از مدت‌ها پيش در پزشكي رسم اين بود كه اگر كوچك‌ترين مشكلي در محوطه داخل شكمي پيش مي‌آمد و با اقدامات معمول و دارودرماني بهبود نمي‌يافت، پزشكان اقدام به باز كردن شكم مي‌كردند. با اين كار جاي برشي روي شكم ايجاد مي‌شد كه براي ترميم نياز به زمان طولاني داشت و معمولا بيمار درد زيادي را متحمل مي‌شد. بعلاوه گاهي نيز بدون اين كه علت اصلي مشكل مشخص شود فقط يك برش جراحي به مشكلات بيمار اضافه مي‌شد. مدتي است يك روش جراحي ابداع شده است كه با برش‌هاي كوچكي مي‌توان براحتي مشكلات داخل شكمي را شناسايي و آنها را رفع كرد. شايد شما هم اسم جراحي لاپاروسكوپي را شنيده باشيد. اين عمل بين مردم به نام جراحي ليزري معروف است، ولي در اصل ليزر در آن به كار نمي‌رود. اين روش جراحي بسياري از مشكلات لاپاروتومي (باز كردن شكم) را نداشته و براحتي براي تشخيص مشكلات شكمي و لگني به كار ميرود.
لاپراسکوپی روشي كه جايگزين جراحي ميشود
لاپاروسكوپي در واقع نوعي جراحي است كه در برخي از مشكلات داخل بدن مي‌تواند جايگزين جراحي باز شود. لاپاروسكوپي، جراحي سوراخ كليدي ناميده شده و منظور اين است كه از طريق سوراخ‌هايي در جدار شكم و نه از طريق باز كردن شكم، براي انجام عمل جراحي استفاده ميشود. اين روش جراحي به منظور اهداف تشخيصي و نيز اهداف درماني به كار ميرود. طي لاپاروسكوپي پزشك با عبور دادن لوله‌اي به داخل شكم، محتويات شكم را مشاهده و بررسي مي‌كند، از مايعات و ترشحات فضاي شكم نمونه برمي دارد، از ضايعات بيوپسي مي‌كند و حتي انواعي از اعمال جراحي را انجام مي‌دهد.
در اين نوع جراحي پس از ايجاد برش‌هاي بسيار كوچك روي پوست و دميدن گاز دي‌اكسيد كربن (CO2)، به داخل شكم دوربين بسيار پيشرفته‌اي وارد شكم ميشود. لوله لاپاروسكوپي، لوله‌اي است كه دوربيني در رأس آن قرار داده شده و از اين طريق امكان مشاهده محتويات شكم را فراهم ميسازد. اين لوله قطري حدود يك سانتي‌متر و طول تقريبا ۶۰ سانتي‌متر دارد. در اغلب موارد 3 برش در جهات مختلف روي شكم داده ميشود و از يكي دوربين وارد ميشود تا محتويات و محل مشكل ديده شود و از طريق 2 سوراخ ديگر وسايل لازم براي انجام عمل جراحي وارد ميشود و اگر مشكلي در هر قسمتي از شكم وجود داشته باشد، از طريق همين سوراخ‌هاي كوچك پيدا شده و درمان ميشود.
جراحي لاپاروسكوپي، جراحي با حداقل تهاجم نيز خوانده ميشود و در واقع شاخه‌اي از آندوسكوپي است. در اين روش نيز مشابه آندوسكوپي پزشكان از خارج از بدن، اقدام به دستكاري احشاي داخلي مي‌كنند. از لحاظ پزشكي، اين نوع جراحي فقط در مورد جراحي شكم و لگن به كار ميرود. البته آزمايش‌هاي راديولوژيك (اشعه X) و سونوگرافي تا حد زيادي قادر است بعضي بيماري‌هاي درون شكم و لگن را تشخيص دهد، ولي مثل روش‌هاي ديگر، هر كدام از اين روش‌ها محدوديت‌هاي خاص خود را دارند. در بعضي مواقع، پزشكان به يك تصوير واضح‌تر از درون شكم يا لگن نياز دارند. قبلا در اين شرايط پزشك با باز كردن شكم درون آن را ديده و تشخيص قطعي را مي‌‌داد، ولي با استفاده از اين تكنيك، محتويات شكم و لگن شامل كبد، كيسه صفرا، آپانديس، رحم، روده كوچك، تخمدان‌ها و لوله‌هاي رحم را مي‌توان مستقيماً و بدون باز كردن شكم از طريق دستگاه‌هاي مخصوص لاپاروسكوپي مشاهده كرد و در صورت نياز برخي از اقدامات جراحي را انجام داد. اطلاعات حاصل از لاپاروسكوپي به مراتب از روش‌هاي تصويربرداري قابل اعتمادتر است، چراكه در اين روش مستقيما داخل بدن ديده ميشود و كمتر اشتباه رخ مي‌دهد. ولي در روش‌هاي تصويربرداري، تصوير حاصل به تفسير نياز دارد و تا حد زيادي به علم و تجربه مفسر وابسته است و گاهي تمام پزشكان صاحب‌نظر در تشخيص توافق نظر ندارند و مجبورند بسته به شواهد تصميم‌گيري كنند.
