[sbu_post_image]
علت عفونت‌هاي ادراري
به‌طوركلي، در هر فردي كه به هر علتي سيستم ايمني بدنش تضعيف شده باشد، عامل مساعدكننده‌اي براي رشد ميكروب‌ها و ايجاد عفونت وجود دارد. از عوامل موثر ديگر در ايجاد عفونت ادراري عادات بد بهداشتي در زنان است. مثلا وقتي كه به دستشويي مي‌روند و آب را با فشار به خود مي‌گيرند و يا براي خشك كردن خود، دستمال كاغذي را با فشار به بدنشان مي‌كشند، باعث انتقال ميكروب‌هاي اين نواحي به داخل مجراي ادرار مي‌شوند. از طرف ديگر، هرگاه در دستگاه ادراري توقف و ركود در مسير جريان ادرار به وجود بيايد، شيوع عفونت بالا مي‌رود. مثلا تنگي مادرزادي محل اتصال كليه به حالب، تنگي محل حالب به مثانه، برگشت ادرار مثانه به كليه‌ها، تنگي مجرا و بودن جسم خارجي مثل سوند در سيستم ادراري. در اين موارد معمولا پس از قطع آنتي‌بيوتيك بلافاصله عفونت عود مي‌كند.
علايم عفونت‌هاي ادراري
علايم اين عفونت‌ها 2 دسته‌اند؛ علايم ناشي از تحريك و التهاب سيستم ادراري كه بر حسب محل عفونت متفاوت است و علايم عمومي‌عفونت در بدن كه شامل بي‌اشتهايي، تهوع، استفراغ و… است. البته علايم در كودكان و بزرگسالان تفاوت دارد ولي علايم مشتركي در عفونت‌هاي ادراري وجود دارد كه بايد همه افراد به آن آگاهي داشته باشند. سوزش ادرار و تكرر ادرار كه به علت تحريك مثانه در اثر عفونت و التهاب ايجاد مي‌شود و همچنين تحمل كم مثانه كه در كودكان و گاهي در بزرگسالان ممكن است منجر به بي‌اختياري ادراري شود، يکي از اين علايم است. از علايم ديگر مي‌توان به تغيير رنگ ادرار به صورت كدر يا خوني شدن ادرار اشاره کرد كه معمولا بيماران را به وحشت مي‌اندازد. درد پهلوها، اشكال در ادرار كردن و احتباس ادراري را نيز نبايد از قلم انداخت.
در صورتي كه عفونت ادراري فعاليت كليه‌ها را كم كند و اوره خون را بالا ببرد، ممكن است منجر به سقط جنين شود ولي به طور كلي، عفونت كليه (پيلونفريت) در دوران بارداري باعث كاهش وزن جنين مي‌شود و طبعا نوزادي كه وزنش در موقع تولد از وزن استاندارد كمتر است، در معرض خطر ابتلا به بيماري‌هاي مختلف قرار مي‌گيرد. به همين خاطر، ما در زنان باردارِ دچار عفونت ادراري، پس از درمان كامل عفونت، پيشگيري از عفونت را به صورت مصرف دوز پايين آنتي‌بيوتيك تا آخر زمان بارداري ادامه مي‌دهيم؛ درحالي كه در عفونت‌هاي سطحي ادراري در خانم‌هاي غيرباردار درمان كوتاه‌مدت 3 تا 5روزه و حتي تجويز يك دوز واحد كافي است. در عين حال، همواره به خانم‌هاي باردار توصيه مي‌کنيم که در طول ماه‌هاي بارداري به استخر نروند زيرا احتمال ابتلا به عفونت مجاري ادرار و خطرهاي گفته شده وجود دارد.
انسداد مجاری ادرار و هیدرونفروز
انسداد در مسیر جریان ادرار، همراه با متوقف شدن ادرار و افزایش فشار در دستگاه ادراری، عملکرد کلیه ها و مجاری ادراری را مختل می سازد و علت شایعنارسایی حاد و مزمن کلیوی محسوب می شود.
با برطرف شدن زودرس انسداد، نقایص عملکرد سیستم ادراری معمولاً به طور کامل برطرف می شوند ولی انسداد مزمن به از بین رفتن دایمی توده ی کلیوی(آتروفی کلیه) و توانایی ترشحی و نیز افزایش استعداد به عفونت موضعی و تشکیل سنگ می آنجامد.* تشخیص زودرس و درمان فوری انسداد از بروز اختلال در ساختار و عملکرد کلیه پیشگیری می کنند.*نقایص مادرزادی مختلف حالب، قسمت خروجی مثانه و پیشابراه و نیز نقایص اکتسابی درونزاد و برونزاد سه قسمت مزبور همگی از علل مکانیکی شایع انسداد مجاری ادرار هستند که به دلیل مفصّل و تخصصی بودن، به ذکر آنها نمی پردازیم.
هنگامی که انسداد(اعم از مکانیکی یا عملکردی) در بالاتر از سطح مثانه روی دهد، اتساع یک طرفه ی حالب(هیدرواورِتِر؛hydroureter ) و اتساع سیستم لگنچه ای – کالیسی( سیستمpyelocalyceal ) یعنی هیدرونفر(hydronephrosis) ایجاد می شود. ضایعات ایجاد شده در سطح مثانه یا پایین تر از آن موجب گرفتاری دوطرفه خواهند شد.
