آزمون PSA تست خونی است که برای غربالگری اولیه سرطان پوستات استفاده می شود. این آزمون مقدار آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون را اندازه گیری می کند. PSA پروتئینی می باشد که از هر دو نوع بافت سرطانی و غیر سرطانی در پروستات، غده کوچکی در زیر مثانه آقایان، تولید می شود.
PSA اغلب در مایع منی که آن نیز در پروستات تولید می شود، یافت می گردد. معمولا مقدار کمی از PSA در خون در گردش می باشد. آزمون PSA می تواند سطح بالای PSA را که نشان دهنده سرطان پروستات است را تشخیص دهد. با این حال، بیماری های زیاد دیگری نیز می توانندسطح PSA را افزایش دهند.
در این مقاله، در مورد افراد مستعد، روش، مزایا، معایب و تفسیر نتایج تست PSA خواهید فهمید. باید مطلع باشید که هر زمان بخواهید تشخیص سرطان پروستات داشته باشید، باید به یک پزشک ماهر و مجرب که در مورد درمان ها کنترل عوارض آگاه است، مراجعه کنید. این کار باعث کاهش عوارض جانبی و همچنین دوران بهبودی می گردد.
مزایا و مضرات آزمون PSA
بای در مرد مزایا و معایب آزمون PSA آگاه باشید. داشتن تست PSA یک تصمیم شخصی می باشد و می تواند برای آقایی مهم و برای دیگری بی اهمیت باشد.
مزایا
- قبل از ایجاد هر نوع علائمی می تواند به تشخیص سرطان پروستات کمک کند.
- می تواند به تشخیص سرطان پیشرونده در مراحل اولیه و در زمانی که با درمان می توان از انتشار و ایجاد مشکلات دیگر پیشگیری گردد، کمک کند.
- تست منظم PSA می تواند مفید باشد، به خصوص اگر احتمال ابتلا به سرطان پروستات در شما بیشتر شده باشد. این آزمون می تواند هر نوع افزایش غیر طبیعی سطح PSA که ممکن است نشانه سرطان پروستات باشد را تشخیص دهد.
معایب
- سطح PSA شما ممکن است حتی اگر سرطان پروستات نداشته باشید، افزایش یابد. بسیاری از آقایان با سطح بالای PSA مبتلا به سرطان پروستات نمی باشند.
- آزمون PSA ممکن است سرطان را تشخیص ندهد. 15% آقایان با سطح طبیعی PSA ممکن است سرطان پروستات داشته باشند و 2% آقایان با سطح PSA طبیعی ممکن است سرطان پیشرونده داشته باشند.
- اگر سطح PSA افزایش یابد، احتملا نیاز به بیوپسی باشد. این امر می تواند منجر به بروز عوارض جانبی مانند درد، عفونت و خونریزی گردد. اما در بیشتر بیمارستان ها، آقایان ابتدا اسکن MRI می دهند و فقط وقتی مورد غیرطبیعی مشاهده شد، بیوپسی انجام می گیرد.
- در صورت تشخیص سرطان پروستات با پیشروی کند، احتمال ایجاد هر نوع مشکلی یا کوتاه شدن مدت زمان زندگی بیمار وجود ندارد و اگر همچنان نگران این موضوع باشید می تواند منجر به انجام درمان هایی بشود که نیازی به آنها ندارید. اما اکثر آقایان مبتلا به سرطان موضعی و کم خطر پروستات ، در حال حاضر به دقت وضعیت خود را بررسی می کنند و فقط در صورتی که سرطان پیشروی کند، درمان را انجام می دهند.
دلایلی برای انجام آزمون PSA
تصمیم در مورد انجام دادن یا ندادن آزمون PSA می تواند مشکل باشد. قبل از تصمیم گیری، سوالات زیر را از خود بپرسید یا با پزشک در مورد آنها صحبت کنید.
