لیتیوتریپسی (سنگ شکن) یک روش غیر تهاجمی است که برای درمان سنگ های خیلی بزرگ کلیه که نمی توانند از مجاری ادراری عبور کنند استفاده می شود. سنگ شکن، سنگ کلیه را از طریق ارسال انرژی اولتراسوند متمرکز یا امواج ضربه ای به طور مستقیم به سنگ کلیه که ابتدا با فلوروسکوپی (نوعی اشعه ایکس) یا اولتراسوند (امواج صوتی با فرکانس بالا) قابل مشاهده شده است درمان می کند. امواج ضربه ای یک سنگ بزرگ را به قسمت های کوچک تبدیل می کنند تا از مجرای اداراری عبور کند. برای شکستن سنگ ها در این روش پزشک باید سنگ ها را از طریق اشعه ایکس یا اولتراسوند ببیند.
سنگ شکن چگونه کار می کند؟
سنگ شکن از امواج صوتی برای تبدیل سنگ های بزرگ کلیه به قطعات کوچکتر استفاده می کند. به این امواج صوتی امواج ضربه ای پرانرژی هم گفته می شود. رایج ترین نوع سنگ شکن، سنگ شکن برون اندامی با موج ضربه ای (ESWL) است. سنگ شکن برون اندامی به معنای خارج از بدن است. در این روش دستگاهی به نام لیتوتریپر امواج ضربه ای را تولید می کند. امواج ضربه ای وارد بدن می شوند و سنگ ها را به قطعات کوچکتر تبدیل می کنند. ESWL از اوایل دهه 1980 وجود داشته است. این روش به سرعت جایگزین جراحی به عنوان درمانی برای سنگ های بزرگتر شد. ESWL یک روش غیر تهاجمی است که نیاز به جراحی ندارد. روش های غیر تهاجمی معمولا ایمن تر است و راحت تر از روش های تهاجمی بهبود می یابند. انجام سنگ شکن حدود 45 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد. احتمالا قبل از شروع درمان تحت بیهوشی قرار می گیرید. سنگ های شکسته شده از طریق ادرار خارج می شوند.
مزایا و معایب سنگ شکن چیست؟
مزیت اصلی سنگ شکن این است که بسیاری از بیماران بدون جراحی درمان می شوند. در نتیجه عوارض بستری شدن در بیمارستان، هزینه ها و زمان بهبودی کاهش می یابد. متاسفانه همه انواع سنگ های کلیه را نمی توان با این روش درمان کرد. علاوه بر این در برخی موارد نادر تکه های سنگ در بدن باقی می مانند و نیاز به درمان های اضافی دارند.
قبل از سنگ شکن
قبل از سنگ شکن باید درباره داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه یا مکمل هایی که مصرف می کنید با پزشک صحبت کنید. برخی داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن (ادویل)، وارفارین (کومادین) یا سایر رقیق کننده های خون می توانند در روند صحیح انعقاد خون اختلال ایجاد کنند. احتمالا پزشک از شما می خواهد مصرف این داروها را قبل از عمل متوقف کنید. با این حال مصرف دارو هایی که پزشک برای شما تجویز کرده را قطع نکنید مگر اینکه پزشک از شما بخواهد.
برخی از افراد برای جلوگیری از درد سنگ شکن از بی حسی موضعی استفاده می کنند. با این حال اکثر بیماران سنگ شکن را تحت بی هوشی عمومی انجام می دهند و در طول عمل خواب هستند. اگر قرار است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید ممکن است پزشک از شما بخواهد حداقل شش ساعت قبل از عمل چیزی نخورید یا ننوشید. اگر روش ESWL را تحت بیهوشی عمومی انجام می دهد از یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان بخواهید تا بعد از عمل شما را تا خانه همراهی کنند. بیهوشی عمومی ممکن است باعث خواب آلودگی شما شود بنابراین تا زمانی که اثرات آن کاملا از بین نرود نباید رانندگی کنید.
مراحل سنگ شکن
سنگ شکن معمولا یک روش سرپایی است یعنی شما در روز عمل به بیمارستان یا کلینیک می روید و در همان روز هم به خانه بازمی گردید. قبل از انجام سنگ شکن باید لباس بیمارستان بپوشید و روی تختی با تشک نرم و پر از آب دراز بکشید. در مرحله بعد به شما داروی آرامبخش و آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت داده می شود. در حین فرایند سنگ شکنی، امواج ضربه ای پر انرژی از بدن شما عبور می کنند تا به سنگ کلیه برسند. امواج سنگ ها را به قطعات کوچکی تبدیل می کند که به راحتی می توانند از سیستم ادراری شما عبور کنند.
پس از سنگ شکن و قبل از رفتن به خانه حدود دو ساعت باید ریکاوری شوید. در برخی موارد ممکن است یک شب در بیمارستان بستری شوید. باید یک تا دو روز بعد از سنگ شکن در خانه استراحت کنید. همچنین باید تا چند هفته بعد از سنگ شکن مقدار زیادی اب بنوشید. نوشیدن اب به کلیه ها کمک میکند تا سنگ های باقی مانده را خارج کند.
