پيشگيري از تشكيل سنگهاي ادراري
با انجام اقداماتي مي توان شانس ايجاد سنگهاي مجاري ادراري را در افراد مستعد كاهش داد.
· آب خوردن به ميزان حداقل 2500 سي سي در روز نه تنها از ركود ادرار جلوگيري مي كند بلكه از تشكيل سنگ و عفونت مجاري ادراري نيز پيشگيري مي كند. تعديل رژيم غذايي و مصرف مکمل‌هاي تغذيه‌اي و داروها اقداماتي هستند که بسته به نوع سنگ کليه و خصوصيات ادراري بيمار، براي پيشگيري از توليد سنگ کليه توصيه مي‌شوند. برخي جنبه‌هاي کلي براي پيشگيري از سنگ کليه در ادامه مطرح مي‌شوند.
· افراد بي حركت را تشويق مي نمائيم كه بطور مداوم حركت و فعاليت داشته باشند و بازوها و ساق پا را تا حد امكان حركت دهند. از ركود ادراري از طريق راست نشستن روي يك صندلي و يا تغيير وضعيت بيماران بستري مي توان جلوگيري كرد.
· جلوگيري از عفونت ادراري خصوصاً در افرادي كه كانتر ادراري دارند لازم است. نكات استريل در موقع گذاشتن كانتر ادراري بايد رعايت شود. درصورت وجود عفونت ادراري بايد سريعاً آنها را درمان نمود.
پيشگيري از سنگ كلیه
1- به بيمار تاكيد شود مصرف مايعات زيادي داشته باشد تا در 24 ساعت حداقل ML3000- 2500 يا بيشتر دفع ادراري داشته باشد. اين دفع مستلزم دريافت حداقل 4-3 ليتر مايع مي باشد. نيمي از اين مايع آب باشد. حتي الامكان در طول 24 ساعت بطور يكنواخت اين مقدار مايعات دريافت شود. در آب و هواي گرم، تب و اسهال نياز به مايعات بيشتر است.
2- به بيمار گفته شود كه خود را عادت داده در طول روز هر 2-1 ساعت يك ليوان آب بنوشد. موقع خواب دو ليوان آب بنوشد و علاوه بر آن يك ليوان آب كنار بستر باشد تا در صورت بيدار شدن براي جلوگيري از غليظ شدن ادرار در طول شب بنوشد.
3- از ورود به آب و هواي گرم بعلت دهيدراتاسيون و كاهش حجم ادرار خودداري كند.
4- از فعاليتها و ورزشهايي كه منجر به تعريق شديد و كم آبي مي شود اجتناب كند. قبل از فعاليت و ورزش، مايعات زياد مصرف كند.
5- حتي الامكان از بي حركت ماندن طولاني كه سبب ركورد ادرار و افزايش كلسيم ادرار مي شود اجتناب كند.
6- به محض احساس دفع ادرار سريع ادرار كند تا از ركورد ادرار جلوگيري شود.
7- رژيم غذايي دستور داده شده را رعايت كند. غذاهاي مجاز و غيرمجاز آموزش داده شوند. ضمناً از مصرف بيش از حد ويتامين ها (بويژه ويتامين D) پرهیز شود.
8- آزمايش كشت ادرار بايد هر 2-1 ماه در سال اول و به صورت دوره اي در سالهاي بعدي انجام گيرد. اگر عفونت ادراري ايجاد شده باشد سريعاً درمان گردد.
9- علائم عفونت مجاري ادراري (شامل: سوزش ادرار، تكرر ادرار، تمايل شديد به دفع ادرار و تب) به بيمار آموزش داده شود. در صورت وجود اين علائم سريعاً به پزشك مراجعه نمايد.
10- علائم عود سنگ (شامل: درد كوليكس، درد ناحيه CVA زاويه دنده اي مهره اي و درد ناحيه تناسلي) را گزارش كند.
11- PH ادرار را مرتباً كنترل كند. نحوه كنترل PH ادرار آموزش داده شود.
12- در زمينه نام داروهاي مصرفي، هدف و اهميت استفاده، مقدار مصرف و عوارض جانبي با بيمار صحبت شود.
علت سنگ کلیه
باکتري‌ها در سنگ کليه هم مي‌توانند نقش بيماري‌زايي داشته باشند و هم نقش محافظت‌کننده. سنگهاي استروويت با عفونت‌هاي ادراري مکرر همراهي دارند زيرا باکتري‌هاي تجزيه‌کننده اوره‌آز سبب افزايش pH ادرار مي‌شوند و همچنين بدن توانايي دفع باکتري‌هايي را که درون سنگ‌ها جاگرفته‌اند، ندارد.