• آیا احتمال ابتلای من به سرطان پروستات زیاد است؟
• اگر سطح PSA من طبیعی باشد، آیا باعث می شود من مطمئن شوم که سرطان ندارم؟
• اگر سطح PSA من بالاتر از انتظار باشد، چه اتفاقی می افتد؟
• آیا بیمارستان منطقه من قبل از تصمیم گیری در مورد انجام بیوپسی، اسکن MRI انجام می دهد؟
• اگر سرطان بدون پیشروی پروستاتی که منجر به مشکلی نمی شود برای من تشخیص داده شود، آیا بازهم علارغم عوارض جانبی نیاز به درمان دارم؟ یا بهتر است فقط وضعیت سرطان من تحت نظارت باشد؟
صحبت در مورد این موضوع با همسر، خانواده یا دوستان می تواند مفید باشد.
چگونه می توان آزمون PSA را انجام داد؟
اگر بالای 50 سال دارید و در مورد مزایا و معایب این تست به خوبی فکر کرده اید، می توانید این آزمون را انجام دهید. اگر سیاه پوست هستید یا سابقه خانوادگی سرطان پروستات را دارید، ممکن است احتمال ابتلای شما افزایش یابد، بنابراین احتمالا بهتر است از پزشک خود بخواهید از سن 45 سالگی آزمون PSA انجام دهید.
اگر علائم احتمالی مشکلات پروستات را نیز دارید، به شما پیشنهاد انجام آزمون PSA می شود. به برخی از آقایان پیشنهاد انجام آزمون PSA به عنوان قسمتی از چک آپ کلی می گردد. قبل از انجام تست، باز باید در مورد مزایا و معایب آن و اینکه آیا آزمون مناسب شما است فکر کنید.
چه زمانی باید آزمون PSA انجام دهم؟
- اگر بین سنین 45 تا 75 سال هستید:
- در مورد خطرات و مزایای غربالگری سرطان پروستات با پزشک خود مشورت کنید، یک PSA اولیه داشته باشید و معاینه رکتوم دیجیتال یا DRE را نیز در نظر بگیرید.
- اگر سطح PSA زیر 1 ng/mL وDRE شما نرمال است، این آزمن را هز 2 تا 4 سال تکرار کنید.
- اگر سطح PSA شما بین 1 و 3 ng/mL و DRE نرمال است، این تست را هر 1 یا دو سال تکرار کنید.
- اگر سطح PSA بیشتر از 3 ng/mL DRE بسیار مشکوک می باشد، پزشک احتمالا تست های بیشتر یا بیوپسی را تجویز کند.
- اگر بالای 75 سال دارید:
- با مشورت پزشک خود تصمیم بگیرید که آیا آزمون PSA / DRE انجام بدهید یا خیر
- اگر آزمون را انجام دادید و PSA شما کمتر از 3 ng/mL و DRE نرمال بود، آزمون را هر 1 تا 4 سال تکرار کنید.
- اگر PSA بالاتر از 3 ng/mL یا DRE بسیار مشکوک بود، پزشک پیشنهاد آزمون های بیشتر یا بیوپسی را می دهد.
موارد تاثیرگذار روی سطح PSA
آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) توسط سلول های سالم پروستات تولید می شوند، بنابراین داشتن مقدار کمی از PSA در خون طبیعی می باشد. مقدار این ماده همانطور که سن بالاتر می رود افزایش می یابد، زیرا پروستات بزرگتر می شود.
مشکلات پروستات، مانند بزرگی پرستات، التهاب پروستات یا سرطان پروستات، ممکن است به علت افزایش سطح PSA باشد. اما موارد بیشتر دیگری روی سطح PSA تاثیر می گذارند که می توانند به صورت زیر باشند:
- عفونت ادراری: ممکن است تست عفونت ادراری بدهید زیرا این مورد می تواند باعث افزایش سطح PSA شود. اگر عفونت داشته باشید، درمان دریافت می کنید. قبل از انجام آزمون PSA باید تا درمان عفونت یعنی حدود شش هفته صبر کنید.
