مطمئن نیستید که سنگ حالب چیست؟ احتمالاً در مورد سنگ کلیه شنیده‌اید یا ممکن است کسی را بشناسید که سنگ کلیه دارد. ممکن است حتی خود شما آن را تجربه کرده باشید. سنگ حالب در اصل یک نوع سنگ کلیه است. سنگ کلیه از کلیه به بخش های دیگر مجاری ادراری حرکت می‌کند. بسته به اندازه و موقعیت آن، میتواند درد زیادی داشته و اگر دفع نشود باعث درد یا استفراغ غیرقابل درمان و یا تب ناشی از عفونت شود که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد. در این مقاله نگاهی دقیق‌تر به سنگهای حالب، علائم، دلایل و گزینه‌های درمانی می‌کنیم. اگر می‌خواهید بدانید چگونه از بروز این سنگ‌ها جلوگیری کنید، ما این مطلب را نیز پوشش می‌دهیم.
نشانه‌های سنگ حالب چیست؟
رایج ترین علامت سنگ کلیه یا حالب درد است. ممکن است حس درد در پایین شکم یا پهلو حس کنید که درست در زیر دنده‌ها قرا دارد. این درد میتواند خفیف، خسته کننده و یا آزاردهنده باشد. درد ممکن است متناوب بوده و به نواحی دیگر منتقل شود. دیگر علائم احتمالی شامل موارد زیر می‌شوند:
- درد یا حس سوزش در هنگام ادرار کردن
- خون در ادرار
- تکرر ادرار
- حالت تهوع و استفراغ
- تب
اگر علائم سنگ حالب را دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر درد غیرقابل تحمل شد، آنها میتوانند دارویی برای رفع درد، حالت تهوع و استفراغ تجویز کنند.
اگر سنگ حالب دارید، پزشک میتواند به تشخیص مکان آن کمک کند تا بتوانید درمان مناسب را دریافت کنید.
چه سؤالاتی در مورد سنگ حالب از پزشک بپرسید؟
- چگونه می‌توانید بگویید که من سنگ حالب دارم؟
- اگر سنگ حالب ندارم، چه بیماری دیگری ممکن است داشته باشم؟
- به چه نوع سنگ حالبی مبتلا هستم؟
- سنگ حالب من چقدر بزرگ است؟
- سنگ در کدام حالب قرار دارد؟
- چه تعداد سنگ حالب دارم؟
- آیا می‌توانم سنگ حالب را دفع کنم یا نیاز به جراحی دارم؟
- چه درمانی برای رفع سنگ حالب باید دریافت کنم؟
- چگونه می‌توانم از بروز مجدد سنگ حالب جلوگیری کنم؟
- چه تغییراتی در رژیم غذایی خود باید ایجاد کنم؟
- آیا به منظور پیشگیری از عود سنگ حالب باید دارو مصرف کنم؟
چه چیزی باعث ایجاد سنگ حالب میشود؟
سنگهای حالب از کریستال‌هایی در ادرار ساخته می‌شوند که به هم چسبیده‌اند. معمولاً قبل از انتقال به حالب در کلیه‌ها شکل می‌گیرند. تمامی سنگهای کلیه از کریستال‌های یکسانی ایجاد نمی‌شوند. این سنگ‌ها میتوانند از انواع مختلفی از کریستال‌ها ایجاد شوند، مثلاً:
- کلسیم. سنگ‌هایی که از کریستال‌های اگزالات کلسیم ساخته شده‌اند مرسوم ترین سنگ ها می‌باشند. دهیدراته بودن و رژیم غذایی غنی از اگزالات ممکن است احتمال ایجاد سنگ‌ها را بالا برد.
- اوریک اسید. این نوع سنگ وقتی ایجاد میشود که ادرار بسیار اسیدی باشد. در آقایان و مبتلایان به نقرس شایع‌تر است.
- استروویت. این نوع سنگ‌ها اغلب در ارتباط با عفونت‌های مزمن کلیوی هستند و بیشتر در بانوانی که عفونت مجاری ادراری مکرر دارند ایجاد می‌شوند.
- سیستین. این نوع کمتر شایع سنگ، در افرادی ایجاد میشود که اختلال ژنتیکی سیستینوری دارند. وقتی ایجاد می‌شوند که سیستین، نوعی اسید آمینه، از کلیه‌ها به داخل ادرار نشت کنند.
عوامل مشخصی می توانند احتمال ایجاد سنگ‌ها را افزایش دهند:
- پیشینه خانوادگی. اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر شما سنگ کلیه یا حالب دارد، به احتمال زیاد شما هم آنها را داشته باشید.
