واریکوسل زمانی رخ میدهد که وریدهای داخل کیسه بیضه بزرگ می‌شوند. این رگ‌ها شبکه وریدی پامپینی فورم نامید دارند. این رگ‌ها شبیه رگ های واریسی (رگ‌های پیچ خورده و متورم در پاها) هستند. واریکوسل در دوران بلوغ ایجاد می‌شود. واریکوسل در طول زمان بدتر می‌شود، دقیقا مانند رگ‌های واریسی پا. واریکوسل عمدتا سمت چپ را درگیر می‌کند که به علت یکسان نبودن آناتومی سمت راست با چپ است. ممکن است واریسکول همزمان در هر دو طرف کیسه بیضه وجود داشته باشد، اما این اتفاق معمولا نادر است.
از هر صد مرد، 10 تا 15 نفر مبتلا به واریسکول هستند. اغلب اوقات، واریکوسل هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و بی‌ضرر است. به ندرت واریکوسل میتواند باعث ایجاد مشکلاتی همچون درد، مشکلات باروری، یا رشد آرام‌تر یک بیضه و یا کوچک شدن بیضه شود. راه‌های متعددی برای درمان این بیماری وجود دارد، اما هر زمان که قصد دارید این بیماری را درمان کنید، باید به یک پزشک باتجربه و ماهر مراجعه کنید که با آناتومی بیضه‌ها و شرایط کاملا آشنایی داشته باشد.
واریکوسل چیست؟
رگ‌ها در سراسر بدن خون را از اندام‌های مختلف به قلب می‌رسانند. معمولا رگ‌ها دریچه‌هایی دارند که خون را در جهت مناسب حرکت میدهد. با این حال، هنگامی که دریچه‌ها در ورید بیضه به درستی کار نمی‌کنند، نیروی جاذبه میتواند باعث جمع شدن خون در کیسه بیضه و ایجاد واریکوسل شود. واریکوسل غالبا در سمت چپ بیضه اتفاق می‌افتد که احتمالاً مربوط به جریان سیاهرگ بیضه در شکم است.
واریکوسل چقدر رایج است؟
واریکوسل یک عارضه بسیار رایج است و خطرناک نیست. در واقع، 15٪ از همه مردان بالغ دارای واریکوسل هستند. در بسیاری از مردان، ممکن است واریکوسل هیچ وقت علائمی از خود نشان ندهد و یا باعث ایجاد مشکلی نشود. حدود 20 درصد از نوجوانان دارای واریکوسل هستند، بنابراین برخی از موارد واریکوسل احتمالا به صورت خود به خود حل می‌شود.
علائم واریکوسل
واریکوسل معمولا در سمت چپ کیسه بیضه ایجاد می‌شود و اغلب نشانه یا علائمی از خود بروز نمی‌دهد. در صورت بروز علائم واریسکول عبارتند از موارد زیر:
- درد: درد مبهم یا ناراحتی هنگام ایستادن یا آخر شب. دراز کشیدن اغلب باعث فروکش کردن درد می‌شود.
- توده در کیسه بیضه: اگر واریکوسل به اندازه کافی بزرگ باشد، ممکن است توده ای مانند “کیسه کرم” در بالای بیضه قابل مشاهده باشد. واریکوسل کوچکتر ممکن است برای دیدن خیلی کوچک باشد اما با لمس می‌توان آن را حس کرد.
- اندازه متفاوت بیضه‌ها: بیضه آسیب دیده نسبت به بیضه‌ی دیگر خیلی کوچکتر است.
- ناباروری: واریکوسل ممکن است باعث ناباروری شود، اما همه واریکوسل‌ها منجر به ناباروری نمی‌شوند.
چه مشکلاتی مربوط به واریکوسل است؟
واریکوسل میتواند باعث ایجاد 3 مشکل اساسی شود، از جمله ناباروری، کاهش تولید تستوسترون توسط بیضه‌ها یا ناراحتی‌های اسکروتال. به همین دلیل این عارضه معمولاً درمان نمی‌شود مگر دلیلی برای نگرانی درباره یکی از این مشکلات وجود داشته باشد. گاهی اوقات واریکوسل میتواند باعث آزواسپرمی یا فقدان کامل اسپرم در انزال شود. از آنجا که واریکوسل‌ها یک عارضه خیلی شایع هستند و از آنجایی که معمولاً در طول زندگی کشف نشده باقی می‌مانند، معمولا حدود 80٪ از مردان مبتلا به واریکوسل می‌توانند بدون هیچ گونه مداخله پزشکی با شریک زندگی خود رابطه جنسی بدون مشکلی برقرار کرده و در عین حال قدرت باروری نیز داشته باشند. اکثر مردان مبتلا به واریکوسل هیچ مشکل هورمونی یا ناراحتی را تجربه نخواهند کرد.یک نکته مهم این است که به نظر می‌رسد واریکوسل‌های بزرگتر عوارض جانبی بیشتری داشته باشند. در زیر اندازه‌های واریکوسل طبقه‌بندی شده است.
