[sbu_post_image]
دستگاه ادراری
دستگاه ادراری از چه قسمت هایی تشکیل شده است؟ دستگاه ادراری شامل کلیه ها، حالب ها و مثانه و پیشابراه است. به طور طبیعی هر فرد دو کلیه دارد که در عقب حفره شکم، پشت پرده صفاق و درست زیر پرده دیافراگم در طرفین ستون فقرات قرار گرفته اند. کلیه ها به صورت یک صافی عمل می کنند و خون را از مواد زاید پاک کرده و ادرار می سازند. ادرار در طی شبانه روز به تدریج در کلیه ها تشکیل شده از طریق حالب ها به مثانه منتقل می شود و در آن جا ذخیره می گردد که به وسیله مکانیسم دفع به صورت اختیاری و یا بی اختیار توسط پیشابراه از مثانه به خارج از بدن هدیات می شود. ظرفیت متوسط مثانه در فرد بزرگسال 300 تا 500 میلی لیتر است ولی در کودکان این ظرفیت کمتر است بنابراین کودکان مجبورند بارها بیش از بزرگسالان تخلیه ادرار کنند. وقتی مقدار کافی از ادرار در مثانه جمع شد این احساس از طریق نخاع به مغز می رسد و فرد از میل به تخلیه ادرار آگاه می شود.
شب ادراری
شب ادراری چیست؟ بی اخیتاری ادرار به دفع ادرار در لباس یا رختخواب بعد از سن طبیعی به دست آوردن کنترل ادراری اطلاق می شود. به طور طبیعی کودک در سن 5 سالگی کنترل ادرار به دست می آورد. بی اختیاری ادرار بر دو نوع 1) اولیه و 2) ثانویه است. بی اختیاری اولیه ادرار، که حدود 80 درصد موارد را شامل می شود، زمانی است که فرد هیچ گاه برای یک مدت طولانی کنترل ادرار نداشته باشد. بی اختیاری ادرار ثانویه هنگامی است که پس از دوره های طولانی (6 تا 12 ماه) که فرد قادر به کنترل ادرار بوده است، اکنون دچار بی اختیاری ادرار شود. بی اختیاری شبانه شایع ترین شکل بی اختیاری ادراری است که شب ادراری نیز نامیده می شود. طبق تعریف دیگر دفع نابجا ادرار شبانه چه به صورت ارادی و چه غیر ارادی در بستر یا لباس پس از سن 5 سالگی بیماری شب ادراری نامیده می شود.
شب ادراری کودکان
سیر تکاملی کودک در کنترل دفع ادرار به چه ترتیبی است؟ از دست دادن کنترل ادرار یک مشکل اساسی به شمار می رود و فرد آن را به معنی بازگشت به دوران نوزادی تلقی می کند و این احساس، اعتماد به نفس فرد را کاهش می دهد. اولین نشانه کنترل ادرار کودک، آگاهی از ادرار کردن است که در حدود 18-15 ماهگی به وجود می آید و کود ک در این سن پس از دفع ادرار به والدین می گوید که ادرار کرده است. بعد از این مرحله قبل از ادرار کردن به مادر می گوید که ادرار دارد ولی قادر به کنترل آن نیست و بالاخره در سنی 24-18 ماهگی قبل از این که ادرار کند با دقت کافی به مادر می گوید تا او را به توالت ببرد. در سن 5/2 سالگی قدرت نگهداری ادرار زیاد است به طوریکه کودک قادر است تا 5 ساعت ادرار خود را نگه دارد. عمل دفع ادرار معمولاً بعد از سن 3 تا 4 سالگی در هنگام بیداری تحت کنترل ارادی در می اید. معمولاً توانایی کنترل ادرار در طی روز، قبل از توانایی کنترل در شب به دست می آید بنابراین مدتی پس از آن که کودک توانست در طول روز ادرار خود را کنترل کند، توانایی کنترل شبانه را نیز به دست خواهد آورد. سن متوسط به دست آوردن توانایی کنترل شبانه ادرار در حدود سه سال و سه ماهگی است و معمولاً در سن سه سال و شش ماهگی 75 درصد کودکان در اکثر شبها خشک هستند ولی گاهی به دلیل بیماری، اضطراب شدید یا خستگی ممکن است دچار بی اختیاری شبانه شوند. در سن 5 سالگی هماهنگی لازم بین عضلات کنترل کننده مثانه و اعصاب مربوط به دفع ادرار به وجود آمده است وکودکان از این سن به بعد قادرند حتی قبل از پر شدن کامل مثانه ادرار خود را تخلیه سازند بنابراین تشویق کودک به ادرار کردن بدون احساس دفع ادرار موفق خواهد بود. جهت درک بهتر از مسائل مربوط به دفع ادرار لازم است دستگاه ادراری به طور مختصر تشریح شود.
علت شب ادراری
شب ادراری به چه علت هایی می تواند ایجاد شود؟ تقریباً تمام وارد شب ادراری اولیه (95 درصد موارد) به علت کم بودن ظرفیت مثانه به دلیل اختلال در سیر تکاملی دریچه پیشابراه است که قادر به نگهداری مقدار زیاد ادرار در مثانه نیست. البته پریشانی و اضطراب والدین و کودک ممکن است باعث اضافه شدن یک علت عصبی روانی به این زمینه فیزیولوژیک شود و مدت آن را طولانی تر سازد. در 5 درصد موارد از شب ادراری اولیه دلیل ایجاد بیماری وجود یک علت عضوی است. درصد بیشتری از شب ادراری های ثانویه نیز به دلیل وجود یک علت عضوی می باشد. همچنین بر طبق آمارهای ارائه شده دیگری از هز 100 کودک بزرگ تر از 4 سال که دچار شب ادراری هستند 20 نفر به دلیل یک نقص عضوی زمینه ای به این امر مبتلا شده اند که اکثراً شب ادراری ثانویه دارند. بنابراین ضروری است که هر کودک مبتلا به شب ادراری به پزشک خود مراجعه نموده و تحت معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرد. علل عضوی شایع که می توانند باعث شب ادراری شوند عبارتند از: عفونت دستگاه ادراری، ناهنجاری های مادرزادی، التهاب شیمیایی پیشابراه (مثلاً ناشی از کف صابون) یا التهاب پیشابراه توسط تحریک انگل (کرمک)، دیابت شیرین (مرض قند) یا دیابت بی مزه، وجود هر نوع عامل فشاری بر روی مثانه مثل تجمع مدفوع در راست روده، صرع (نوعی تشنج)، عوارض داروهای مصرف شده توسط بیمار، بیماری های روانی، خواب گردی و مسمومیت. به غیر از علل عضوی به طور کلی میزان تکامل سیستم عصبی، مسائل روحی روانی و هیجانات، توارث، میزان عمق خواب و ظرفیت مثانه از عوامل مؤثر در بی اختیاری اولیه هستند. لازم به ذکر است که مسائل روانی و توارث در هر دو نوع شب ادراری اولیه و ثانویه مؤثرند.
منبع : پزشک بی اختیاری ادرار تهران