- کم آبی. اگر به اندازه کافی آب ننوشید، احتمال ایجاد ادرار غلیظ بسیار زیاد میشود. شما نیاز به ایجاد مقدار زیادی ادرار دارید تا نمک ها محلول بمانند و به شکل کریستالی در نیایند.
- رژیم غذایی. خوردن غذاهای پرنمک، غنی از اگزالات، پروتئین حیوانی ممکن است احتمال ایجاد سنگ‌ها را افزایش دهند. غذاهای غنی از اگزالات مانند اسفناج، چای، شکلات و آجیل. مصرف زیاد ویتامین C ممکن است احتمال ایجاد سنگ را نیز افزایش دهد.
- داروهای خاص. تعدادی از داروهای مختلف، مانند برخی داروهای ضد احتقان، دیورتیک، استروئیدها و داروهای ضدتشنج میتوانند احتمال ایجاد سنگ را افزایش دهند.
- برخی بیماری‌ها. به احتمال زیاد در صورتی که موارد زیر را داشته باشید، ممکن است سنگ‌ها ایجاد شوند:
- انسداد مجرای ادراری
- بیماری التهاب روده
- نقرس
- هایپرپاراتیروئیدیسم
- چاقی مفرط
- عفونت ادراری مکرر
تشخیص سنگ حالب
اگر در پایین شکم درد دارید یا متوجه خون در ادرار خود شدید، پزشک ممکن است عکس برداری را برای تشخیص و دیدن سنگ توصیه کند. برخی از رایج ترین عکس برداری‌ها برای دیدن سنگ‌ها عبارتند از:
- عکس برداری توموگرافی کامپیوتری (CT). سی‌تی اسکن معمولاً بهترین گزینه برای شناسایی سنگهای مجاری ادراری است. این روش از دستگاه چرخشی اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از شکم و لگن استفاده می‌کند.
- سونوگرافی. برخلاف CT اسکن، سونوگرافی از هیچ اشعه‌ای استفاده نمی‌کند. این روش از امواج صوتی فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر داخل بدن استفاده می‌کند.
- آنالیز ادرار. آنالیز ادرار برای دیدن علائم عفونت و بررسی سطح مواد ادرار که باعث ایجاد سنگهای کلیه میشود، استفاده می‌گردد.
- آزمایش خون. آزمایش خون مشخص می‌کند کلیه‌ها چگونه کار می‌کنند، عفونت را بررسی کرده و مشکلات دیگری که ممکن است باعث ایجاد سنگهای حالب شوند را بررسی می‌کند.
این آزمایشات میتواند به پزشک در تشخیص اندازه و موقعیت سنگ کمک کند. دانستن مکان سنگ و بزرگی آن به ایجاد برنامه درمانی درست کمک می‌کند.
درمان‌های سنگ حالب
روش‌های زیادی برای درمان سنگ حالب وجود دارد:
داروها
تحقیقات نشان می‌دهند که بسیاری از سنگهای ادراری بدون هیچ درمانی رفع می‌شوند. ممکن است مقداری درد در زمان دفع حس کنید، اما مادامی که تب یا عفونت ندارید، ممکن است نیاز به انجام کار دیگری به جز نوشیدن حجم بالایی از آب که به سنگ امکان دفع شدن را می‌دهد، نداشته باشید. سنگهای کوچک راحتتر دفع می‌شوند. با این حال، می‌توانید از داروهایی برای تسریع این فرایند استفاده کنید:
| نوع | دارو |
| سنگهای کلسیمی | پتاسیم سیترات: این دارو ادرار را قلیایی‌تر و کمتر اسیدی می‌کند.
دیورتیک‌ها: این داروها مایعات بیشتری را ایجاد کرده و کلسیم را در هنگام ادرار به خارج از بدن منتقل می‌کنند. |
| سنگهای استروویت / Struvite |
آنتی بیوتیک‌ها: این داروها با باکتری‌های عفونی مبارزه می‌کنند.
اسید استوهیدروکسامیک: این دارو به جلوگیری از تجمع آمونیاک در ادرار کمک می‌کند. |
| سنگهای سیستین / Cystine |
تیوپرونین (مرکاپتوپروپیونیل گلیسین): این دارو به پیشگیری از ایجاد سنگهای کلیه در بیماران مبتلا به سیستینوری کمک می‌کند.
پتاسیم سیترات |
برخی سنگ‌ها، مخصوصاً سنگهای بزرگ، در حالب گیر می‌کنند، زیرا این قسمت باریک‌ترین بخش مجرای ادراری است. این امر میتواند باعث ایجاد درد شدید و افزایش احتمال عفونت گردد. اگر سنگ بزرگتر و پهن‌تری دارید، احتمال کمی دارد که خود به خود دفع شود. احتمالاً پزشک در مورد گزینه‌های درمانی با شما صحبت کند.