- ورزش های سخت: 48 ساعت قبل از انجام آزمون نباید ورزش های سخت انجام دهید.
- انزال: از شما خواسته می شود 48 ساعت قبل از انجام تست PSA از فعالیت های جنسی پرهیز کنید.
- رابطه مقعدی و تحریک پروستات: داشتن رابطه مقعدی یا تحریک پروستات در طول رابطه جنسی باعث بالا رفتن سطح PSA برای مدتی می شود. بهتر است تا یک هفته قبل از انجام آزمون PSA از این عمل اجتناب کنید.
- بیوپسی پروستات: اگر تا شش هفته قبل از انجام آزمون PSA بیوبسی انجام دهید، ممکن است سطح PSA شما بالا رود.
- داروها: پزشک یا پرستار را در مورد اینکه آیا داروهای تجویزی یا بدون نسخه مصرف می کنید، مطلع کنید، زیرا ممکن است روی سطح PSA شما تاثیر بگذارد. مثلا برخی از داروها که برای درمان بزرگی پروستات استفاده می شوند، مثل محدود کننده 5-آلفا ردوکتاز مانند فیناستراید (Proscar) یا دوتاستراید (Avodart)، می تواند سطح PSA را کاهش داده و نتایج اشتباهی در آزمون ایجاد کند.
- تست ها و جراحی های دیگر: اگر تست یا جراحی روی مثانه یا پروستات خود داشته اید، ممکن است نیاز به وقفه 6 هفته ای قبل از انجام آزمون PSA داشته باشید.
- کاتترهای ادراری: اگر برای تخلیه ادرار از مثانه از کاتتر استفاده می کنید، ممکن است نیاز باشد قبل از انجام آزمون PSA شش هفته صبر کنید.
آمادگی برای آزمون PSA
اگر می خواهید آزمون PSA انجام بدهید، نباید موارد زیر را انجام دهید یا داشته باشید:
- انزال در 48 قبل از آزمون
- ورزش سنگین تا 48 ساعت قبل از آزمون
- عفونت ادراری
- داشتن بیوبسی پروستات در 6 هفته قبل از آزمون
هر کدام از این موارد می تواند منجر به نتیجه نادرست آزمون PSA گردد.
روش انجام آزمون PSA
نمونه خون شما برای ارسال به آزمایشگاه و انجام تست گرفته می شود. مقدار PSA موجود در خون برحسب نانو گرم در میلی لیتر(ng/mL) از خون حساب می گردد.قبل از انجام تست می توانید مثل همیشه بخورید و بیاشاید.
آماده شدن جاب آزمون یک یا دو هفته زمان می برد.
نفسیر آزمون PSA
در کل، سطح PSA بالاتر از 4 ng/mL مشکوک در نظر گرفته می شود. با این حال، عوامل بسیار زیادی وجود دارد که قبل از هر کاری باید درنظر گرفته شود. موارد زیر برخی دستورات کلی تست PSA بیان شده است:
- 0 تا 2.5 ng/mL بی خطر درنظر گرفته می شود.
- 6 تا 4 ng/mL در بیشتر آقایان بی خطر است اما با پزشک در مورد عوال خطرناک دیگر مشورت کنید.
- 4 تا 10 ng/mL مشکوک می باشد و ممکن است احتمال سرطان پروستات بررسی گردد. این مورد در رابطه با احتمال 25% ابتلا به سرطان پروستات می باشد.
- 10 ng/mL و بالاتر خطرناک است و باید فورا به پزشک مراجعه شود. این مورد احتمال 50% ابتلا به سرطان را بیان می کند.
