزشک معالج موقتا دارو را قطع و بيمار را سنگ شکن نمود. تمامي خانمهائيکه در سن حاملگي هستند و داراي سنگ ادراري بوده و قصد حامله شدن دارند، حتما بايد قبل از حامله شدن تکليف سنگ ادراري خود را روشن کنند، و گرنه در حين حاملگي دچار مشکلات عديده خواهند شد.

منبع : متخصص عمل سنگ کلیه