بیماری کلیه،گلومرول،سندرم نفروتیک

[sbu_post_image]

گلومرول

گلومرول ها و لوله های کلیوی ، خون را تحت فشار بالا تصفیه می کنند؛ اوره، املاح و سایر مواد زاید محلول را از پلاسمای خون برمی دارند و محلول خالص و تصفیه شده را به خون بازمی گردانند.*روزانه بیش از 1180 لیتر خون از دو کلیه عبور می کند. ورود خون به کلیه به وسیله ی سرخرگ کلیوی و خروج آن از کلیه، به وسیله ی سیاهرگ کلیوی انجام می شود. تمام خون بدن، در هر ساعت حدود 20 بار از کلیه ها عبور می کند ولی فقط حدود حجم خون از نفرون ها خارج می شود. کلیه ها آب را به صورت ادرار برمی دارند و آب تصفیه شده را به پلاسمای خون بازمی گردانند و از این طریق به حفظ تعادل آب بدن کمک می کنند.

بعضی هورمون ها، به ویژه هورمون ضد ادراری(antidiuretic hormone ) تولیدشده به وسیله ی غده هیپوفیز، عملکرد کلیه ها را در تنظیم تعادل آب و الکترولیت بدن را کنترل می کنند.

گلومرونفریت

گلومرونفریت بیماری های گلومرولی کلیه به دو گروه گلومرونفریت-GN)golomeruloneghritisو گلومرولواسکلوروز(golomerulosclerosis)تقسیم می شوند.** گلومرواسکلروز عبارت است از ایجاد بافت جوشگاهی(اِسکار) یا سخت شدگی رگ های کوچک داخل کلیه و این بیماری هم مانند گلومرونفریت ممکن است موجب مرحله انتهایی بیماری کلیه(end-stage renal disease-ESRD ) شود.

گلومرولونفریت ممکن است حاد باشد و به صورت حمله ی ناگهانی التهاب کلیه بروز کند یا به شکل مزمن و تدریجی تظاهر نماید. در گلومرولونفریت، گلومرول های کلیه دچار التهاب می شوند و در نتیجه کلیه نمی تواند مواد زاید وآب اضافی بدن رادفع کند و گلبول ها و پروتئین ها از طریق گلومرول ها به داخل ادرار نشت می کنند.* بیماریهای گلومرولی ممکن است بخشی از یک بیماری سیستمیک، مانند لوپوس یا دیابت باشند و یا به صورت اولیه( بدون وجود بیماری سیستمیک زمینه ای) بروز نمایند.

(به انگلیسی: Glomerulonephritis)‏ نوعی بیماری کلیوی(معمولا هردو کلیه باهم) است که مشخصهٔ آن التهاب گلومرولها، یا رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها می‌باشد. این حالت ممکن است همراه یا بدون هماچوری(وجود خون در ادرار) و پروتئینوری(وجود پروتئین در ادرار) بوده و یا به عنوان یک سندرم نفروتیک، سندرم نفریتیک، نارسایی حاد یا مزمن کلیوی عارض گردد. تشخیص الگوی گلومرونفریت(GN) مهم است، زیرا نتایج و درمان در انواع مختلف دارای تفاوت خواهدبود. علل اولیه آنهایی هستند که به خود کلیه مربوط هستند، در حالی که علل ثانویه با برخی عفونت‌ها (باکتریایی، ویروسی یا انگلی پاتوژن)، مواد مخدر، اختلالات سیستمیک یا دیابت در ارتباط است.

علل‌ بیماری گلومرولونفریت

گلومرولونفریت‌ حاد به‌ دنبال‌ یك‌ عفونت‌ استرپتوككی‌ رخ‌ می‌دهد. شایع‌ترین‌ مكان‌های‌ عفونت‌ عبارتند از گلو و پوست‌. علایم‌ كلیوی‌ معمولاً 3-2 هفته‌ بعد از عفونت‌ استرپتوككی‌ رخ‌ می‌دهند. گلومرولونفریت‌ مزمن‌ نادر است‌ و امكان‌ دارد دلایلی‌ غیر از گلومرولونفریت‌ حاد داشته‌ باشد. سایر علل‌ شناخته‌ شده‌ عبارتند از لوپوس‌، عفونت‌های‌ ویروسی‌، آندوكاردیت‌ باكتریایی‌. گاهی‌ علت‌ آن‌ ناشناخته‌ است‌.

علل گلومرولونفریت عبارتند از:عفونا استرپتوکوکی حلق(آنژین چرکی) یا به ندرت عفونت استرپتوکوکی پوست(زردزخم)، آندوکاردیت باکتریایی(التهاب بافت های دریچه های قلب در اثر انتشار عفونت از طریق خون)، عفونت های ویروسی مانندHIV/ ایدز، هپاتیتB و هپاتیتC )، بیماری های سیستم ایمنی بدن (مثل لوپوس، سندرم گودپاسچِر، نفروپاتیIgA )، التهاب عروقی (مانند پُلی آرتریت و گرانولوماتوز و گِنِر)، بیماری های ایجادکننده بافت جوشگاهی(اِسکار) در گلومرول ها( مثل فشارخون بالا، دیابت و گلومرولواسکلروز).

گاهی گلومرولونفریت مزمن پس از گلومرولونفریت حاد ایجاد می شود، ولی در بعضی موارد بدون وجود سابقه ی قبلی، گلومرونفریت به شکل نارسایی مزمن کلیه تظاهر می یابد. به ندرت گلومرولونفریت مزمن در بعضی افراد فامیل دیده می شود. که علت آن نامشخص است.

علایم گلومرونفریت

علایم و نشانه های گلومرونفریت عبارتند از: ادرار خونی (هماچوری؛ hematuria) که در آن ادرار به رنگ کولا یا چای در می آید؛ کف کردن ادرار به دلیل وجود پروتئین در آن (پروتئینوری؛ proteinuria)، بالا بودن فشار خون، احتباس مایع در بدن به شکل خیز (تورم یا اِدِم؛edema) به ویژه در صورت، دست ها، پاها و شکم تظاهر می یابد؛ خستگی ناشی از کم خونی یا نارسایی کلیه؛ کاهش حجم و دفعات ادرار، تنگی نفس، بی اشتهایی. تشخیص گلومرولونفریت با اندازه گیری کراتینین و نیتروژن اوره خون (BUN) و اندازه گیری مقدار پروتئین خون (که با کاهش همراه است)، رادیوگرافی کلیه (IVP)، سونوگرافی یا سی تی اسکن کلیه صورت می گیرد و معمولاً برای رسیدن به تشخیص قطعی باید از بیوپسی کلیه استفاده شود.

علایم‌ شایع‌ گلومرولونفریت

گلومرلونفریت‌ خفیف‌ هیچ‌ علامتی‌ ایجاد نمی‌كند و تشخیص‌ آن‌ تنها با آزمایش‌ ادرار میسر می‌شود. گلومرولونفریت‌ شدید علایم‌ زیر را ایجاد می‌كند:

۱. ادرار تیره‌ یا كمی‌ قرمز

۲. احساس‌ كسالت‌

۳. خواب‌آلودگی‌

۴. تهوع‌ یا استفراغ‌

۵. سردرد

۶. گاهی‌ تب‌

۷. بی‌اشتهایی‌

۸. كاهش‌ ادرار

۹. تنگی‌ نفس‌

۱۰. بالارفتن‌ فشار خون‌

۱۱. وجود پروتئین‌ در ادرار

۱۲. اختلال‌ بینایی‌ (به‌ علت‌ بالا بودن‌ فشار خون‌)

