علل بیماری كلیه و نارسایی كلیه ها

[sbu_post_image]

علل بیماری كلیه

معمولاً دو علت مهم برای نارسایی كلیه ها( یا مرحله نهایی بیماری كلیه) دیابت( دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی كه این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های كلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان كاهش یابد. داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند كم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشكلات مانند بیماری كلیه، بیماری كرونر قلب وسكته پیشگیری می كند. زمانی كه بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی كه بازدارنده های آنزیم تبدیل كننده آنژیوتنسین نامیده می شوند، برای حفظ عملكرد كلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری كلیه گلومرولونفریت( بیماریی كه به واحدهای تصفیه كننده كلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممكن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.برخی از بیماریهای دیگری كه ممكن است بر كلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های كلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به كلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را كاهش و طول عمر را افزایش دهد.
مرحله نهایی بیماری كلیه زمانی رخ می دهد كه حدود 90 درصد از عملكرد كلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی كلیه ممكن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشكل در تمركز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی كلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.

تعداد بیماری های کلیه و مجاری ادرار بسیار زیاد است و توضیح کامل هریک از آنها نیز مبحثی پیچیده و تخصصی و از حوصله ی این کتاب خارج است.

در این بحث، تنها به تعدادی از بیماری های شایع تر کلیه و مجاری ادرار به طور خلاصه اشاره می شود.

به طور کلی می توان بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را به شکل زیر تقسیم بندی کرد:* بیماری مزمن کلیه*بیماری ها یا سندرم های ارثی لوله های پروگزیمال(فوقانی)کلیه(شامل چندین نوع بیماری و سندرم مختلف که در این کتاب به آنها اشاره نشده است.)

نارسایی حاد کلیه*نارسایی مزمن کلیه* بیماریهای گلومرولی کلیه(شامل گلومرولونفریت که خود از انواع بالینی مختلف از جمله سندرم های نفریتیک حاد، سندرم های نفروتیک از جمله نفروپاتی دیابتی، سندرم های عروقی گلومرول ها و سندرم های گلومرولی مرتبط با بعضی بیماری های عفونی تشکیل می شود.)

بیماری کلیه پُلی کیستیک و سایر اختلالات ارثی لوله های کلیوی.* بیماری های لوله ها و نسج بینابینی کلیه( شامل نفریت بینابینی حاد ناشی از داروها، عفونت ها یا انواع با علل ناشناخته؛ و بیماری های مزمن لوله ها و نسج بینابینی کلیه، از جمله بیماری های ارثی کلیه، اختلالات خودایمنی، بیماری های نئوپلاستیک و بیماری های متفرقه) که در این بحث به آنها اشاره نشده است.

آسیب های عروقی کلیه (مانند تنگی سرخرگ کلیه در اثر تصلُّب یا سخت شدگی، نفروپاتی ایسکمیک؛ ایجاد لخته در عروق کلیه؛ آسیب عروقی کلیه در اثر افزایش فشارخون یا در بیماری های سیستمیک و ایجاد لخته در سیاهرگ کلیوی) که در این کتاب درباره ی آنها توضیح داده نشده است.* سنگ های کلیه*عفونت های مجاری ادرار(شامل اورتریت،سیستیت و پیلونفریت)* انسداد مجاری ادرار(شامل انواع مادرزادی،نقایص اکتسابی داخلی و نقایص اکتسابی خارجی)* کیست ها و تومورهای کلیه*بیماری های مثانه( مانند سنگ مثانه و تومور مثانه)*بیماری های پیشابراه(ازجمله تنگی پیشابراه) علت آسیب کلیه

آیا مصرف مسکّن ها موجب آسیب کلیه می شود؟* مسکّن های بدون نیاز به نسخه(شامل آسپیرین، استامینوفن، ایبوبروفن، ناپروکسن و تعدادی دیگر از داروهای ضدالتهاب غیر استروییدی) در اکثر افرادی که از مقادیر توصیه شده آنها استفاده می کنند بی خطر هستند ولی در بعضی بیماریها و نیز در صورت مصرف درازمدت یک یا چند دارو از این گروه ممکن است خطراتی برای کلیه ها ایجاد شوند.