علل انسداد مجاری ادرار
علل انسداد مجاری ادرار در دوران کودکی عبارتند از ناهنجاری های مادرزادی(مانند تنگی حالب به لگنچه) و غیرعادی بودن محل حالب.* بازگشت(ریفلاکس؛reflux ) ادرار از مثانه به حالب، علت شایع هیدرونفروز در دوران قبل از تولد است و در صورت شدید بودن میتواند منجر به بروز عفونت های ادراری عودکننده و ایجاد بافت جوشگاهی(اِسکار) در دورا ن کودکی شود. هیدرونفروز جنین در رحم مادر ممکن استبا کاهش حجم مایع آمینون و عوارض تنفسی در جنین همراه باشد.* اختلال عملکردی جریان ادرار معمولاً در اثر اختلالات حالب و مثانه ایجاد می شود. این اختلالات عبارتند از: مثانه ی نوروژنیک که اغلب با غیرفعال بودن حالب همراه است و بازگشت(ریفلاکس) ادرار از مثانه به حالب. ریفلاکس در کودکان شایع تر است و میتواند به هیدرواورتر شدید یک طرفه یا دوطرفهو هیدرونفروز منجر شود. غیرطبیعی بودن محل ورود حالب به مثانه شایع ترین علت اختلال مزبور است.
* علایم و نشانه های انسداد مجاری ادرار عبارتند از:درد(در اثر اتساع سیستم جمع آوری ادرار یا کپسول کلیوی)،ازُتمی(افزایش ازت خون)، کاهش حجم ادرار یا فقدان ادرار، ازدیاد فشارخون و دفع سدیم در ادرار. شدت درد، بیشتر تحت تأثیر سرعت ایجاد اتساع قرار دارد تا میزان اتساع. در صورت وجود انسداد در قسمت بالای مثانه( مثلاً در موارد گیرکردن سنگ در حالب)، درد قولنجی(موسوم بهrenal colic ) ایجاد می شود که نسبتاً یکنواخت و مداوم است و اغلب به پایین شکم، بیضه ها( در جنس مذکر) و لب های فرج(در جنس مؤنث) منتشر می شود. معمولاً درد ناشی از بازگشت ادرار از مثانه به حالب به صورت دردپهلو، فقط در زمان ادرار کردن احساس می شود.* تشخیص انسداد مجاری ادرار به وسیله تهیه شرح حال، معاینه، آزمایش کامل ادرار(که وجود خون، چرک و باکتری را در ادرار نشان می دهد)، و رادیو گرافی ساده شکم که (می تواند سنگ های کلیه یا حالب یا مثانه را نشان دهد داده می شود. سونوگرافی برای تشخیص هیدرونفروز، تقریباً 90 درصد اختصاصی و حساس است ولی معمولاً حالب را نشان نمی دهد. در بعضی موارد انجام پیلوگرافی داخل وریدی(IVP یا به اصطلاح عکس رنگی کلیه)، محل انسداد را نشان می دهد.*سیستواورتروگرافی در زمان ادرار کردن برای تشخیص بازگشت(ریفلاکس) ادرار از مثانه به حالب و انسداد گردن مثانه و انسداد پیشابراه ارزشمند است. از سی تی اسکن برای تشخیص علل اختصاصی داخل شکمی و پشت صفاقی انسداد مجاری ادرار استفاده می شود.
درمان احتباس ادرار
در احتباس ادراری حاد باید با زدن سوند یا در صورت لزوم با واردن کردن سوزن از روی شکم (در قسمت بالای مثانه ی پر) به وسیله ی پزشک یا پرستار، مثانه تخلیه شود. سپس پزشک علت ایجاد احتباس ادرار را با معاینه و درخواست آزمایش های تشخیصی پیدا می کند و به درمان آن می پردازد. چنان چه احتباس ادراری در اثر آسیب های عصبی ایجاد شده باشد ممکن است استفاده از سوندهای دایمی (مثل سوند بادکنک دار فولی) یا سوند موقتی (مانند سوند نِلاتون) یا سوند فلزی ضرورت پیدا کند.
سونداژ مثانه باید در شرایط استریل انجام شود تا از ایجاد عفونت دستگاه ادراری پیشگیری به عمل آید. سوندهای دارای بادکنک، پس از عبور از پیشابراه (تحت بی حسی موضعی ناشی از ژل بی حسی مالیده شده بر روی سوند) وارد مثانه می شوند و سپس بادکنک کوچک انتهای آنها با تزریق مقداری هوا یا آب مقطر از طریق سرنگ، پر می شود تا در محل خود استقرار پیدا کند. انتهای بیرونی لوله ی سوند دایمی به کیسه ای متصل است که ادرار انتقال یافته از مثانه در آن جمع می شود.
عوارض احتباس ادرار
سنگ مثانه
سنگ مثانه تقریباً 80 درصد سنگ های مثانه از جنس کلسیم هستند و علت ایجاد آنها، متبلور شدن مواد زاید حاوی کلسیم در ادرار است.
منبع:کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار
احتباس ادرار،علت ایجاد احتباس ادرار،درمان احتباس ادرار،نارسایی کلیه و غذا،علت بیماری کلیه
منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار
