[sbu_post_image]
عفونت ادراری
کلیه‌ها، میزنای و مثانه، دستگاه ادراری را تشکیل می‌دهند. محیط دستگاه ادراری باید استریل و فاقد باکتری باشد و وقتی باکتری وارد این محیط می‌شود علائمی در بدن فرد بیمار به وجود می‌آورد که ممکن است ابتدا مشکل چندانی پدید نیاورند، ولی با ازدیاد عامل بیماری زا بتدریج زندگی بیمار دچار اختلال می‌شود و بیمار از حضور در جمع و فعالیت روزانه خود باز خواهد ماند.
البته با پیشرفت عفونت ادراری، عوارضی جدی نیز دیده می‌شود که خطرناک است. نشانه‌های عفونت ادراری کدام است و چگونه عوامل بیماریزا وارد مثانه می‌شود و مهم‌تر این‌که چه کنیم به این بیماری مبتلا نشویم؟
چه کسانی بیشتر به عفونت‌های ادراری مبتلا می‌شوند؟
در پاسخ باید گفت بروز عفونت‌های ادراری، به سن و جنس افراد بستگی دارد. اگر بخواهیم از دیدگاه جنسی موضوع را بررسی کنیم باید بگویم عفونت ادراری در زنان شایع‌تر از مردان است، زیرا مجرای ادراری در زنان کوتاه‌تر بوده و باکتری راحت‌تر وارد پیشابراه می‌شود. این باکتری‌ها اغلب از ناحیه دستگاه گوارش یعنی مقعد به دستگاه ادراری تحتانی ورود پیدا می‌کنند.
همچنین میزان شیوع در زنان متاهل بیش از زنان مجرد است، چون با ازدواج، فلور نرمال واژن زن تغییر کرده (واژن فاصله اندکی با پیشابراه دارد) و این نیز عاملی برای بروز عفونت در زنان است. اما اگر بخواهیم از نظر سنی بررسی کنیم، در صورتی که در کودک پسری یک بار عفونت ادراری دیده شود این علامت برای ما هشداردهنده خواهد بود، زیرا می‌تواند به دلیل نقص مادرزادی در مجرای ادراری او باشد.
اما در کودکان دختر که دچار دو یا چند بار عفونت شوند، گرچه پیگیری ضروری است و علت دقیق آن باید مشخص شود، ولی عفونت ادراری آنها به اندازه عفونت ادراری در کودکان پسر اهمیت ندارد. مورد بعدی شیوع عفونت ادراری در مردان میانسال است. غده پروستات در همه مردان به طور فیزیولوژیک شروع به رشد می‌کند و حجیم‌تر می‌شود. این افزایش حجم، اجازه تخلیه کامل مثانه را نمی‌دهد. ادرار احتباس یافته و محیط غیراستریل احتمال عفونت ادراری را بالا می‌برد. بنابراین در مردان میانسال نیز عفونت ادراری شیوع بیشتری دارد.
تغذيه و عفونت مجاري ادراري
عفونت مجاري ادراري به واسطه باکتري ها ايجاد مي شود و البته باکتري مي تواند هر بخشي از دستگاه ادراري را آلوده سازد. بروز اين نوع عفونت در بين زنان 10 بار بيشتر از مردان است. بيش از نيمي از زنان حداقل يک بار در طول زندگي، عفونت مجاري ادراري را تجربه مي کنند. براي درمان اين عفونت بايد باکتري ها از بين بروند و به اين منظور بايد مصرف غذاهاي اسيدي باز شود، زيرا محيط اسيدي باکتري هاي مضر را از بين مي برد. از مهم ترين علايم اين بيماري عبارتند از:
درد يا سوزش به هنگام دفع ادرار
تکرر ادرار
وجود خون در ادرار
درد در قسمت زير شکم
تب به ويژه در نوزادان و کودکان
از عوامل خطر به وجود آمدن عفونت مجاري ادراري، مي توان ديابت، بارداري، باکتري اشريشياکلي، استفاده از محصولات قوي پاک کننده پوست، استفاده از قرص هاي ضد بارداري، مصرف زياد آنتي بيوتيک و انسداد مجاري ادراري به دليل تومور يا توده بدخيم را نام برد.
براي درمان، از چندين نوع آنتي بيوتيک معمولاً به مدت 10-7روز استفاده مي شود که به دستور پزشک معالج صورت مي گيرد، ولي درمان هاي جايگزين هم مي توانند به بهبود علايم کمک کنند. مهم ترين توصيه هاي تغذيه اي که در اين رابطه مي توان به آنها اشاره نمود، عبارتند از:
در طول روز مايعات زياد مانند چاي و آب بنوشيد. از مصرف نوشيدني هاي شيرين و آبميوه هاي شيرين شده پرهيز کنيد. روزانه 8-6 ليوان آب تصفيه شده بنوشيد.
