پیشگیری از نارسایی کلیه

[sbu_post_image]

قشرکلیه

کورتکس (قشر)کلیه، لایه ی بیرونی بسیار پرعروق و دانه دار کلیه است که تقریباً از 25/1 میلیون گلومرول (glomerulus) و لوله های در هم پیچیده تشکیل می شود. هر گلومرول ساختمانی از رگ های خونی و رشته های عصبی است. لوله های در هم پیچیده (convoluted tubules) کلیه از گلومرول ها تا مجاری ارتباط دهنده و بین کپسول بومن (Bowman’s capsule) و قوس هِنلِه (Loop of Henle) امتداد می یابند. بخش های ابتدایی و انتهایی این لوله ها در هم پیچیده و بخش های صعودی و نزول قوس هنله، صاف هستند. گلومرول ها و لوله های در هم پیچیده کلیه، مواد زاید بدن را از خون تصفیه می کنند و چنان چه مواد مورد استفاده ای در آنها یافت شود، این مواد را به خون بر می گردانند و بقیه مواد را به صورت ادرار دفع می نمایند. اجسام مالپیگی (Malpighian corpuscles) یا اجسام کلیوی (renal corpuscles) اجسامی کوچک، گرد و به رنگ قرمز تیره اند که در قشر (کورتکس) کلیه واقع شده اند و هر یک از آنها به یک لوله ی کلیوی متصل می شود. هر جسم مالپیگی تقریباً 2/0 میلی متر قطر دارد. اجسام مالپیگیبخشی از دستگاه تصفیه ای کلیه را تشکیل می دهند که اجزای غیر پروتئینی پلاسمای خون از طریق آنها وارد لوله های کلیوی می شوند.

تعداد بیماری های کلیه و مجاری ادرار بسیار زیاد است و توضیح کامل هریک از آنها نیز مبحثی پیچیده و تخصصی و از حوصله ی این کتاب خارج است.

در این بحث، تنها به تعدادی از بیماری های شایع تر کلیه و مجاری ادرار به طور خلاصه اشاره می شود.

به طور کلی می توان بیماریهای کلیه و مجاری ادرار را به شکل زیر تقسیم بندی کرد:* بیماری مزمن کلیه*بیماری ها یا سندرم های ارثی لوله های پروگزیمال(فوقانی)کلیه(شامل چندین نوع بیماری و سندرم مختلف که در این کتاب به آنها اشاره نشده است.)

نارسایی حاد کلیه*نارسایی مزمن کلیه* بیماریهای گلومرولی کلیه(شامل گلومرولونفریت که خود از انواع بالینی مختلف از جمله سندرم های نفریتیک حاد، سندرم های نفروتیک از جمله نفروپاتی دیابتی، سندرم های عروقی گلومرول ها و سندرم های گلومرولی مرتبط با بعضی بیماری های عفونی تشکیل می شود.)

بیماری کلیه پُلی کیستیک و سایر اختلالات ارثی لوله های کلیوی.* بیماری های لوله ها و نسج بینابینی کلیه( شامل نفریت بینابینی حاد ناشی از داروها، عفونت ها یا انواع با علل ناشناخته؛ و بیماری های مزمن لوله ها و نسج بینابینی کلیه، از جمله بیماری های ارثی کلیه، اختلالات خودایمنی، بیماری های نئوپلاستیک و بیماری های متفرقه) که در این بحث به آنها اشاره نشده است.

آسیب های عروقی کلیه (مانند تنگی سرخرگ کلیه در اثر تصلُّب یا سخت شدگی، نفروپاتی ایسکمیک؛ ایجاد لخته در عروق کلیه؛ آسیب عروقی کلیه در اثر افزایش فشارخون یا در بیماری های سیستمیک و ایجاد لخته در سیاهرگ کلیوی) که در این کتاب درباره ی آنها توضیح داده نشده است.* سنگ های کلیه*عفونت های مجاری ادرار(شامل اورتریت،سیستیت و پیلونفریت)* انسداد مجاری ادرار(شامل انواع مادرزادی،نقایص اکتسابی داخلی و نقایص اکتسابی خارجی)* کیست ها و تومورهای کلیه*بیماری های مثانه( مانند سنگ مثانه و تومور مثانه)*بیماری های پیشابراه(ازجمله تنگی پیشابراه)

آسیب کلیه با مواد حاجب

این موضوع را مد نظر داشته باشید که قبل از انجام عکسبرداری‌هایی نظیر سی‌تی‌اسکن و رادیوگرافی، حتما با پزشک خود راجع به سلامت کلیه‌هایتان مشورت کنید. در برخی از این دست عکسبرداری ها به منظور بررسی دقیق‌تر، ماده ای به بدن تزریق می‌گردد که اکثر آنها برای کلیه مضر هستند. این دست از مواد منجر به بروز سندروم AKI در کلیه می‌شوند. قبل از انجام این آزمایشات با پزشک خود مشورت کنید.

کلیه نقش کلیدی در حفظ فشارخون در حد طبیعیایفا می کند و از سوی دیگرف فشارخون می تواند بر سلامت کلیه تأثیر بگذارد. فشارخون بالا (پُرفشاری یا هیپرتانسیون؛hypertension ) موجب اسیب کلیه می شود.*آسیب کلیوی و پرفشاری خون، هردو ممکن است در آغاز بدون علامت باشند و فرد، متوجه وجود آنها نشود و تنها در هنگام انجام معاینات و آزمایش های پزشکی تشخیص داده شوند. بالابودن مقدار کراتینین سرم خون، علامت آسیب کلیوی است و اختلال سرعت پالای(تصفیه)گلومرولی(GFR ) را نشان می دهد.

در صورت ابتلا به اسیب کلیوی باید فشارخون پایین تر از میلی متر جیوه نگه داشته شود و این کار از طریق رعایت رژیم غذایی، تغییر نحوه زندگی و مصرف دارو صورت می گیرد.

بیمار باید وزن خود را در حدود طبیعی نگه دارد(با خوردن میوه، سبزی، حبوبات و لبنیات کم چرب به جای غذاهای چرب و گوشت قرمز) و از غذاهای کم نمک استفاده کند(مصرف روزانه نمک طعام باید حداکثر 2000 میلی گرم باشد). انجام ورزش منظم( حداقل 30 دقیقه فعالیت متوسط مانند راه رفتن در اکثر روهای هفته)، نخوردن الکل و محدودکردن مقدارکافئین نیز ضروری هستند.

بیماری کلیوی ناشی از افزایش فشارخون(نفروپاتی هیپرتانسیو؛hypertensive nephropathy ) از علل شایع بیماری مزمن کلیه(CKD ) در افراد مسن به شمار می آیدو در این افراد، نرسیدن خون کافی(ایسکمی) به طور مزمن به کلیه ها، در نتیجه بیماری عروق کوچک و بزرگ کلیوی ممکن است به خوبی تشخیص داده نشود.

افراد متعلق به نژادهای مختلف در خطر ابتلا به نارسایی کلیه ناشی از پرفشاری خون قراردارند.* برای درمان بیماری باید با استفاده از داروهای ضد فشارخون به پایین آوردن فشارخون بیمار اقدام نمود.

منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار، متخصص ارولوژی تهران