آیا واریکوسل میتواند بعدها در زندگی باعث ایجاد مشکلاتی شود؟
دو پارامتر باروری و هم سطح تستوسترون هر دو می‌توانند به تدریج در طول زمان، تحت تأثیر قرار بگیرند. مثلا، واریکوسل در مردانی که قبلاً بچه‌دار شده‌اند، رایج‌تر است، اما در حال حاضر مشکل باروری دارند. به علاوه تقریباً تمام مردانی که تحت عمل واریکوسل قرار می‌گیرند ، بعد از ترمیم ، افزایش سطح تستوسترون را تجربه می‌کنند. اما، این بدان معنا نیست که همه مردانی که واریکوسل دارند باید آن را درمان کنند. همانطور که گفته شد خیلی از مردان بدون اینکه اصلا بدانند که مبتلا به واریکوسل هستند، خیلی خوب زندگی خود را سپری می‌کنند.
واریکوسل چطور روی بیضه تاثیر می‌گذارد؟
نظریه‌های فراوانی در این مورد وجود دارد، اما اکثر آن‌ها بر این باورند که یکی از علل ایجاد این عارضه، انتقال خون گرمی است که از ناحیه‌ی شکمی به سمت بیضه‌های داخل کیسه بیضه صورت می‌گیرد. بیضه در حدود 3 درجه زیر دمای بدن عملکرد مطلوبی دارد، بنابراین این خون گرم میتواند بر توانایی آن در ساخت اسپرم و تستوسترون تأثیر بگذارد. نظریه‌های دیگر شامل تأثیر توده روی بیضه و همچنین قرار گرفتن بیضه در معرض مواد شیمیایی مختلف از غده فوق کلیوی است، که در نزدیکی بالای رگ بیضه قرار می‌گیرد.
سیستم اندازه‌گیری واریکوسل چیست؟
سیستم های درجه‌بندی واریکوسل به مشخص شدن اندازه این مشکل کمک می‌کنند، که سپس به هدایت درمان کمک می‌کند. سیستم‌های درجه‌بندی مختلفی ایجاد شده‌اند اما چیزی که در زیر آمده است متداول‌ترین سیستم امروزی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد:
| درجه 0 | شرح در سونوگرافی دیده می‌شود اما از نظر فیزیکی قابل تشخیص نیست. (همچنین به آن واریکوسل تحت بالینی نیز می‌گویند.) |
| درجه 1 | در هنگام مانور والسالوا و معاینه آن قابل لمس است. |
| درجه 2 | حتی بدون مانور والسالوا قابل لمس است. |
| درجه 3 | واریکوسل باعث تغییر شکل قابل مشاهده کیسه بیضه می‌شود. |
درجه‌های سوم و چهارم ممکن است اندازه‌های مختلفی داشته باشند که توسط پزشکان با تجربه تشخیص داده می‌شوند و تصمیم‌گیری در مورد درمان یا عدم درمان واریکوسل انجام می‌شود.
واریکوسل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تصور می‌شود که واریکوسل‌های تحت بالینی که در سونوگرافی یافت می‌شوند از نظر بالینی مرتبط نیستند، زیرا به ندرت باعث اختلال یا ناراحتی بیضه می‌شوند. در موارد کمی که معاینه فیزیکی به دلیل آناتومی بیمار دشوار است، یا زمانی که سایر یافته‌ها باعث می‌شود پزشک دستور سونوگرافی اسکروتوم را بدهد، سونوگرافی ممکن است واریکوسل را تشخیص دهد.واریکوسل‌های بزرگ اغلب با چشم غیرمسلح دیده می‌شوند یا بیمار چیزی شبیه یک کیسه کرم را در کیسه بیضه خود احساس می‌کند. اما معمولاً واریکوسل تنها پس از معاینه توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. ازاین‌رو، بهترین راه برای تشخیص واریکوسل معاینه فیزیکی دقیق توسط متخصص اورولوژیست است. حتی اورولوژیست‌های عمومی باتجربه اغلب در مورد تشخیص مطمئن نیستند، بنابراین در صورت وجود هرگونه شک، باید سونوگرافی انجام شود یا به پزشک متخصص در واریکوسل و سایر آسیب شناسی کیسه بیضه مراجعه شود.