ممکن است یکی از این روش‌های درمانی را برای خارج کردن سنگ حالب بسیار درشت که نمی‌تواند خود به خود رفع شود، توصیه کند.
برای پیشگیری از ایجاد سنگ در بدن می‌توان از درمان پزشکی دفع کننده استفاده کرد. این نوع درمان شامل استفاده از داروهای مسدودکننده آلفا به منظور کمک به دفع سنگ میشود. با این حال، نسبت خطر به سود باید در نظر گرفته شود. مسدودکننده‌های آلفا به کاهش فشار خون کمک می‌کنند که میتواند برای رفع سنگهای کوچک مفید باشد، اما احتمال وقوع موارد منفی نیز وجود دارد.
قرار دادن استنت در حالب
لوله پلاستیکی، نرم و کوچکی به درون حالب در اطراف سنگ فرستاده میشود و به ادرار امکان دفع سنگ را می‌دهد. این راه حل موقتی درمان جراحی است که با بیهوشی انجام میشود. خطر کمی دارد، اما نیاز به انجام عمل دیگری برای برداشتن یا شکستن سنگ نیز دارد.
قرار دادن لوله نفروستومی
مداخله متخصص رادیولوژی می تواند به وسیله قرار دادن لوله به طور مستقیم در داخل کلیه از مسیر کمر، موقتاً درد را تسکین دهد. برای این کار فقط از آرامبخش و ترکیبی از سونوگرافی و X-ray استفاده میشود. اگر تب یا عفونت همراه با انسداد مجاری ناشی از سنگ ایجاد شد، معمولاً از این روش استفاده میشود.
سنگ شکنی با موج شوک
این روش از موج‌های متمرکز شوک برای شکستن سنگ‌ها به قطعات کوچکتر استفاده می‌کند که میتوانند از طریق مجرای ادراری دفع شده و بدون هیچ کمک اضافی از بدن خارج شوند.
اورتروسکوپی
متخصص ارولوژی لوله کوچکی را همراه با اسکوپ به داخل حالب می‌فرستد. زمانی که پزشک توانست سنگ را ببیند، میتواند سنگ را مستقیماً خارج کند یا با لیزر به قطعات کوچکتری بشکند تا خود به خود دفع گردد. این فرایند ممکن است با قرار دادن استنت حالب همراه باشد تا حالب به طور غیرفعال چند هفته قبل از یورتروسکوپی عریض گردد.
نفرولیتوتومی از طریق پوست
این درمان معمولاً در صورتی استفاده میشود که سنگ بسیار بزرگ با شکلی غیرطبیعی در کلیه وجود داشته باشد. پزشک برشی کوچک در کمر ایجاد کرده و سنگ را از طریق برشی با نفروسکوپ خارج می‌کند. اگرچه این روش کم تهاجمی است، اما نیاز به بیهوشی دارید.
پیشگیری از ایجاد سنگ حالب
نمی‌توانید پیشینه خانوادگی خود را تغییر دهید، اما برخی اقدامات میتواند به کاهش احتمال ایجاد سنگ‌ها کمک کند.
نوشیدن آب کافی
اگر مستعد ایجاد سنگ هستید، سعی کنید حدود 3 لیتر در روز آب بنوشید. این کار به افزایش ادرار خروجی کمک کرده و از غلیظ شدن ادرار جلوگیری می‌کند. بهتر است به جای آب میوه و نوشابه، آب بنوشید.
مراقب پروتئین و نمک دریافتی خود باشید
اگر تمایل زیادی به خوردن نمک و پروتئین حیوانی دارید، ممکن است نیاز به کاهش آن داشته باشید. پروتئین حیوانی و نمک هر دو میتوانند سطح اسیدهای ادراری را بالا ببرند.
مصرف غذاهای غنی از اگزالات را کم کنید
خوردن غذاهایی که غنی از اگزالات هستند میتواند منجر به ایجاد سنگهای مجرای ادراری شود. سعی کنید مقدار این غذاها را در رژیم غذایی خود کم کنید.
کلسیم مصرفی خود را متعادل کنید
کلسیم زیادی مصرف نکنید، اما کم نیز مصرف نکنید، زیرا سلامتی استخوان‌ها را به خطر می‌اندازد. به‌علاوه، غذاهایی که غنی از کلسیم هستند میتوانند سطح بالای اگزالات در دیگر غذاها را متعادل کنند.
داروهای فعلی خود را بازنگری کنید
در مورد داروهایی که استفاده می‌کنید با پزشک صحبت کنید. این امر شامل مکمل‌هایی مانند ویتامین C میشود که احتمال ایجاد سنگ‌ها را افزایش می‌دهند.
نکته
سنگ حالب اصولاً سنگ کلیه‌ای می‌باشد که از کلیه به حالب منتقل شده است. حالب لوله‌ای باریک است که به ادرار امکان جریان یافتن از کلیه به سمت مثانه را می‌دهد. شما دو عدد حالب دارید، برای هر کلیه یکی. سنگ‌ها میتوانند در کلیه ایجاد شوند و سپس به سمت حالب حرکت کنند. آنها میتوانند در حالب نیز ایجاد شوند. اگر میدانید که احتمال ایجاد سنگ کلیه در شما بالا است، سعی کنید مقدار مایعات زیادی بنوشید و مراقب مصرف پروتئین حیوانی، کلسیم، نمک و غذاهای غنی از اگزالات باشید. اگر شروع به حس کردن درد در کمر یا پایین شکم کردید، یا متوجه وجود خون در ادرار شدید، با پزشک تماس بگیرید. سنگهای حالب میتوانند بسیار دردناک باشند، اما گزینه‌های درمانی مفیدی نیز وجود دارند.
سؤالات پرتکرار
چگونه سنگ حالب ایجاد میشود؟
سنگهای کلیه و حالب میتوانند زمانی که تعادل موادی مانند آب، مواد معدنی و نمکها، در ادرار مختل شد ایجاد شوند. انواع مختلفی از سنگ‌ها وجود دارند، اما مرسوم‌ترین نوع آنها، نوع کلسیمی است و زمانی که تغییری در سطح کلسیم ادرار ایجاد میشود، به وجود می‌آیند.
آیا سنگ حالب مانند سنگ کلیه است؟
سنگ حالب، که به سنگ مجرای ادراری نیز معروف است، در اصل سنگ کلیه است. این سنگ کلیه‌ای است که از کلیه به سمت بخش دیگری از مجرای ادراری حرکت کرده است. حالب لوله‌ای است که کلیه را به مثانه متصل می‌کند. عرض آن به کوچکی یک ورید است.
آیا سنگ حالب به کلیه آسیب میزند؟
انسداد حالب میتواند منجر به عفونت مجرای ادراری و آسیب کلیوی گردد که غیرقابل بازگشت است.
آیا سنگ حالب باعث ایجاد درد میشود؟
اگر سنگ کلیه در حالب گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث ورم کلیه و اسپاسم حالب گردد که میتواند بسیار دردناک باشد. در این مرحله، ممکن است این علائم را حس کنید، درد شدید و تیز در پهلو و کمر، زیر دنده‌ها. دردی که به زیر شکم و کشاله ران منتقل شود.
چه مدت سنگ میتواند در حالب بماند؟
بدن شما منحصر به فرد است، بنابراین مدت زمانی که طول می‌کشد تا سنگ حالب دفع شود، ممکن است برای هر شخص متفاوت باشد. ممکن است قادر به دفع سنگ با ادرار نباشید. در اکثر افراد، سنگ کوچکتر از 4 میلی‌متر ممکن است در عرض 1 تا 2 هفته دفع گردد. وقتی سنگ حالب به مثانه می‌رسد، معمولاً در عرض چند روز دفع میشود.
چه داروهایی برای رفع سنگ حالب بهترین هستند؟
مرسوم ترین داروی تجویز شده برای این مورد تامسولوسین است. تامسولوسین (فلومکس) حالب را شل کرده، دفع سنگ را آسانتر می‌کند. ممکن است نیاز به داروی ضد تهوع و مسکن نیز در هنگامی که سنگ دفع میشود، داشته باشید.
چگونه می‌توانم درد سنگ حالب را تسکین دهم؟
مسکن‌های بدون نسخه، مانند ایبوپروفن (Advil, Motrin IB)، استامینوفن (Tylenol) یا ناپروکسن (Aleve)، میتوانند به تحمل درد در هنگام دفع سنگ‌ها کمک کنند. پزشک ممکن است مسدود کننده آلفا که باعث شلی عضلات حالب میشود را نیز تجویز کند که این امر باعث دفع آسانتر و کم دردتر سنگ‌ها میشود.
چه مدت طول می‌کشد از درمان سنگ حالب بهبود یابم؟
چند روز بعد از درمان اکثر بیماران حس بهتری دارند. با این حال، ممکن است عوارض جانبی داشته باشید و تا زمانی که آخرین تکه‌های سنگ حالب را دفع نکرده‌اید، باقی بمانند.
چه موادی سنگ حالب را ایجاد می‌کنند؟
مواد زیر سنگ حالب را ایجاد می‌کنند:
- کلسیم
- اگزالات
- اوریک اسید
- فسفات
- سیستین
- زانتین