بعد از سنگ شکن
پس از سنگ شکن بیمار می تواند حرکت کند. بسیاری از افراد می توانند در عرض یک تا دو روز به طور کامل فعالیت های روزانه خود را از سر بگیرند. رژیم های غذایی خاصی لازم نیست اما نوشیدن آب فراوان به دفع قطعات سنگ کمک می کند. ممکن است هنگام حرکت کردن سنگ درد کمی داشته باشید و دفع سنگ ها بلافاصله پس از درمان شروع می شود و احتمالا چهار تا هشت هفته ادامه داشته باشد. داروهای ضد درد خوراکی و نوشیدن آب زیاد باعث کاهش علائم شما می شود.
سنگ شکن برای چه کسانی مناسب است؟
برای انتخاب روش درمانی مناسب باید اندازه، تعداد، محل و ترکیب سنگ ها در نظر گرفته شوند. سنگ ها باید به وضوح توسط مانیتور اشعه ایکس قابل مشاهده باشند تا با امواج ضربه ای شکسته شوند. اگر ناهنجاری های تشریحی مانع از انجام سنگ شکن شود ممکن است لازم باشد از روش های درمانی دیگری کمک بگیرید. پزشک میتواند با معاینه، اشعه ایکس و آزمایش های دیگر بهترین درمان را برای شما تعیین کند. در برخی موارد ممکن است سنگ شکن برون اندامی با سایر روش های درمانی ترکیب شود.
میزان موفقیت سنگ شکن برون اندامی با موج ضربه ای
در بیمارانی که احتمالا کاندید مناسبی برای سنگ شکن هستند حدود 70 تا 90 درصد تا سه ماه بعد از درمان همه سنگ ها دفع می شوند. به نظر می رسد بالاترین میزان موفقیت برای بیماران مبتلا به سنگ های متحرک است که در قسمت های فوقانی دستگاه ادراری ( کلیه و حالب فوقانی قرار دارند) اتفاق می افتد. پس از درمان ممکن است برخی بیماران همچنان قطعات سنگی داشته باشند که بزرگتر از آن هستند که قابل عبور باشند. در صورت تداوم علائم میتوانید آن ها را درمان کنید.
خطرات سنگ شکن
سنگ شکن هم مانند بسیاری از روش های درمانی خطراتی دارد. ممکن است دچار خونریزی داخلی شوید و نیاز به تزریق خون داشته باشید. هنگامی که یک قطعه سنگ مانع خروج ادرار از کلیه ها می شود ممکن است دچار عفونت و حتی آسیب کلیه شوید. سنگ شکن میتواند به کلیه ها آسیب برساند و ممکن است بعد از عمل کلیه ها به خوبی کار نکنند. فشار خون بالا یا نارسایی کلیه از عوارض احتمالی سنگ هستند.
سوالت پرتکرار
آیا سنگ شکن یک جراحی بزرگ است؟
سنگ شکن برون اندامی روشی برای درمان سنگ های کلیه و حالب است که نیازی به جراحی ندارد.
آیا سنگ شکن دردناک است؟
سنگ شکن حدود 45 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد. برای سنگ شکن احتمالا نیاز به بیهوشی منطقه ای داشته باشید تا درد را احساس نکنید. پس از عمل سنگ های داخل کلیه یا حالب از طریق ادارا خارج می شوند.
چه مدت طول می کشد تا کلیه پس از سنگ شکن بهبود یابد؟
وجود مقدار کمی خون در ادرار تا چند روز یا چند هفته بعد از سنگ شکن طبیعی است. ممکن است هنگام عبور قطعات سنگ دچار درد و حالت تهوع شوید. دفع سنگ ممکن است بلافاصله بعد از درمان شروع شود و 4 تا 8 هفته ادامه داشته باشد.
سنگ های کلیه در چه اندازه ای نیاز به سنگ شکن دارند؟
اندازه و شکل سنگ، محل قرار گیری سنگ در مجرای ادرار، سلامت شما و سلامت کلیه ها بر استفاده از سنگ شکن تاثیر دارد. سنگ هایی که قطر کمتر از 2 سانتی متر داند بهترین اندازه برای
SWL هستند. درمان ممکن است برای سنگ های بسیار بزرگ مناسب نباشد.
آیا همیشه بعد از سنگ شکن باید از استنت استفاده کرد؟
قرار دادن استنت حالب برای بیمارانی که بعد از سنگ شکن دچار عارضه نمیشوند اجباری نیست.
عوارض سنگ شکن چیست؟
عوارض جانبی سنگ شکن عبارتند از:
- گرفتگی حالب
- وجود خون در ادرار یا خونریزی در اطراف کلیه
- عفونت
- ناراحتی خفیف یا کبودی در پشت (نزدیک ناحیه تحت درمان)
- ادرار دردناک
