رژیم غذایی سنگ کلیه چیست

[sbu_post_image]

سنگ کلیه(kidney stone,nephrolithiasis,urolithiasis )

سنگ کلیه یکی  از شایع ترین بیماری های دستگاه ادراری  است و آقایان بیش از خانم ها مبتلا به آن می شوند.

 اکثر سنگ های کلیه بدون دخالت و اقدام درمانی، خود به خود دفع می شوند ولی سنگ هایی که به مدت طولانی باقی می مانند و ایجاد علایم و عوارض  می کنند باید با روش های مختلف تحت درمان قرار بگیرند.

 سنگ کلیه، توده  سختی  است که از بلور ساخته  می شود که جدا از ادرار، در سطوح داخلی کلیه به وجود می ایند. به طور معمول ادرار حاوی مواد شیمیایی خاصی  است که از تشکیل بلورها پیشگیری  می کند ولی به نظر  می رسد این مواد در تمام افراد به خوبی عمل نمی کنند و از  این رو بعضی اشخاص مبتلا به  سنگ کلیه می شوند. چنان چه بلورها خیلی ریز باشند بدون ایجاد علایم، به وسیله ادرار از دستگاه ادراری دفع می شوند.

 سنگ های کلیه از ترکیبات شیمیایی مختلفی تشکیل  می شوند. شایع ترین نوع این سنگ ها، حاوی ترکیبی از کلسیم و اگزالات یا کلسیم و فسفات هستند. این مواد شیمیایی بخشی  از رژیم غذایی طبیعی افراد را تشکیل می دهند.

 سنگ هایی که در اثر عفونت دستگاه ادرای ایجاد می شوند، شیوع کمتری دارند. به این نوع سنگ های کلیه، سنگ های ناشی  از عفونت گفته  می شود.* سنگ های  از جنس اسید اوریک ناشایع تر هستند.سنگ های سیستینی به ندرت دیده می شوند.

ممکن است سنگ ها در حالب قرار داشته باشند که در این صورت  به آنها سنگ حالب(ureterolithiasis ) هم گفته می شود ولی  در مجموع برای ساده تر شدن کار، سنگ های واقع در تمام قسمت های دستگاه ادراری را«سنگ کلیه» می نامند.

سنگ کلیه با سنگ کیسه صفرا ارتباطی ندارد و احتمال وجود سنگ کلیه در فرد مبتلا به سنگ کیسه صفرا افزایش نمی یابد.* احتمال ابتلا به  سنگ کلیه در آقایان از 40 تا 70 سالگی افزایش  می یابد و در خانم ها میزان احتمال ایجاد سنگ کلیه در سال های دهه پنجم زندگی به حداکثر می رسد.

با این که ممکن است خوردن بعضی  از غذاها احتمال تشکیل سنگ کلیه در افراد مستعد را افزایش دهد ولی در افراد غیرمستعد غذاها باعث ایجاد سنگ نمی شوند.* در فرد دارای سابقه خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه، احتمال ایجاد سنگ بیشتر است. همچنین عفونت های دستگاه ادراری، اختلالات کلیوی( مانند بیماری های  کیستی کلیه) و بعضی بیماری های متابولیک مانند پرکاری غده پاراتیرویید با تشکیل سنگ کلیه در ارتباط هستند.

نکته*بیش از 70% افراد مبتلا به بیماری ارثی نادر، اسیدوزتوبلرکلیوی»(اسیدوز لوله ای) دچار سنگ کلیه می شوند.

سیستینوری(اختلال ارثی دفع بیش از حد و دایمی اسید آمینه سیستین در ادرار، در اثر اختلال بازجذب لوله ای کلیه)و هیپراُگزالوری(دفع مقدار زیاد اُگزالات در ادرار)، دو اختلال نادر متابولیک ارثی هستند که اغلب موجب بروز سنگ کلیه می شوند.* ازدیاد کلسیم در ادرار(هیپرکلسیوری) اختلالی ارثی  است و در بیش  از نیمی از افرادمبتلا به سنگ کلیه، عامل ایجاد سنگ به  شمار می آید. کلسیم جذب شده از غذاها از طریق ادرار دفع می شود.

بالابودن مقدار کلسیم در ادرار موجب کریستال های اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم در کلیه ها و دستگاه ادراری می شود.* سایر علل بروز سنگ کلیه عبارتند از:افزایش اسیداوریک ادرار که نوعی اختلال متابولیسم اسیداوریک است. نقرس، مصرف مقدار بیش  از حد ویتامینD ، عفونت های مجاری ادرار و انسداد مجاری ادرار.* سنگ های اُگزالاتی ممکن است در افراد مبتلا به التهاب مزمن روده یا افرادی که تحت عمل جراحی بای پَس روده قرار گرفته اند نیز ایجاد شوند.

علل سنگ کلیه

-دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیرویید ـ که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد ـ یا در اثر مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین ـ د

-نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی )

-انسداد ادراری به هر دلیل

-کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای گرم و خشک نیز از علل ایجاد سنگ کلیه است.

-رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم )

-سابقه خانوادگی سنگ کلیه

-پرکاری پاراتیرویید نیز از دیگر علل ایجاد سنگ کلیه است.

-در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل

-سوء مصرف الکل

جنس سنگ کلیه

شايع ترين نوع سنگ کليه ، سنگ های کلسيمی هستند. شايد حدود 80 تا 85 درصد از انواع سنگ های کليوی سنگ های کلسيمی هستند. اين سنگ های کلسيمی هم عموما” به صورت نمک های کلسيم هستند. يعنی مثلا” اگزالات کلسيم يا فسفات کلسيم، بعد از سنگ های کلسيمی، سنگ های عفونی، اسيد اوريکی و ساير انواع سنگ ها شيوع دارند. ولی اکثر افرادی که گرفتار سنگ کليه می شوند، در واقع گرفتار سنگهای کلسيمی هستند.

اين کلسيم ممکن است ، بيش از حد از روده جذب شود.  ما در طول روز حدود هزار ميلی گرم کلسيم مصرف می کنيم که از اين مقدار چيزی حدود يک سومش جذب می شود. اگر اين ميزان جذب به هر دليلی افزايش يابد، مثلا” ميزان کلسيمی که مصرف می کنيم، زياد باشد،می تواند باعث تشکيل سنگ شود. ممکن است، ميزان کلسيمی که از طريق کليه دفع می شود، به دليل يک بيماری افزايش يابد. البته اين بيماری ها عموما” بيماری های مربوط به استخوان و هورمون های مربوط به آن هستند. مثلا” در بيماری هيپرپاراتيروئيدی ، برداشت کلسيم از استخوان ها افزايش می يابد و می رود که از کليه دفع شود و تبعا” غلظتش در ادرار افزايش يافته و باعث تشکيل سنگ می شود. در بعضی از موارد هم کلسيمی که به کليه می رسد زياد نيست ولی خود کليه به دليل مشکلی که دارد، بيش از حد کلسيم را دفع می کند. ماجرا از اين قرار است: حدود 95 درصد کلسيمی که در ابتدای واحدهای کليوی وارد ادرار می شود، دوباره در کليه باز جذب می شود. اگر کليه ای نتواند اين 95درصد کلسيم را باز جذب کند، مسلما” غلظت کلسيم ادرار بالا می رود و زمينه ساز تشکيل سنگ می شود.

پیشگیری از سنگ کلیه

-مصرف روزانه حدود ۳ لیتر مایعات و عمدتاً آب خالص

-اجتناب از مصرف شیر و فرآورده های لبنی در صورتی که سنگ کلیه از نوع کلسیمی ـ فسفری باشد.

-خودداری از شرایطی که با تعریق بیش از حد همراه است .

رژیم غذایی سنگ کلیه 

-اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری کنید.

-اگر نوع سنگ کلیه فسفاته باشد، رژیم غذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.

-اگر نوع سنگ کلیه، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی مواد قلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.

-در مورد همه انواع سنگهای کلیه،نوشیدن روزانه حداقل ۱۳ لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری است.

رژیم غذایی کم چربی و پرفیر نیز توصیه می گردد.

در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید:

اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان دارای علایم سنگ کلیه باشید.

– اگر افزایش درجه حرارت تا 38/3 درجه سانتیگراد

– اگر بروز علایم عفونت کلیه (سوزش و ناراحتی هنگام ادرار کردن یا احساس مکرر نیاز فوری به ادرار کردن )

-اگر دچارعلایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید.داروهای تجویزی ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.

منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار ،متخصص بیماری کلیه تهران