با این حال، سطوح PSA ممکن است با افزایش سن بالا بروند. شما باید با پزشک خود در مورد دامنه PSA نرمال در سن خود مشورت کنید
بسیاری از عوامل می توانند باعث افزایش سطح PSA شوند که می توانند شامل مشکلات مربوط پروستاتی مثل زیر شوند:
• حجیم شدن پروستات
• التهاب پروستات
• سرطان پروستات
بنابراین آزمون پروستات به تنهایی معمولا نمی تواند مشخص کند که سرطان پروستات دارید. بسیاری از آقایان با سطح PSA بالا ممکن است مبتلا به سرطان پروستات نباشند و برخی آقایان با سطح طبیعی PSA ممکن است مبتلا به سرطان پروستات باشند.
برای تصمیم گیری در مورد ارجاع شما به یک متخصص در بیمارستان، پزشک موارد زیر را بررسی می کند:
• سطح PSA
• نتایج DRE در صورت وجود
• آیا هیچ عوامل خطرناکی در مورد ابتلا به سرطان پروستات دارید یا خیر
• هر نوع بیماری یا مشکلی که ممکن است روی سطح PSA تاثیر بگذارد.
• آیا قبلا تستی برای سرطان پروستات داشته اید یا خیر
اگر پزشک فکر می کند سطح PSA شما بالاتر از چیزی است که باید در مورد شما باشد، احتمالا شما را به یک متخصص ارجاع دهد. مثلا، اگر سطح PSA شما بالاتر از 3 ng/mL باشد، پزشک شما را به یک متخصص ارجاع می دهد. اما این مورد قطعی نمی باشد و سطوح نسبتا بالاتر ممکن است در آقایان مسن تر طبیعی باشد.
ممکن است شما را با سطح PSA پایینتر از 3 ng/mL اما با احتمال بیشتر در ابتلا به سرطان پروستات و به دلایل دیگر مثل پیشینه خانوادگی به متخصص ارجاع دهند. اگر پزشک شما حدس بزند که احتمالا سرطان پروستات دارید، معمولا در عرض دو هفته به متخصص ارجاع داده می شوید. اگر پزشک فکر کند دلیل دیگری باعث افزایش سطح PSA شما شده است، به جای ارجاع شما به متخصص، احتمالا دوباره در آینده برای شما آزمون مجدد PSA را تجویز می کند تا ببیند آیا سطح PSA شما تغییر می کند یا خیر. پزشک باید تمامی این موارد را با شما در میان بگذارد تا به شما کمک کند در مورد قدم بعدی تصمیم بگیرید.
محدودیت های آزمون PSA h2
محدودیت های آزمون PSA شامل موارد زیر می شود:
- عوامل افزایند سطح PSA: به جز سرطان، بیمری های دیگری که می تواند سطح PSA را افزایش دهد شامل حجیم شدن پروستات (به عنوان یزرگی خوش خیم پروستات یا BPH نیز شناخته می شود) و التهاب و عفونت پروستات می شود. سطوح طبیعی PSA طبیعی با افزایش سن بالا می رود.
- عوامل کاهش دهنده PSA: داوهای خاصی که برای درمان BPH یا بیماری های ادراری استفاده می شوند و دوزهای بالای داروهای خاص شیمی درمانی، احتمالا سطح PSA را کاهش دهد. اضافه وزن مفرط نیز سطح PSA را کاهش می دهد.
- نتایج اشتباه: این آزمون همیشه نتایج درستی را نشان نمی دهند. سطح بالای PSA الزاما به معنی وجود سرطان نیست و احتمال وجود سرطان پروستات و با وجود سطح طبیعی PSA وجود خواهد داشت.
- تشخیص غیرضروری: برخی سرطان های پروستات که با آزمون PSA مشخص می شوند هرگز باعث بروز علائم و منجر به مرگ نمی شوند. این نوع سرطان های بدون علائم را تشخیص غیرضروری در نظر می گیرند، تشخیص این سرطان باعث بروز ضعف در سلامتی یا بروز خطر مرگ نمی شود.