چه زمانی واریکوسل‌ها کشف می‌شوند؟
واریکوسل‌ها معمولاً به خاطر یکی از دلایل زیر کشف می‌شوند:
- اکثر مواقع فردی که علامتی ندارد و برای مشکل ناباروری ارزیابی می‌شود.
- ممکن است در طول یک معاینه معمولی و روتین، توده موجود در کیسه بیضه توسط بیمار یا پزشک تشخیص داده شود.
- ممکن است فرد به دلیل داشتن درد در ناحیه کیسه‌ی بیضه به پزشک مراجعه کند.
واریکوسل و باروری
تقریباً یک سوم مردانی که برای ناباروری ارزیابی می‌شوند، مبتلا به واریکوسل هستند. واریکوسل‌ها بر اساس اندازه و حضورشان در یک یا هر دو طرف کیسه بیضه دسته بندی می‌شوند. واریکوسل با هر اندازه‌ای ممکن است بر توانایی باروری تاثیر بگذارد. علاوه بر این، شواهد جدید نشان می‌دهند که عملکرد اسپرم ممکن است به روش‌های مختلفی تحت تأثیر واریکوسل‌ها قرار بگیرد که با آنالیز مایع منی کشف و مشخص نمی‌شوند. واریکوسل در یک طرف کیسه بیضه از نظر عملکرد و دما بر هر دو بیضه تأثیر می‌گذارد. همانطور که قبلا ذکر شد، واریکوسل‌هایی که توسط پزشک قابل تشخیص نیستند اما در سونوگرافی یا سایر مطالعات تصویربرداری تشخیص داده می‌شوند، از نظر بالینی مهم و قابل توجه نیستند.
چه زمانی واریکوسل باید ترمیم شود؟
داشتن یک رویکرد فردی برای مدیریت این بیماری مهم است. تصمیم به درمان واریکوسل بر اساس اندازه واریکوسل، اهداف باروری بیمار، علائم پایین آمدن سطح تستوسترون یا ناراحتی و درد و کیسه بیضه، آزمایش خون مانند سطوح تستوسترون و یا یافته‌های آنالیزی از مایع منی گرفته می‌شود. همچنین، سن و باروری همسر بیمار، فاکتورهای مهمی هستند که باید در تصمیم‌گیری در مورد درمان کردن یا نکردن واریکوسل در نظر گرفته شوند.
در صورت وجود ملاحظات باروری زنانه، مسیر بهینه برای هر زوج باید به طور مشترک با متخصص غدد درون ریز تولید مثل زوجین تعیین شود. در صورتی که همسر بیمار هنوز مورد ارزیابی قرار نگرفته است، او نیز باید تحت آزمایش‌های اساسی قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ یافته‌ای برای تغییر نحوه‌ی کنترل و مدیریت واریکوسل وجود ندارد.شواهد محکمی وجود دارد که نشان میدهد ترمیم واریکوسل باعث بهبود عملکرد بیضه می‌شود و ممکن است از آسیب بیشتر در بیضه به مرور زمان جلوگیری کند، اما این امر ارتباط نزدیکی با اندازه واریکوسل دارد. بنابراین، عملکرد بیضه باید مستقیماً با آنالیز مایع منی، اندازه‌گیری حجم بیضه و یا آزمایش خون ارزیابی شود.
اگر شواهدی در مورد آسیب به بیضه وجود داشته باشد، ترمیم واریکوسل ممکن است برای بهبود عملکرد بیضه و یا جلوگیری از آسیب بیشتر ضروری باشد.هنگامی که به نظر می‌رسد بیضه تحت تأثیر واریکوسل نباشد، نظرات مختلفی در مورد اینکه درمان یا عدم درمان واریکوسل وجود دارد. در صورت تمایل به بستن واریکوسل برای محافظت از عملکرد بیضه در آینده، باید با جراح خود مشورت کنید و انتظارات واقع‌بینانه در مورد مزایا و معایب و عوارض جانبی ناشی از این عمل داشته باشید. پزشکان فقط در شرایطی که سود عمل بیشتر از خطرات باشد، این عمل را به بیمار توصیه می‌کنند.
یک روش جایگزین برای درمان، مشاهده و کنترل بیماران مبتلا به واریکوسل با گذشت زمان است که این کار با بررسی آنالیزهای مایع منی و یا آزمایش خون انجام می‌گیرد و تنها در صورت وجود شواهدی مبنی بر تخریب و نقص در عملکرد بیضه توسط واریکوسل، درمان صورت می‌گیرد. ترمیم واریکوسل مرد در یک زوج نابارور زمانی مشخص می‌شود که:
- شواهد عینی از یک عامل مردانه وجود داشته باشد (مانند آنالیز غیرطبیعی مایع منی).
- وضعیت باروری همسر سالم یا قابل درمان باشد.
- دلایل بارز دیگری برای ناباروری مرد وجود نداشته باشد (یعنی انسداد، بدخیمی یا ناهنجاری ژنتیکی).
ترمیم واریکوسل چگونه انجام می‌شود؟
سه روش برای درمان و کنترل واریکوسل وجود دارد:
در عمل آمبولازسیون واریکوسل، حلقه‌های کوچکی از راه یک رگ در ناحیه‌ی کشاله‌ی ران وارد می‌شوند و رگ‌هایی که در ناحیه‌ی شکمی هستند و واریکوسل را تغذیه می‌کنند، مسدود می‌کنند. میزان موفقیت این عمل در دراز مدت تا حدودی پایین‌تر از شیوه‌ی جراحی باز می‌باشد و این درمان میتواند به بیشتر از یک عمل نیاز داشته باشد. به این دلیل که هیچ برشی در این عمل ایجاد نمی‌شود، پزشکان معمولا با اطمینان این روش را برای بیماران کودک توصیه می‌کنند. علاوه بر این، گاهی اوقات از این روش برای بیمارانی که عمل ترمیمی شکست خورده داشته‌اند استفاده می‌شود. یکی از نشانه‌‌های اصلی برای ضرورت انجام این جراحی، درد است، همچنین ویژگی‌های بدنی مانند چاقی مفرط که خطر انجام عمل جراحی را افزایش می‌دهند.در عمل لاپاراسکوپی برای بستن واریکوسل، یک دوربین و ابزارهای کوچکی به ناحیه‌ی شکمی وارد می‌شود، که در آنجا رگ‌های تغذیه کننده واریکوسل (با ابزارهایی) بسته می‌شوند. همچنین میزان موفقیت این عمل در دراز مدت پایین‌تر است. علاوه بر این اگرچه عوارض ناشی از این عمل نادر است، اما در صورت بروز آن‌ها می‌توانند جدی‌تر از سایر روش‌ها باشند. در نهایت، در این روش میزان بروز هیدروسل (جمع شدن مایعات اطراف بیضه) بعد از جراحی بیشتر است.در نهایت، چندین روش جراحی باز نیز برای واریکوسل وجود دارد. برای اکثر بیماران، پزشکان یک عمل واریکوسلکتومی ساب اینگوینال میکروسکوپی را توصیه می‌کنند. این روش بالاترین میزان موفقیت و کمترین میزان بروز عارضه و کمترین هزینه را در بر دارد و اساساً خطر ایجاد صدمات خطرناک در داخل شکمی در آن وجود ندارد.
چگونه ترمیم واریکوسل روی باروری تأثیر می‌گذارد؟
در 540 مرد نابارور مبتلا به واریکوسل قابل لمس، که تحت واریکوسلکتومی میکروسکوپی قرار گرفتند و به ترتیب بیش از 1 و 2 سال بعد از عمل ز نظر تغییرات در کیفیت منی و باروری مورد بررسی قرار گرفتند:
- بیش از 50٪ افزایش, در تعداد اسپرم متحرک در 271 بیمار مشاهده شد.
- بعد از واریکوسلکتومی با میانگین زمان بارداری 7 ماهه (دامنه 1 تا 19)، میزان حاملگی خود به خودی 36.6٪ حاصل شد.
- از میان داوطلبان تزریق درون سیتوپلاسمی داخل سلولی (IVF و ICSI) قبل از عمل، ۳۱ درصد به داوطلبان القای داخل رحمی (Iآناتومیک) تبدیل شدند.