اگزالوباکتر فورميژنز (Oxalobacter Formigenes) يک باکتري بي‌هوازي است که در روده کلونيزه مي‌شود و اگزالات را به فرمات و دي‌اکسيدکربن تبديل مي‌کند. عدم کلونيزاسيون اگزالوباکتر فورميژنز، فرد را مستعد ابتلا به سنگهاي اگزالات مي‌نمايد. مطالعات اوليه درباره مصرف خوراکي اگزالوباکتر فورميژنز در افراد سالم و بيماران مبتلا به هيپراگزالوري اوليه، تا 90 کاهش سطح ادراري اگزالات را نشان داده است. مطالعات بزرگ‌‌تري در اين زمينه در دست انجام است.
چاقي بيشتر از عوامل تغذيه‌اي در ايجاد سنگ نقش دارد. تغييرات در ترکيب بدن، فرد را در معرض چالش‌هاي بيوفيزيکي همراه با اختلال در تنظيم دما و مايعات بدن قرار مي‌دهد. از آن‌جا که چربي بدن هيدروفوب است، با افزايش چاقي مقدار کلي آب بدن کاهش مي‌يابد که مي‌تواند سبب بروز کم‌آبي (dehydration) شود. به علاوه، کاهش نسبت سطح به حجم بدن سبب اختلال در تبادل گرما و ميزان متابوليسم بدن مي‌شود. چاقي يک حالت التهابي در بدن به وجود مي‌آورد که سبب برهم خوردن تعادل الکتروليت‌ها و تغيير ترکيب ادرار مي‌گردد. افراد چاق مبتلا به سنگ کليه مستعد هيپراوريسمي، نقرس، هيپوسيتراتوري، هيپراوريکوزوري و ايجاد سنگهاي اسيد اوريک هستند. يک مطالعه گذشته‌نگر اخير نشان داده که بيماران مبتلا به ديابت و سنگ کليه، اگزالات بيشتري دفع مي‌کنند و pH ادراري پايين‌تري دارند، که تا حدودي سبب دفع بيشتر سولفات و دفع کمتر اسيد به صورت يون‌هاي آمونيوم در ادرار مي‌شود. بيماران کليوي که چاق هستند يا ديابت دارند، استعداد ژنتيکي کمتري براي ابتلا به سنگ کليه دارند؛ در عين حال اين افراد به تعديل عوامل محيطي مانند اصلاح رژيم غذايي و افزايش دريافت مايعات پاسخ بهتري مي‌دهند.
کاهش وزن بسته به اين که چگونه ايجاد شود، مي‌تواند درمان سنگ کليه را تقويت کند و يا سبب بروز مشکلاتي شود. کاهش وزن اگر از طريق رژيم غذايي حاوي پروتئين حيواني فراوان، سوء مصرف ملين‌ها، از دست رفتن سريع بافت‌هاي بدون چربي، يا کم‌آبي حاصل شود، براي روند پيشگيري از سنگ کليه زيان‌آور است. رژيم‌هاي غذايي حاوي اسيد فراوان مانند رژيم غذايي اتکينز (Atkins)، احتمال ايجاد سنگ اسيد اوريک را افزايش مي‌دهند. بنابراين، انتخاب رژيم غذايي مناسب بايد بر اساس نوع سنگ صورت گيرد.
سنگ کلیه و رژیم غذایی
افزايش فروکتوز رژيم غذايي با افزايش 38 درصدي احتمال ابتلا به سنگ کليه همراه بوده است. افزايش دريافت فروکتوز در افراد داراي کمبود منيزيم سبب افزايش دفع ادراري کلسيم مي‌شود. همچنين فروکتوز تنها کربوهيدرات خوراکي است که سبب افزايش سطح اسيد اوريک مي‌شود. علاوه بر اين، آب پرتقال و نوشابه‌هاي شيرين‌شده با شکر، با بيماري نقرس ارتباط نشان داده‌اند.
درمان سنگ کلیه
کايروپراکتيک در بيماران مبتلا به گيرافتادگي عصب سبب تسريع در دفع سنگ کلیه مي‌شوند. گياهان دارويي از ديرباز در درمان سنگ کليه به کار رفته‌اند، اما در حال حاضر ابهامات بسياري در مورد استفاده از آنها وجود دارد (به عنوان مثال کيفيت، بي‌خطري، تداخل با ساير داروها و ترکيبات بي‌هوشي ، فقدان اثربخشي روي انواع مختلف سنگ‌ها). با وجود اين، مواد مغذي گياهي موجود در چاي سبز، زردچوبه و توت‌ها مي‌توانند خطر ابتلا به عفونت ادراری را کاهش دهند؛ مصرف جعفري ديورز را زياد مي‌کند؛ و گياه دارويي آگروپيرون رپنز (Agropyron repens) به پاکسازي دستگاه ادراري کمک مي‌نمايد.
منابع : salamatiran و parastariran