۱۳. جمع‌شدن‌ مایع‌ در بدن‌، خصوصاً پف‌ كردن‌ چشم‌ها و ورم‌ مچ‌ پا

عوارض گلومرولونفریت

عوارض گلومرولونفریت عبارتند از: نارسایی حاد کلیه، نارسایی مزمن کلیه، افزایش فشار خون، سندرم نفروتیک. درمان گلومرولونفریت به حاد یا مزمن بودن آن، علت زمینه ای بیماری و نوع و شدت علایم بستگی دارد. بعضی از انواع گلومرولونفریت حاد به ویژه در صورتی که به دنبال عفونت استرپتوکوکی ایجاد شده باشند اغلب خود به خود و بدون نیاز به درمان، طی مدت 6 تا 8 هفته برطرف می شوند. برای کنترل افزایش فشار خون، استفاده از داروهای مُدر، مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACEI)، داروهای مسدود کننده ی کانال کلسیم و داروهای مسدود کننده ی بتا توصیه می شود. در مواردی که در اثر عفونت استرپتوکوکی یا باکتریایی، لوپوس یا التهاب عروقی (واسکولیت)، نفروپاتی IgA، و سندرم گودپاسپر ایجاد شده اند می توان با درمان آنها، گلومرونفریت را درمان نمود. در صورت بروز نارسایی حاد کلیه، دیالیز موقت موجب حذف مایع اضافی بدن و کنترل فشار خون می شود. در نارسایی مزمن کلیه باید از دیالیز دایمی یا پیوند کلیه استفاده نمود.

نکته: محدود کردن مقدار نمک طعام مصرفی، پروتئین و پتاسیم، و در صورت ابتلا به دیابت، کنترل وزن و کنترل فشار خون و مقدار قند خون، موجب آهسته شدن سرعت آسیب کلیوی در گلومرولونفریت می شود.

(به انگلیسی: Glomerulonephritis)‏ نوعی بیماری کلیوی(معمولا هردو کلیه باهم) است که مشخصهٔ آن التهاب گلومرولها، یا رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها می‌باشد. این حالت ممکن است همراه یا بدون هماچوری(وجود خون در ادرار) و پروتئینوری(وجود پروتئین در ادرار) بوده و یا به عنوان یک سندرم نفروتیک، سندرم نفریتیک، نارسایی حاد یا مزمن کلیوی عارض گردد. تشخیص الگوی گلومرونفریت(GN) مهم است، زیرا نتایج و درمان در انواع مختلف دارای تفاوت خواهدبود. علل اولیه آنهایی هستند که به خود کلیه مربوط هستند، در حالی که علل ثانویه با برخی عفونت‌ها (باکتریایی، ویروسی یا انگلی پاتوژن)، مواد مخدر، اختلالات سیستمیک یا دیابت در ارتباط است.

علل‌ بیماری گلومرولونفریت

گلومرولونفریت‌ حاد به‌ دنبال‌ یك‌ عفونت‌ استرپتوككی‌ رخ‌ می‌دهد. شایع‌ترین‌ مكان‌های‌ عفونت‌ عبارتند از گلو و پوست‌. علایم‌ كلیوی‌ معمولاً 3-2 هفته‌ بعد از عفونت‌ استرپتوككی‌ رخ‌ می‌دهند. گلومرولونفریت‌ مزمن‌ نادر است‌ و امكان‌ دارد دلایلی‌ غیر از گلومرولونفریت‌ حاد داشته‌ باشد. سایر علل‌ شناخته‌ شده‌ عبارتند از لوپوس‌، عفونت‌های‌ ویروسی‌، آندوكاردیت‌ باكتریایی‌. گاهی‌ علت‌ آن‌ ناشناخته‌ است‌.

علایم‌ شایع‌ گلومرولونفریت

گلومرلونفریت‌ خفیف‌ هیچ‌ علامتی‌ ایجاد نمی‌كند و تشخیص‌ آن‌ تنها با آزمایش‌ ادرار میسر می‌شود. گلومرولونفریت‌ شدید علایم‌ زیر را ایجاد می‌كند:

۱. ادرار تیره‌ یا كمی‌ قرمز

۲. احساس‌ كسالت‌

۳. خواب‌آلودگی‌

۴. تهوع‌ یا استفراغ‌

۵. سردرد

۶. گاهی‌ تب‌

۷. بی‌اشتهایی‌

۸. كاهش‌ ادرار

۹. تنگی‌ نفس‌

۱۰. بالارفتن‌ فشار خون‌

۱۱. وجود پروتئین‌ در ادرار

۱۲. اختلال‌ بینایی‌ (به‌ علت‌ بالا بودن‌ فشار خون‌)

جمع‌شدن‌ مایع‌ در بدن‌، خصوصاً پف‌ كردن‌ چشم‌ها و ورم‌ مچ‌ پا

سندرم نفروتیک

علت سندرم نفروتیک

سندروم نفروتیک اگز با منشأ خود کلیه و یا مادرزادی باشد نفروتیک اولیه٬ و اگر علتی دیگر در بدن وجود داشته باشد که کلیه را هم درگیر کند٬ نفروتیک ثانویه نام دارد.

نفروتیک اولیه: نفروتیک اولیه معمولاً در بحث بافت‌شناسی قرار می‌گیرد مانند نفروپاتی‌ ساده که بیشتر در کودکان دیده می‌شود٬ گلومرواسکلروز کانونی و بالاخره نفروپاتی غشایی که از علت‌های اصلی در سندروم نفروتیک بزرگسالان است. این تشخیص زمانی ارزش دارد که پس از غربالگری٬ مشخص گردد که نفروتیک ثانویه وجود ندارد.

نفروتیک ثانویه: نفروتیک ثانویه از نظر هیستولوژی(بافت‌شناسی) از همان الگوهای نفروتیک اولیه پیروی می‌کند اما دلیل ایجاد شدن آن٬ عامل دیگری خارج از محدوده گلومرال (کپسول بومن در کلیه) مثلاً هپاتیت بی٬ مرض قند٬ سرطان بدخیم و یا دارو است.

سندرم نفروتیک(به انگلیسی: Nephrotic syndrome)‏ که با نام نفروز نیز شناخته می‌شود در پزشکی و اورولوژی٬ مجموعهٔ علائم و سمپتوم‌هایی است که بخاطر آسیب به غشای پایه(باسال) گلومرول‌های کلیه ایجاد می شود و کلیه‌ها به مقدار زیادی٬ پروتئین دفع می‌کنند. کلیه سالم در هر شبانه‌روز، کمتر از ۳۰ میلی‌گرم پروتئین را از طریق ادرار دفع می‌کند، در حالیکه در سندرم نفروتیک این میزان به مقدار ۳ گرم در روز و یا بیشتر می‌رسد. دفع پروتئین در ادرار بویژه آلبومین منجر به هیپوآلبومینمی شده و در بیمار شاهد اِدِم(خیز) و هیپرلیپیدمی خواهیم بود.

در کلیهٔ دچار سندرم نفروتیک٬ بر روی پُدوسیتها(سلول‌های دیواره گلومرول‌ها) سوراخ‌های بزرگی به اندازهٔ پروتئین قرار دارند که منجر به پروتئینوری(دفع پروتئین در ادرار) می‌شوند هرچند بزرگی سوراخ‌ها برای عبور گلبول‌های قرمز کافی نیست و در بیمار هماتوری(دفع خون در ادرار) نمی‌بینیم و همین نکته فرق نفروتیک و نفریتیک است. چراکه در سندرم نفریتیک علاوه بر دفع پروتئین٬ دفع خون از طریق ادرار وجود دارد.

علائم و نشانه‌های سندرم نفروتیک

خیز یا ادم در اطراف چشم و پاها(به‌ویژه صبح‌ها)

پروتئینوری یا دفع پروتئین(بیش‌تر از ۳ گرم در شبانه‌روز) از طریق ادرار(به‌ویژه دفع آلبومین)

هیپرلیپیدمی و افزایش کلسترول در خون

آمنوره در زنان

۱۳. جمع‌شدن‌ مایع‌ در بدن‌، خصوصاً پف‌ كردن‌ چشم‌ها و ورم‌ مچ‌ پا

منبع :کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار، متخصص ارولوژی تهران