از‌مهم‌ترين فوايد لاپاروسكوپي درد كمتر پس از عمل جراحي است. در لاپاروسكوپي برش‌ها بسيار كوچك است ترميم آن نيز راحت‌تر و سريع‌تر بوده و بيمار متحمل رنج كمتري ميشود
لاپاروسكوپي معمولاً در بيمارستان‌ها يا مراكز جراحي تحت بيهوشي عمومي يا بيحسي نخاعي انجام ميشود. البته مي‌توان بر حسب ضرورت آن را بسته به شرايط بيمار تحت بي حسي موضعي نيز انجام داد.
براي آماده كردن بيمار به منظور لاپاروسكوپي، معده توسط يك لوله دهاني ـ معده‌اي تخليه ميشود. يك سوند ادراري براي تخليه ادرار كار گذاشته ميشود. البته اگر عمل جراحي مربوط به قسمت فوقاني شكم باشد، كوتاه‌مدت و مختصر باشد يا بيمار درست قبل از عمل دفع ادرار داشته باشد، ممكن است اين كار انجام نشود. ولي معمولا اين كار انجام ميشود. به علت اين‌كه تخت جراحي را در طول عمل براي تغيير موقعيت اعضاي داخل شكم با نيروي جاذبه زمين، تغيير وضعيت و شيب مي‌دهند، بايد بيمار محكم روي تخت نگه داشته شود.
پر كردن فضاي شكم از گاز مخصوص طي لاپاروسكوپي به اين منظور صورت مي‌گيرد كه محيط عمل ديد كافي و فضاي لازم را براي انجام كارهاي مختلف داشته باشد. با تزريق گاز به فضاي شكم، ديواره شكم متسع شده و از روي احشاء بلند ميشود و فضاي وسيع‌‌تري براي عمل به وجود مي‌آيد. براي اين كار يك سوزن از طريق يك برش كوچك روي پوست زير ناف وارد مي‌كنند و بعد از سوراخ كردن لايه‌هاي سطحي و عمقي ديواره شكم، سوزن را وارد فضاي صفاقي مي‌كنند. سپس فضاي داخل صفاق را با فشار بسيار كم (حدود 10 تا 15 ميلي‌متر جيوه) از گاز دي‌اكسيد كربن پر مي‌كنند. سپس يك برش يك تا 2 سانتي‌متري داده ميشود تا بتوان لاپاروسكوپ را به داخل شكم فرستاد. محل ايجاد برش، به نوع عمل بستگي دارد.
جراح مي‌تواند از طريق ورودي‌هاي روي سطح بدن، ابزارهاي باريك مورد نياز را وارد شكم كند. اين ابزار شامل قيچي، انبرك و… است كه براي برداشتن نمونه از بافت‌ها، ترميم و تخليه كيست‌ها به كار ميرود و از طريق برش‌هاي كوچك شكمي وارد ميشود. با فرستادن لوله‌اي به نام تروكار به درون سوراخ مي‌توان دوربين ويدئويي را به داخل شكم هدايت كرد. در واقع لاپاروسكوپ يك تلسكوپ مينياتوري با يك سيستم فيبر نوري بوده كه نور را به داخل شكم هدايت مي‌كند و اندازه آن 2 برابر يك خودنويس معمولي است.