هزینه آزمون PSA
هزینه آزمون PSA بر اساس جایی که آزمون انجام می شود و نوع بیمه درمانی شما متفاوت خواهد بود. اگر پوشش بیمه درمانی دارید، می توانید مستقیما به شرکت بیمه خود مراجعه کنید و در مورد هزینه های تحت پوشش آزمون PSA خود مطلع گردید. بسته به نوع قرارداد خود، ممکن است برای مواردی مانند حق بیمه و کسورات نیاز باشد که مبلغی پرداخت کنید.
آزمون PSA به طور مرتب در مطب پزشک انجام می شود و اغلب بیمه درمانی، مخصوصا برای آقایان بالای 50 سال، آن را پوشش می دهد. هزینه جلسه ملاقات در مطب پزشک ممکن است به هزینه های تست PSA اضافه گردد.
پرسش و پاسخ
آیا سطح بالای PSA به معنی وجود سرطان است؟
بالا رفتن سطح PSA می تواند نشان دهنده سرطان باشد، اما ممکن است نتیجه بیماری های غیر سرطانی مانند بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) و یا عفونت نیز باشد. سطح PSA نیز به طور طبیعی با بالا رفتن سن افزایش می یابد.
سطح مناسب PSA چقدر است؟
موارد زیر برخی از سطوح کلی PSA می باشند: 6 تا 2.5 ng/mL بی خطر در نظر گرفته می شود. 2.6 تا 4 ng/mL در بیشتر آقایان بی خطر است، اما در مورد عامل خطرسز با پزشک خود مشورت کنید. 4 تا 10 ng/mL مشکوک است و ممکن است نشانگر وجود سرطان پرروستات باشد.
چگونه می توانم سطح PSA خود را پایین نگه دارم؟
1.خوردن گوجه فرنگی بیشترو جوگه فرنگی ماده ای به نام لیگوپن دارد که برای مزایای مربوط به سلامتی خود معروف می باشد.
2.منابع پروتئینی سالم انتخاب کنید.
3. ویتامین D مصرف کنید.
4.چای سبز بنوشید.
5. ورزش کنید.
6. استرس را کاهش دهید.
علائم سطح PSA بالا چه هستند؟
• انزال دردناک
• خون در مایع منی یا ادرار
• درد در باسن، لگن، پایین کمر یا ران
• جریان ضعیف ادرار
• مشکل در ادرار کردن
• بی اختیاری یا افزایش اضطرار به ادرار کردن
• مشکل در نعوظ یا حفظ آن
• احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
آیا سرطان پروستات درمان می شود؟
جواب کوتاه و بله است. سرطان پروستات وقتی زود تشخیص داده و اقدام شود، قابل درمان است. بیشترین موارد سرطان پروستات (بیش از 90 درص) در مراحل الیه تشخیص داده می شوند که باعث می شود تومور راحت تر به درمان پاسخ دهد. درمان نیزهمیشه به معنی جراحی یا شیمی درمانی نمی باشد.
چه سطحی از PSA نگران کننده است؟
سطح PSA زیر 4 ng/mL در کل طبیعی ، اما سطوح بالای 4 ng/mL غیر طبیعی در نظر گرفته می شوند. سطوح PSA بین 4 و 10 ng/mL احتمال ابتلای به سرطان پروستات بیشتری را نسبت به سطح نرمال نشان می دهد. وقتی سطح PSA بالاس 10 ng/mL است، احتمال ابتلای به سرطان پروستات بسیار بیشتر می گردد.
آیا سطوح PSA پایین می آید؟
سطوح PSA ممکن است گیج کننده باشد. ممکن است به خاطر هیچ دلیل واضحی بالا یا پایین شود. ممکن است بعد از درمان بالا بروند. سطوح PSA در آقایان سالمند و افرادی که پروستات بزرگ دارند، بالاتر است.