عصاره قره قاط و زغال لخته حاوي موادي هستند که به علت محتواي پروآنتوسيانيدين، پيوستن باکتري ها به بافت مثانه را مهار مي کنند. نوشيدن آب قره قاط شيرين نشده به طور منظم به کاهش خطر عفونت مجاري ادراري کمک مي کند، هر چند نوشيدن اين عصاره ها عفونت ادراري را درمان نخواهد کرد و دقت کنيد که اگر داراي علايم عفونت ادراري هستيد، بايد به پزشک مراجعه کنيد و آنتي بيوتيک دريافت نماييد.
سعي کنيد مصرف آلرژن هاي غذايي ( مثل لبنيات، گندم ( به دليل وجود گلوتن که پروتئين موجود در گندم است)،ذرت، نگهدارنده و افزودني هاي غذايي را کاهش دهيد.
مواد غذايي حاوي آنتي اکسيدان ( مثل ميوه ها ( مانند زغال اخته، گيلاس و گوجه فرنگي) و سبزيجات ( مانند کدو حلوايي) را بيشتر مصرف کنيد.
مواد غذايي حاوي فيبر ( مثل لوبيا، جو، ريشه سبزيجات مثل سيب زميني و دانه پسيليوم) را بيشتر مصرف کنيد.
از مصرف زياد مواد غذايي تصفيه شده ( مانند نان سفيد، پاستا و به ويژه شکر) اجتناب کنيد.
گوشت قرمز را کمتر استفاده کنيد و بيشتر از ماهي هاي آب سرد، سويا و لوبياها به عنوان منبع پروتئين مصرف کنيد.
روغن هاي پخت و پز سالم ( مثل روغن زيتون يا روغن سبزيجات) مصرف نماييد.
مصرف اسيدهاي چرب ترانس را در رژيم غذايي خود کاهش دهيد يا در صورت امکان آنها را حذف کنيد. اين نوع اسيدهاي چرب معمولاً در مواد غذايي پخته شده در صنايع غذايي ( مثل کلوچه ها، کراکرها، سيب زميني سرخ کرده، مواد غذايي فرآوري شده و مارگارين) وجود دارند.
از مصرف قهوه و ساير محرک ها مانند الکل و تنباکو پرهيز نماييد.
حداقل 30 دقيقه فعاليت بدني به مدت 5 روز در هفته داشته باشيد.
برخي کمبودهاي تغذيه اي نيز ممکن است زمينه ساز ايجاد عفونت مجاري ادراري باشند، به همين دليل، دريافت اين ريزمغذي ها به مقدار مورد نياز و حتي به صورت مکمل مي تواند کمک زيادي به بهبود بيماري نمايد. اين مکمل هاي پيشنهادي شامل موارد زير هستند:
مصرف روزانه مولتي ويتامين ( شامل آنتي اکسيدان هايي چون ويتامين هاي C,A و B,E- کمپلکس و ريز مغذي هايي چون منيزيم، کلسيم، روي و سلنيوم)، مصرف روزانه ويتامين C يا منابع غذايي آن به عنوان يک آنتي اکسيدان و تقويت کننده سيستم ايمني ( ويتامين C رشد باکتري اشريشياکلي را که مهم ترين عامل ايجاد عفونت مجاري ادراري است، مهار مي کند. به علاوه مکمل ياري با ويتامين C، منجر به افزايش اسيديته ادرار مي گردد که محيطي ناامن براي رشد باکتري است. به طوري که تحقيقي در ميان زنان بارداري که مکمل ويتامين C دريافت مي کردند، نشان داد که ابتلا به عفونت مجاري ادراري در آنها 56 درصد کمتر از گروهي است که مکمل دريافت نکرده اند).
مصرف اسيدهاي چرب امگا-3 مثل روغن ماهي و يا کپسول امگا-3 که به کاهش التهاب کمک مي کنند و سلامت عمومي را بهبود مي بخشند هم مفيد است. ماهي هاي آب سرد و سالمون يا ماهي هاليبوت نيز منابع خوبي هستند.
مصرف روزانه اينوزيتول -6- فسفات به صورت مکمل يا از طريق منابع آن توصيه مي شود. اين ترکيب که همان اسيد فيتيک نام دارد، در بسياري از دانه ها و غلات و سبوس برنج يافت مي شود و براي سلامت کليه در اين بيماري مفيد است.
مکمل پروبيوتيک ( حاوي لاکتوباسيلوس اسيدوفيلوس) به صورت روزانه براي حفظ سلامت معدي- روده اي و سيستم ايمني توصيه مي شود. شواهد علمي زيادي مبني بر مصرف پروبيوتيک ها براي درمان مشکلات ادراري وجود دارد.
عصاره گريپ فروت به دليل خاصيت ضد باکتري، ضد قارچ و فعاليت ضد ويروسي مفيد است.
مصرف چاي سبز به علت خاصيت آنتي اکسيداني، ضد سرطاني و اثرات ايمني توصيه مي شود.
کاهش دريافت چربي در رژيم غذايي، سيستم ايمني را تحريک مي کند و به همين دليل نيز در زمان عفونت حاد، کاهش دريافت چربي پيشنهاد مي شود.