- از بین همه کاندیداهای که IUI شده‌اند,42٪ توانایی بارداری خودبخودی را کسب کردند.
- میکروجراحی واریکسلکتومی پتانسیل قابل‌توجهی نه تنها برای رفع نیاز به فن‌آوری کمک باروری، بلکه برای کاهش مرحله یا تغییر سطح فناوری کمک باروری مورد نیاز برای دور زدن ناباروری با عامل مردانه دارد.
این بدان معنی است که درمان یک واریکوسل بالینی قابل‌توجه، میتواند به طور قابل‌توجهی پارامترهای مربوط به منی را بهبود بخشد و امکان باروری طبیعی را فراهم کند و یا نیاز به کمک برای باروری را کاهش دهد.
عوارض درمان واریکوسل
درمان واریکوسل ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشد از جمله واریکوسل مداوم یا عود کننده، کبودی، عفونت و حساسیت بیضه. هیدروسل، تجمع مایع در اطراف بیضه، در تعداد بسیار کمی از مردان رخ میدهد. برای آن دسته از بیمارانی که درمان غیرجراحی انجام می‌دهند، خطر واکنش به ماده کنتراست مورد استفاده در این روش وجود دارد. در نهایت، خطر از دست دادن بیضه بسیار نادر است. بیمه معمولا این نوع عمل را تحت پوشش قرار میدهد.
سوالات متداول
در صورت درمان نشدن واریکوسل چه اتفاقی رخ میدهد؟
واریکوسل احتقان سیاهرگها در داخل کیسه بیضه است و در صورت درمان نشدن، میتواند باعث تولید کم اسپرم و کاهش کیفیت اسپرم شده که ممکن است منجر به ناباروری شود.
آیا واریکوسل از بین میرود؟
بیشتر اوقات، واریکوسل پس از بلوغ در سمت چپ کیسه بیضه رخ میدهد، و زمانی که این عارضه بوجود آید به خودی خود از بین نمیرود.
اگر شوهرم مبتلا به واریکوسل باشد می‌توانم باردار شوم؟
ناباروری ناشی از واریکوسل قابل درمان است و ممکن است زوجین پس از درمان بتوانند باردار شوند. پس از جراحی واریکوسل، این عارضه میتواند در حدود 10 درصد از مردان عود کند و 30 تا 50 درصد از زوج‌ها باردار می‌شوند.
واریکوسل یک مشکل جدی است؟
واریکوسل یک مشکل جدی و تهدید کننده زندگی نیست، اما در موارد نادر میتواند خطرناک باشد. مثلا در صورتی که اریکوسل به جای سمت چپ، در سمت راست کیسه بیضه رخ دهد، باید حتما به دنبال علت آن باشید، چرا که ممکن است ناشی از وجود یک توده یا ناهنجاری‌های دیگر در شکم باشد.
آیا پیاده‌روی برای واریکوسل مفید است؟
پیاده‌روی و ورزش ماهیچه‌های ساق پا به جلوگیری از تشکیل لخته خون در رگ‌های ساق پا کمک می کند. پس از جراحی ممکن است فرد کمی ناراحتی و درد را تجربه کند. با این حال، اکثر بیماران پس از عمل، تنها درد خفیف تا متوسط را گزارش می‌کنند.
آیا پس از جراحی واریکوسل بیضه‌ها رشد می‌کنند؟
طبق تحقیقات انجام شده روی 19 مرد مبتلا به واریکوسل بالینی چپ، میانگین حجم بیضه چپ پس از ترمیم واریکوسل چپ به طور قابل توجهی (1.5 میلی لیتر)، در ارتباط با افزایش حجم هر واحد اسپرم و درصد تحرک، افزایش یافت.
چه غذاهایی برای واریکوسل موثر و مفید هستند؟
مواد غذایی از جمله نان سبوس‌دار، غلات، برنج و پاستا برای واریکوسل مفید هستند. انواع میوه‌ها و سبزیجات از جمله سبزیجات سبز تیره و نارنجی را مصرف کنید. از محصولات لبنی مانند شیر کم چرب، ماست و پنیر استفاده کنید. منابع پروتئینی مانند گوشت گاو بدون چربی و مرغ، ماهی، لوبیا، تخم مرغ و آجیل را انتخاب کنید.