آمادگي‌هاي لازم براي لاپاروسكوپي
پيش از عمل جراحي لاپاروسكوپيك به طور روتين تعدادي از آزمايش‌ها و مشاوره‌ها درخواست ميشود تا پزشك از وضعيت عمومي بيمار مطلع شده و خطرات احتمالي كه بيمار را تهديد مي‌كند شناسايي شود. آزمايش‌هاي مورد نياز شامل آزمايش‌هاي كامل خون و ادرار بوده و معمولا سونوگرافي شكم و لگن درخواست ميشود و در صورت نياز آندوسكوپي مري، معده و اثني عشر و بررسي ميكروب هليكوباكتر پيلوري (معمولا در اعمال جراحي اسليو گاستركتومي و باي‌پس معده لاپاروسكوپيك و در برخي از موارد گاستريك باندينگ يا حلقه معده) انجام ميشود.
در برخي بيماران مشاوره قلب و ريه صورت مي‌گيرد و در موارد كمي نيز اگر بيمار مشكلي در زمينه غدد و روانپزشكي داشته باشد، مشاوره با متخصص مربوطه انجام خواهد گرفت. در برخي موارد نيز نياز است با متخصص تغذيه مشاوره شود.
همانند هر عمل جراحي ديگري انجام لاپاروسكوپي نيز مستلزم ايجاد آمادگي بيمار از قبل است. براي مثال بيمار بايد به مدت 12ـ 8 ساعت ناشتا باشد و از خوردن و آشاميدن پرهيز نمايد. رعايت ناشتايي پيش از عمل باعث ميشود احتمال استفراغ و خفگي بيمار در حين عمل به حداقل برسد. برخي از داروها نيز قبل از عمل جراحي قطع شده يا با داروهاي ديگري جايگزين ميشود. اين مساله در مورد بيماراني كه قند خون داشته و از داروهاي خوراكي كنترل‌كننده قند خون استفاده مي‌كنند يا به علت سكته يا مشكلات ديگر از داروهاي ضدانعقاد مثل وارفارين استفاده مي‌كنند، اهميت بيشتري دارد.
بهتر آن است كه مبتلايان به چاقي مفرط كه مي‌خواهند تحت انواع جراحي چاقي به روش لاپاروسكوپي (باي‌پس معده، باندينگ يا حلقه معده و اسليو گاستركتومي) قرار بگيرند به مدت يك تا 2 هفته از خوردن شيريني و غذاهاي چرب پرهيز كنند. با اين كار چربي‌هاي انباشته شده در كبد كاهش يافته و احتمال بهبودي سريع‌تر بعد از عمل بالا ميرود.
دود سيگار هميشه مضر است و به تمام بيماران توصيه ميشود مصرف آن را به طور كلي كنار بگذارند، زيرا سيگار باعث افزايش مشكلات ريوي شده و اين بيماران را بخصوص پس از عمل جراحي با مشكلات زيادي درگير ميسازد. بعلاوه مصرف سيگار باعث افزايش عفونت و كاهش خون‌رساني بافتي شده و سرعت ترميم بافت‌هاي آسيب‌ديده را كاهش مي‌دهد. اگر ترك كامل سيگار براي بيماران امكان‌پذير نباشد، حتي ترك موقت آن نيز مي‌تواند باعث شود عوارض كمتري بيمار را تهديد كند.
مثل هر عمل جراحي ديگر نبايد در حين عمل جواهرآلات، عينك يا دندان مصنوعي متحرك داشته باشيد. قبل از عمل جراحي تا حد امكان مثانه خود را تخليه نماييد.
در اتاق عمل لاپاروسكوپي، يك رگ از شما گرفته ميشود تا از اين طريق داروها و مايعات مستقيما به گردش خون شما وارد شود. در صورتي كه پزشك تشخيص دهد كه نياز به بيهوشي عمومي وجود دارد، پس از انجام مراحل ابتدايي بيحسي، لوله‌اي وارد ناي شما شده و در صورت لزوم به اكسيژن متصل ميشود تا تنفس براحتي انجام شود.
در عمل جراحي لاپاروسكوپيك معمولا از بيهوشي سطحي استفاده ميشود و چيزي كه در اين زمينه از اهميت بيشتري برخوردار است، حساسيت به داروهاي بي‌حس‌كننده يا بيهوش‌كننده است. بعلاوه بايد پزشك را از تمام بيماري‌ها و سوابق حساسيت دارويي مطلع سازيد. هر نوع دارويي را كه بتازگي استفاده كرده‌ايد يا بايد مصرف مي‌كرديد به اطلاع پزشك برسانيد. هيچ‌يك از اطلاعاتي كه شما در اختيار پزشكتان قرار مي‌دهيد بيهوده نخواهد بود و ممكن است در زمان‌هاي حساس كمك بسياري كند.
پس از انجام بيهوشي، يك سوند ادراري به داخل مثانه فرستاده ميشود تا مثانه تخليه شود و مقدار ادرار توليد شده توسط بيمار پايش شود. ميزان ادرار بيمار معرف خون‌رساني كليه‌ها بوده و وضعيت كلي گردش خون بيمار را نشان مي‌دهد.
همان طور كه مي‌دانيد، مثل هر عمل جراحي ديگر پوست محل ورود به شكم بايد كاملا تميز شود. پس از آمادگي كامل بيمار برش كوچكي در بالا يا پايين ناف داده ميشود. از طريق يك سوزن، گاز دي‌اكسيد كربن به داخل شكم فرستاده ميشود تا با اتساع شكم، ديواره شكم بلند شده و امكان مشاهده داخل آن فراهم شود. در ادامه برش‌هاي كوچك ديگري نيز براي ورود ابزار جراحي ايجاد خواهد شد. پس از انجام عمل جراحي در صورت نياز لوله كوچكي كه درن نام دارد، در جدار شكم قرار داده شده و از اين طريق خونابه و مايعات موجود در محل عمل را تخليه مي‌كند. اين لوله تا چند روز در ديواره شكم باقي مي‌ماند و پس از آن برداشته ميشود. طي اين مدت بايد از ايجاد عفونت جلوگيري شود.
مراقبت‌هاي بعد از عمل لاپاروسكوپي
در اغلب اوقات پس از عمل جراحي لاپاروسكوپي بيمار حدود يك تا 4 ساعت در اتاق ريكاوري مي‌ماند تا كاملا به هوش آمده و وضعيت وي پايدار شود. در اين مدت بيمار تحت مراقبت ويژه پرستار قرار گرفته و علايم حياتي وي مرتب كنترل ميشود.
وقتي شكم بيمار كار كند و بتواند مثانه خود را خالي كند، اگر مشكل ديگري وجود نداشته باشد به او اجازه مرخص شدن داده ميشود.
ممكن است دردي در ناحيه ناي احساس كنيد يا خشونت صدا داشته باشيد. اين مساله به سبب جاي‌گذاري لوله درون ناي است و پس از رفع التهاب ناشي از آن خشونت صدا نيز بهبود مي‌يابد.
پس از لاپاروسكوپي، بيمار مدت زيادي به استراحت نياز نخواهد داشت و سريع‌تر از بيماران ديگر به سر كار و زندگي روزمره خود برمي‌گردد.
جراحي‌‌هايي كه مي‌توان با لاپاروسكوپي انجام داد
در گذشته محدوديت‌هاي بسياري براي جراحي لاپاروسكوپي وجود داشت، اما با پيشرفت علم و تكنولوژي امروزه اين محدوديت‌ها مرتفع شده است و تقريباً تمام اعمال جراحي كه به روش باز انجام ميشود را مي‌توان با لاپاروسكوپي انجام داد. البته در برخي موارد كه بيمار از نارسايي شديد قلبي يا تنفسي رنج مي‌برد يا از نظر انعقادي دچار مشكلات اصلاح‌نشده است، امكان انجام جراحي لاپاروسكوپيك وجود ندارد. ضروري است تيم جراحي در زمينه لاپاروسكوپي تمرين كافي داشته باشد و اگر اين مورد وجود نداشته باشد به جاي انجام لاپاروسكوپي همان عمل جراحي باز شكمي ترجيح داده ميشود، زيرا در صورت نبود مهارت كافي، عوارض جدي در بيمار به وجود مي‌آيد.
انواع جراحي‌هاي شكمي امروزه به كمك لاپاروسكوپي انجام ميشود؛ براي مثال انواع اعمال جراحي چاقي شامل باي‌پس و باندينگ يا حلقه معده، درمان ريفلاكس معده به مري، برداشتن برخي ضايعات مربوط به معده، برداشتن كيسه صفرا، برداشتن طحال در شرايط خاص، درمان برخي ضايعات لوزالمعده، برداشتن آپانديس، درمان برخي ضايعات كبد، برداشتن روده باريك و بزرگ، برداشتن غدد فوق‌كليوي، برداشتن كيست‌هاي كليوي، رفع انواع فتق‌هاي شكم و كشاله ران، برداشتن كيست‌هاي تخمدان، برداشتن رحم، بستن لوله‌هاي رحمي و بسياري از اعمال شكمي و لگني را مي‌توان با لاپاروسكوپ انجام داد.
منبع:سلام دکتر