به طور کلي مصرف مواد غذايي عني از آنتي اکسيدان ها، ويتامين ها و فيبر رژيمي به علت توانايي آنها در پيشگيري از عفونت مجاري ادراري، در زناني که مستعد ابتلا به عفونت هستند توصيه مي شود.
درمان عفونت ادراری
درمان عفونت‌های ادراری به صورت دارویی است. بیشتر مواقع با یک دوره کوتاه درمانی مشکل بیمار برطرف می‌شود. ولی در موارد عودکننده که دلیل مشخصی هم برای عود پیدا نمی‌کنیم، به درمان آنتی‌بیوتیک طولانی‌مدت نیاز است. گاه لازم می‌شود تا یک ماه،شش ماه یا حتی دو سال درمان ادامه یابد. حتی گاهی نیز درمان آنتی‌بیوتیک آنقدر ادامه می‌یابد که بیماری به درمان مقاوم می‌شود. در این حالت لازم است داروها تغییر کند.
عفونت‌های ادراری به درمان نیاز دارد، ولی هر بیمار باید مواردی را رعایت کند؛ یعنی مصرف مایعات روزانه را بالا ببرد. بهتر است این مقدار شش تا هشت لیوان باشد. عصاره زغال اخته مانع پیوستن باکتری‌ها به دیواره مثانه می‌شود و اگر به طور مکرر مصرف شود، احتمال عود را کاهش خواهد داد.
البته این عصاره‌ها به صورت قرص‌های خوراکی در داروخانه‌ها وجود دارند. بسیاری از بیماران برای رهایی از عود مکرر ممکن است با مواد ضدعفونی‌کننده مجاری را شست‌وشو دهند که این کار به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است باعث تحریک بشود. بنابراین توصیه می‌کنیم همه کسانی که مبتلا به هر نوع عفونت ادراری هستند چه ساده و چه عودکننده به پزشک مراجعه کنند تا درمان مناسبی برایشان اتخاذ شود.
پيشگيري از عفونت های ادراري
اين عامل بيماري‌زا متناسب با عضوي كه آلوده مي‌كند با عناوين «پيلونفريت» يا عفونت کليه، «سيستيت» يا عفونت مثانه و «اورتريت» يا عفونت پيشابراه ناميده مي‌شود البته در برخي موارد دو يا سه عضو همزمان به يك عامل بيماري‌زا آلوده مي‌شوند. عامل بيماري‌زا اغلب يك باکتري به ويژه از نوع باکتري ايكولي است. به گزارش سايت مركز تخصصي مايوكلينيك، علائم باليني در اين بيماري بستگي به عضوي دارد كه آلوده شده است اما شايع‌ترين علائم شامل سوزش ادرار، تکرر ادرار، احساس فوريت در دفع ادرار و گاه تب و بروز درد در پهلوها هستند. کشت ادرار اغلب مي‌تواند عامل بيماري‌زا را تشخيص دهد و نشان دهد كه چه دارويي براي درمان آن مناسب‌تر است. پزشكان تاكيد كردند كه براي جواب صحيح آزمايش، بيمار نبايد قبل از اخذ نمونه براي تست از داروهاي آنتي بيوتيک استفاده کرده باشد. به توصيه متخصصان مركز مايوكلينيك، براي پيشگيري از عفونت ادراري مي‌توان اقدامات زير را انجام داد:
– هيچگاه احساس دفع ادرار را ناديده نگيريد و سعي كنيد هر بار مثانه كاملا خالي شود.
– نوشيدن مقادير زيادي آب را فراموش نكنيد. روزانه حداقل هشت ليوان آب بنوشيد.
– بعد از اجابت مزاج، موضع را از جلو به عقب تميز كنيد تا از ورود باكتري‌هاي مدفوع به پيشابراه پيشگيري شود.
– رعايت بهداشت در اندام‌هاي توليدمثلي را جدي بگيريد.
– عصاره شاتوت بنوشيد. مطالعات نشان داده است كه آب عصاره شاتوت ميزان باكتريها را كاهش داده و از جايگزيني باكتري‌هاي جديد در دستگاه ادراري پيشگيري مي‌كند. البته اين بدان معني نيست كه نوشيدن عصاره شاتوت منجر به درمان عفونت ادراري مي‌شود چون در صورت ابتلا، حتما بايد به پزشك مراجعه كرده و آنتي بيوتيك مصرف كنيد.
– از به كار بردن فرآورده‌هاي بهداشتي براي تميز كردن دستگاه توليدمثلي، شامل اسپري يا پودر و نيز صابون‌هاي قوي، خودداري كنيد چون مواد فوق پيشابراه و ساير بخش‌هاي اين دستگاه را ملتهب مي‌كنند و محيط كشت مناسبي براي رشد باكتريها بوجود مي‌آورند.
– حتما لباس‌هاي زير را از جنس نخي استفاده كنيد.
منبع : متخصص اورولوژی تهران
