سرطان،کلیه آدمها را تهدید میکند
کلیهها اندامهای لوبیایی شکلی هستند که حدود ۱۲ سانتیمتر طول و شش سانتیمتر عرض دارند و به تعداد دو عدد در خلف حفره شکم زیر لبه پایینی دندههای عقب قرار گرفتهاند. این لوبیاهای کوچک وظایف مهمی را برعهده دارند که مهمترین آنها دفع آب و برخی مواد زاید از بدن از طریق تولید ادرار است. کلیهها اندامهای بسیار پرکاری هستند اما اگر یکی از این اندامها را بهطور کامل حذف کنیم، کلیه مقابل میتواند تمام وظایف آن را برعهده بگیرد و مشکلی برای فرد ایجاد نخواهد شد. این اندامهای کوچک نیز مانند هر عضو دیگری در بدن ممکن است که به سرطان مبتلا شوند و انواع تومورهای خوشخیم و بدخیم کلیه را پیدا کنند.
سرطان کلیه در حدود ۹/۱ درصد سرطانها را در ایران تشکیل میدهد که در مردان حدود سه برابر شایعتر از زنان بوده و بیشتر از همه در سنین ۶۰ تا ۷۰ سال دیده میشود. سرطان کلیه انواع متعددی دارد که شایعترین نوع آن نوع غدهای یا آدنوکارسینوم کلیه است که حدود ۸۵ درصد سرطانهای بدخیم کلیه را به خود اختصاص داده و ۱۵درصد باقیمانده را انواع دیگر تشکیل میدهند.
چه کسانی در خطرند؟
علت این سرطان ناشناخته مانده است ولی برخی از عوامل محیطی را در ایجاد آن دخیل میدانند. یکی از مهمترین این عوامل که ارتباط کاملا اثباتشدهای با سرطان کلیه دارد، استعمال، دخانیات است که خطر این سرطان را حدودا دو برابر میکند.
جالب است بدانید که این افزایش خطر هیچ ربطی به تعداد نخهای سیگار یا قلیان که فرد در طول شبانهروز میکشد، ندارد و صرف کشیدن سیگار یا قلیان با هر تعدادی این خطر را دو چندان خواهد کرد. از جمله عوامل خطر دیگر، چاقی، تماس با پنبه نسوز یا آزبست (که در ساخت ایرانیتهای سیمانی به کار میرود)، حلالهای آلی (در صنعت رنگسازی، نقاشی، رنگرزی که فرد با این حلالها تماس دارد) و فلزاتی مانند کادمیوم است. گفته میشود، کسانی که به دلیل نارسایی کلیه دیالیزهای خونی طولانی مدت میشوند و کلیههای آنها کیستهای ریز و متعدد دارد، در حدود ۳۰ برابر بیشتر از جمعیت عادی در معرض خطر سرطان کلیه قرار دارند که البته این خطر در کلیههای نارسایی که دیالیز نمیشوند و حتی پس از پیوند موفقیتآمیز کلیه نیز دیده شده است.
سرطان کلیه، توموری است که از بافتهای لولهای درون خود این عضو منشا میگیرد و بزرگ میشود. این تومور هم به اندامهایی که در کنارش وجود دارند تهاجم میکند و هم میتواند از طریق سیاهرگ کلیهای به نواحی و اعضای دورتر مانند ریهها، کبد، استخوان، مغز و کلیه مقابل دستاندازی کرده و آنها را نیز درگیر سازد. بهطور مسلم هرچه تومور سریعتر و در مراحل زودتری تشخیص داده شود، کوچکتر و محدودتر خواهد بود و درمان آن نیز راحتتر است.
علایم و نشانهها
شایعترین علامت بالینی که ۶۰ درصد بیماران با آن مراجعه میکنند، وجود خون در ادرار است که یا خود بیمار آن را به طور واضح و آشکار در ادرار میبیند و یا اینکه این خون تنها با میکروسکوپ و به وسیله آزمایشگاه قابل شناسایی است. از نشانههای دیگری که میتواند همراه با سرطان کلیه باشد، درد شکم و وجود توده شکمی است که گاهی در لمس آنقدر بزرگ است که کل حفره شکم را پر میکند. اگر بیماری خیلی دیر کشف شود و فرد نسبت به علایم خود بیتوجهی کند، ممکن است زمانی به پزشک مراجعه کند که دیگر خیلی دیر شده و تومور سرطانی به اعضای دیگر بدن وی تهاجم کرده باشد و فرد با این علایم نظیر سرفه و تنگی نفس (تهاجم به ریه)، سردرد (صرع و تهاجم به مغز) یا دردهای استخوانی (تهاجم به استخوانها) به مطب بیاید این است که در واقع وجود این علایم نشانه بیماری پیشرفته و غیرقابل علاج خواهد بود.
یکی از خصوصیات مهم این تومور سرطانی این است که مواد خاصی را از خود تولید و ترشح میکند و موجب میشود که در مریض علایمی ایجاد شود که در ظاهر هیچ ربطی به سرطان وی ندارد. به این علایم در علم پزشکی «نشانگانهای پارانئوپلاستیک» میگویند. برخی از این علایم عبارتند از: افزایش غلظت خون، افزایش سطح کلسیم خون، افزایش فشارخون و ایجاد اختلال در کار کبد. البته توجه داشته باشید که وجود علایمی که ذکر آن رفت، به هیچ وجه نشانه پیشآگهی بد بیمار نیست! و در بسیاری از موارد که بیمار سرطان کلیه نیز ندارد، پیدا میشود.
وقتی بیمار مسنی که عوامل خطرساز گفته شده را دارد مانند سیگارکشیدن، چاقی، تماس با موادی چون پنبهنسوز و… با علایمی مانند خون در ادرار و درد پهلوها یا توده شکمی مراجعه میکند و ما به سرطان کلیه مشکوک میشویم، اولین اقداماتی که در جهت ارزیابی علایم وی انجام میدهیم، سونوگرافی و عکس رنگی از کلیههاست. اگر طی این بررسیها توده مشکوکی در کلیهها پیدا کردیم برای اثبات تشخیص خود از سیتیاسکن شکم استفاده میکنیم زیرا این روش، بهترین روش تشخیصی برای سرطان کلیه است و با کمک آن میتوان فهمید که آیا سرطان ایجاد شده مربوط به کلیههاست یا نه و اگر هست به کدام اعضا تهاجم کرده و اندازه تومور بهطور دقیق چقدر است؟
چه باید کرد؟
شیوه درمان تومور کلیه به این بستگی دارد که سرطان در چه مرحلهای کشف شده باشد. هرچه سرطان زودتر تشخیص داده شود و کوچکتر و محدودتر باشد درمان آن راحتتر است و احتمال بهبودی و بقای بیمار بیشتر خواهد بود. سرطان کلیه، جزو سرطانهایی است که نسبت به شیمیدرمانی و پرتو درمانی مقاوم است و پاسخ خوبی به درمان با آنها نمیدهد بنابراین اصلیترین درمان آن، جراحی کلیه است. به عمل جراحی برداشتن کلیه در اصطلاح طب «رادیکال نفرکتومی» میگویند یعنی جراح اورولوژیست طی عمل علاوه بر برداشتن کامل کلیه سرطانی شده، بافتهای اطراف کلیه، غدههای لنفاوی اطراف کلیه، غده فوق کلیوی و میزنای همان طرف را نیز با جراحی به طور کامل از بدن بیمار خارج میکند. همانطور که گفتیم، سرطان کلیه به پرتودرمانی مقاوم است ولی گاهی تهاجمهای مغزی و استخوانی این تومور را میتوان با کمک پرتودرمانی تحت کنترل درآورد. سرطان کلیه هم مانند تمام سرطانهای بدن اگر زود تشخیص داده شود قابل کنترل و تا حدودی قابل درمان خواهد بود، پس نسبت به بدن خود مهربان باشید و علایم غیرطبیعی اعضای بدن خود را جدی بگیرید.
سرطان چیست؟
سرطان از سلول ها شروع می شود. سلول ها ساختار هایی هستند که بافت ها را می سازند. بافت ها هم اعضا را شکل می دهند.
در حالت طبیعی سلول ها هنگامی که بدن نیاز داشته باشد، رشد کرده و تقسیم می شوند و هنگامی که سلول ها پیر می شوند، می میرند و سلول های جدید جای آنها را می گیرند.
گاهی این عمل مختل می شود. سلول های جدید شکل می گیرند، وقتیکه بدن به آنها نیاز ندارد و سلول های پیر در وقتی که باید نمی میرند. این سلول های اضافی توده ای تولید می کنند که تومور نامیده می شود.
تومورها می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند:
تومور خوش خیم: سرطان نیستند، به ندرت خطرناکند، به ندرت دوباره عود می کنند، سلول های آن به بافت های اطراف حمله نمی کنند (متاستاز ندارند)
تومور بدخیم: سرطان هستند، خطرناکند و زندگی را تهدید می کنند، دوباره عود می کنند، سلول های آن به بافت های اطراف حمله می کنند. آنها می توانند وارد گردش خون و سیستم لنفاوی شوند و این گونه است که سلول های سرطانی از منشا خود (تومور اولیه) برای تشکیل تومورهای جدید در ارگان های دیگر پخش می شوند. پخش سرطان در بدن را متاستاز می گویند.
انواع مختلف سرطان می تواند در کلیه ها شروع شود. این مقاله در مورد سرطان سلول های کلیوی، رایج ترین نوع سرطان در بزرگسالان، می باشد. این نوع گاهی” رنال آدنوکرسینوما” و” هایپرنفروما” هم نامیده می شود.
نوع دیگر سرطان، سرطان سلول های ترانزیشنال است که بر لگنچه اثر می گذارد. این نوع، مشابه سرطان مثانه است و مانند آن درمان می شود.
تومور” ویلمز” رایج ترین سرطان کلیه در کودکان است که با نوع سرطان کلیه در بزرگسالان متفاوت است و به گونه ای دیگر درمان می شود.