داروهای مسکّن دونوع آسیب کلیوی متفاوت ایجاد می کنند:آسیب اول عبارت است از نارسایی کلیه حاد و با شروع ناگهانی به دنبال مصرف آسپیرین،ایبوبروفن و ناپروکسن که معمولاً این مورد در افراد دارای بیماری هایی مانند لوپوس و بیماری مزمن کلیه یا در اشخاصی که اخیراً مقدار زیادی الکل مصرف کرده اند و یا در افراد مسن دیده می شود.

این آسیب گاهی حتی با مصرف یک قرص بروز میکند ولی اکثراً در موارد مصرف کمتر از 10 روز مسکّن های مزبور روی میدهد. نارسایی حاد کلیه نیاز به دیالیز اورژانس دارد. آسیب دوم، نفروپاتی آنالژزیک( بیماری کلیوی ناشی از مصرف مسکّن،analgesic nephropathy ) نام دارد و در اثر مصرف روزانه مسکّن برای مدت چندسال ایجاد می شود و نوعی بیماری مزمن کلیه است که برخلاف نارسایی حاد کلیه قابل برگشت نیست و به دیالیز دایمی یا پیوند کلیه نیاز دارد.

کلیه منفرد

کلیه منفرد(solitary kidney ) اکثر افراد دارای دو کلیه هستند که هریک از آنها در یک طرف بدن، بلافاصله زیر قفسه سینه و در کنار ستون مهره ها قرار گرفته است. اما در بعضی از افراد به جای دو کلیه، یک کلیه وجود دارد که ممکن است این وضعیت یا مادرزادی است یا در اثرعمل جراحی برداشتن کلیه(نفروکتومی،nephrectomy ) ایجاد شده   و یا اهدای کلیه عامل ان بوده است. نفروکتومی برای درمان بیماریهایی مانند سرطان کلیه، آسیب دیدی کلیه در اثر ضربه و یا بعضی از بیماری های کلیوی دیگرانجام می شود.

عوارض کلیه منفرد

در اکثر افرادی که دارای یک کلیه هستند مشکلی بروز نمی کند و فقط به آنها توصیه می شود احتیاط های لازم در زمینه محافظت از کلیه خود را فراموش نکنند.

ممکن است در فرد دارای کلیه منفرد تغییرات بسیار آهسته و خفیفی ایجاد شوند که جلب توجه نمایند، ولی در دراز مدت احتمال دارد این تغییرات به اقدامات یا درمان های خاصی نیاز پیدا کنند.

این تغییرات عبارتند از: افزایش خفیف فشارخون(که چند سال پس از اهدا یا از دست دادن کلیه ایجاد می شود)؛ وجود پروتئین در ادرار( معمولاً مقدار پروتئین ادرار افرادی که یک کلیه خود را از دست می دهند بالاتر از مقدار طبیعی است)؛کاهش سرعت تصفیه گلومرولی(GFR ).

تا زمانی که تغییرات مزبور تحت کنترل هستند بر سلامت و طول عمر فرد تأثیری نمیگذارند ولی باید برای پایش آنها با برنامه ی منظمی به پزشک مراجعه شود.

نکته: افراد دارای یک کلیه به رعایت رژیم غذایی خاص نیاز ندارند مگر آنکه دچار فشارخون بالا باشند که در این صورت باید رژیم کم نمک را رعایت نمایند. عدم استفاده از غذاهای پرپروتئین و نخوردن الکل و محدود نمودن مقدار کافئین مصرفی مفید است.

داشتن یک کلیه، مانع از انجام ورزش یا مسابقات ورزشی نمی شود. استفاده از لباس های محافظ مانند جلیقه های دارای بالشتک در بازی هایی مانند بسکتبال یا فوتبال موجب امنیت بیشتر می شوند.

منبع : متخصص ارولوژی تهران