علل آسیب کلیه و مشکلات کلیوی

[sbu_post_image]

سیگار و مشکلات کلیوی

مضرات سیگار برای ریه و قلب بر کسی پوشیده نیست و تقریبا همه از آنها مطلع هستیم. اما تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که سیگار می‌کشند، درصد بیشتری از پروتئین در ادرارشان دیده می‌شود، نشانه ای که حاکی از یک کلیه آسیب دیده است. همچنین بیماری‌هایی همچون دیابت و فشار خون که به کلیه‌ها صدمه میزنند، با سیگار کشیدن، تشدید می‌شوند و سیگاری‌ها بیشتر از سایر افراد به دیالیز و یا پیوند کلیه نیاز پیدا می‌کنند.

حجم زیاد سدیم می‌تواند منجر به افزایش فشارخون شود و مداومت فشار خون می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و منجر به از کار افتادن آنها شود. یک رژیم عادی در آمریکا حدودا حاوی ۳۳۰۰ میلی گرم سدیم در هر روز است این در حالی است که حداکثر میزان سدیم توصیه شده برای هر فرد ۲۳۰۰ میلی گرم (معادل یک قاشق چایخوری نمک) است.
اما این میزان برای افرادی که بیماری هایی از قبیل فشار خون و یا بیماری های کلیوی دارند به حداکثر ۱۵۰۰ میلی گرم در روز کاهش می‌یابد.
سعی کنید تا کمتر از قبل غذاهای فراوری شده را مصرف نمایید و کمتر به سمت نمک پاش بروید. یک رژیم غذایی پر از نمک به همراه چاقی مفرط می‌تواند برای شما یک فاجعه باشد و این ترکیب عموما منجر به ابتلا به فشار خون، بیماری‌های قلبی و بیماری‌های کلیوی می‌گردد.

شکر و آسیب کلیه

شکی نیست که دونات صبحانه و شکلات های بر روی میز سرشار از شکر هستند؛ اما شکر ممکن در جاهای دیگری هم پنهان شده باشد. به عنوان مثال، شکر را می‌توان در نان ساندویچ و سس سالاد نیز پیدا کرد. مصرف بیش از حد شکر می‌تواند منجر به ابتلا به دیابت و یا اضافه وزن شود و هر دو مورد می تواند آسیب جدی به کلیه های شما وارد کند.
حذف و یا کاهش شکر از رژیم غذایی شما می‌تواند ریسک ابتلا به این دست از بیماری‌ها را کاهش دهد و کلیه های شما را در امان بگذارد. در صورتی که غذاهای فراوری شده را کنار بگذارید، می‌توانید کالری کمتری را دریافت کنید و سدیم کمتری به بدنتان وارد کنید. کلیه‌های شما از شما متشکر خواهند بود.

آسیب کلیه با مواد حاجب

این موضوع را مد نظر داشته باشید که قبل از انجام عکسبرداری‌هایی نظیر سی‌تی‌اسکن و رادیوگرافی، حتما با پزشک خود راجع به سلامت کلیه‌هایتان مشورت کنید. در برخی از این دست عکسبرداری ها به منظور بررسی دقیق‌تر، ماده ای به بدن تزریق می‌گردد که اکثر آنها برای کلیه مضر هستند. این دست از مواد منجر به بروز سندروم AKI در کلیه می‌شوند. قبل از انجام این آزمایشات با پزشک خود مشورت کنید.

پیشگیری از آسیب کلیوی

برای پیشگیری از این مساله با هر روشی که امکان پذیر باشد باید فشارخون را کنترل کرد. پرفشاری مزمن خون یکی از شایع‌ترین علل نارسایی کلیه در مردان و زنان است. اگر فردی سیگاری است، باید آن را ترک کند. مصرف سیگار علاوه بر خطرهای دیگری که برای سلامت دارد، خطر نارسایی کلیه را هم افزایش می‌دهد. با ترک سیگار، فشارخون هم کاهش خواهد یافت و این مساله خود عامل مهم دیگری در کاهش خطر نارسایی کلیه است. پرهیز از مصرف بی‌رویه داروها و نوشیدن آب به اندازه کافی، از عوامل دیگر موثر در کاهش آسیب به کلیه‌ها هستند.

اهمیت ندادن علایم، ممکن است به تخریب بخشی از بافت کلیه بینجامد. زمانی که قسمتی از کلیه از بین برود و از این واقعه مدت زمانی بگذرد، ممکن است دیگر ترمیم نشود. در حالی که اگر به سرعت متوجه عوامل خطرزا برای کلیه شویم، به احتمال زیاد می‌توان از نارسایی برگشت‌ناپذیر کلیه پیشگیری کرد. متاسفانه گاهی فرد هنگامی از بیماری کلیوی خود آگاه می‌شود که بخش زیادی از بافت کلیه از بین رفته است. در این موارد نکته بسیار مهم، اتخاذ تدابیر و اقدام‌هایی است که بافت باقیمانده کلیه را از آسیب حفظ کند. اگر این اقدام‌ها به درستی انجام شوند، معمولا تا سال‌های سال فرد می‌تواند با بخشی از کلیه که کار می‌کند، با سلامت به زندگی ادامه دهد. مهم‌ترین این اقدام‌ها، کنترل دقیق فشارخون تحت نظر پزشک است. اگر فردی دچار کم‌کاری کلیه است، در مصرف انواع داروها باید احتیاط زیادی به خرج دهد. ما از چنین بیمارانی می‌خواهیم هرگاه به پزشک مراجعه می‌کنند، یادآوری کنند دچار این مشکل هستند تا پزشک در تجویز داروها ملاحظات لازم را در نظر بگیرد. انجام تصویربرداری با ماده حاجب در چنین افرادی منع دارد و لازم است به این نکته نیز توجه شود.

کسانی که دچار سنگ کلیه از نوع اوراتی یا سیستئینی هستند باید مصرف گوشت‌ها، گوشت قرمز و سفید، ماهی و مرغ را محدود کنند.دکتر کشاورز باز هم تأکید می‌کند: این مواد از برنامه غذایی حذف نشوند بلکه فقط محدود شوند.

«اگر فرد، مستعد سنگ کلیه نباشد، خوردن قرص کلسیم به دستور متخصص هیچ مشکلی را ایجاد نمی کند چون همان طور که گفتیم هر فرد سالم از یک سالگی تا آخر عمر می‌تواند روزانه ۵/۲ گرم کلسیم مصرف کند که معادل مقدار زیادی لبنیات است؛ مثلا یک لیوان شیر فقط ۲۵۰ میلی گرم کلسیم دارد و اگر یک آدم سالم روزی یک لیتر شیر هم بخورد مشکلی پیش نمی آید.

این فرد دیگر احتیاجی به مصرف مکمل کلسیم ندارد و این مکمل‌ها برای کسانی است که لبنیات نمی خورند. این‌ها اگر روزی سه تا قرص کلسیم همراه آب فراوان بخورند، خطری ندارد.» مصرف قرص آهن برای خانم‌ها هم به خصوص در سنین بلوغ امری لازم و بی خطر است ولی در آقایان این مکمل باید با تجویز متخصص مصرف شود.مکمل روی هم فقط در موارد خاصی مثل ریزش مویا پایین بودن رشد قدی کودکان آن هم با دستور متخصص و در دوره‌های زمانی کوتاه دو سه ماهه باید مصرف شود؛ یعنی اگر خودسرانه و در درازمدت مصرف شود، ممکن است مشکلاتی را در پی داشته باشد.

رفع آسیب کلیه با داروهای فشارخون

داروهای فشارخون به ترمیم كلیه‌های آسیب دیده كمك می‌كنند

داروهای فشار خون به ترمیم و بهبود كلیه‌های آسیب دیده كمك می‌كنند.

آزمایشاتی كه در این زمینه روی ۱۱۲ بیمار انجام شده، نشان داد كه نیمی از اینبیمارانكه از بازدارنده آی سی ای استفاده كرده بودند، كمتر از افرادی كه فقط تحت روش‌های درمانی استاندارد قرار داشتند بهنارسایی كلیویمبتلا شدند.

اگر نتایج نهایی این آزمایشات كاملا موفقیت‌آمیز باشد با این روش درمانی می‌توان نیاز سالانه بیماران كلیوی را به پیوند‌های كلیه و یا حتی دیالیز كاهش داد.

اگرچه كلیه‌ها اعضای كوچكی در بدن هستند اما وظایف حیاتی زیادی از جمله تصفیه مواد زاید و مایعات اضافی از خون را به عهده دارند كه در حفظ سلامت عمومی بدن موثر است. بیماری شدید كلیه ممكن است منجر به نارسایی كامل آن شود كه نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند كلیه برای جلوگیری از مرگ است. هرچند امروزه روش‌های درمانی موثری برای بسیاری از بیماری‌های كلیه وجود دارد ولی مردم هنوز نمی دانند که بیماریهای كلیوی قابل پیشگیری هستند.

فشارخون بالا و کلیه

کلیه نقش کلیدی در حفظ فشارخون در حد طبیعیایفا می کند و از سوی دیگرف فشارخون می تواند بر سلامت کلیه تأثیر بگذارد. فشارخون بالا (پُرفشاری یا هیپرتانسیون؛hypertension ) موجب اسیب کلیه می شود.*آسیب کلیوی و پرفشاری خون، هردو ممکن است در آغاز بدون علامت باشند و فرد، متوجه وجود آنها نشود و تنها در هنگام انجام معاینات و آزمایش های پزشکی تشخیص داده شوند. بالابودن مقدار کراتینین سرم خون، علامت آسیب کلیوی است و اختلال سرعت پالای(تصفیه)گلومرولی(GFR ) را نشان می دهد.

در صورت ابتلا به اسیب کلیوی باید فشارخون پایین تر از میلی متر جیوه نگه داشته شود و این کار از طریق رعایت رژیم غذایی، تغییر نحوه زندگی و مصرف دارو صورت می گیرد.

بیمار باید وزن خود را در حدود طبیعی نگه دارد(با خوردن میوه، سبزی، حبوبات و لبنیات کم چرب به جای غذاهای چرب و گوشت قرمز) و از غذاهای کم نمک استفاده کند(مصرف روزانه نمک طعام باید حداکثر 2000 میلی گرم باشد). انجام ورزش منظم( حداقل 30 دقیقه فعالیت متوسط مانند راه رفتن در اکثر روهای هفته)، نخوردن الکل و محدودکردن مقدارکافئین نیز ضروری هستند.

بیماری کلیوی ناشی از افزایش فشارخون(نفروپاتی هیپرتانسیو؛hypertensive nephropathy ) از علل شایع بیماری مزمن کلیه(CKD ) در افراد مسن به شمار می آیدو در این افراد، نرسیدن خون کافی(ایسکمی) به طور مزمن به کلیه ها، در نتیجه بیماری عروق کوچک و بزرگ کلیوی ممکن است به خوبی تشخیص داده نشود.

افراد متعلق به نژادهای مختلف در خطر ابتلا به نارسایی کلیه ناشی از پرفشاری خون قراردارند.* برای درمان بیماری باید با استفاده از داروهای ضد فشارخون به پایین آوردن فشارخون بیمار اقدام نمود.

دیالیز کلیه

به طوری که قبل از دیالیز فشار فرد نرمال یاحتی تا حدودی نیز بالا بوده باشد ولی بعد از دیالیز یک دفعه فشار فرد پایین می افتد و به دنبال آن اگر بیمار مشکل قلبی داشته باشد ممکن است فرد دچار MI ( سکته قلبی ) ، آریتمی و … شود . یکی از عوامل که باعث کاهش شدید فشارخون می شود excessive ultra filtration  است . یعنی مریض را زیاد ultra filtration کنیم و مایع زیادی از مریض بگیریم ، مریض ممکن است دچار آنوری یا دیوری می شود.

بعد از هر بار دیالیز ممکن است kg 6-5 اضافه وزن پیدا کند و چون در فاصله ی هر دیالیز فر آب و غذا مصرف می کند و این ها عامل اضافه وزن هستند ، پزشک باید در زمان دیالیز بعدی این اضافه وزن را از بین ببرد و این کار را به کمک ultra filtration انجام می دهد . باید به بیمار آموزش داد که در فواصل دو دیالیز نهایتاً kg 3-2 اضافه وزن داشته باشد یعنی خیلی مایعات مصرف نکند . هر چه وزن فرد بیشتر شود ، ultra filtration بیشتر می شود و Hypotension نیز ، بیشتر می شود .

در بیماران دیالیزی سیستم اتوزوم بهم خورده است و دچار اتوزوم نوروپاتی هستند . مثل اینکه ترموستات آب گرم کن خراب شده باشد . به طوری که گاهی آب جوش می شود و گاهی سرد . ممکن اشت این بیماران خودشان فشارخون بالا داشته باشند به همین جهت داروهای Anti Hypertension مصرف می کنند . بدترین فشارخون ها را بیماران CKD ( بیماری مزمن کلیه ) دارند . حتی بیماران ،  CKD که failure نشده باشند گاهی این بیماران تا 7٪-6 داروهای ضد فشارخون مصرف می کنند . در بافت قلبی آن ها کم می شود و دیاستولیک dysfunction خواهند داشت . ( پر شدن قلب ، مشکل پیدا می کند ) :

وزن خشک : dry weight ، وزنی است که بیمار زمانی که دیالیز را ترک می کند دارو به طوری که هیچگونه ادمی ندارد  فشارخون هم نرمال می باشد . ( ابتدایی ترین تعریف ) / تعریف دیگر از وزن خشک : وزنی است که بیمار ورم نداشته باشد و اگر بیشتر ultra filtration را انجام دهیم فرد دچار هایپوتنشن می شود . ولی وزن خشک یک بیمار دیالیزی نمی تواند همیشه ثابت باشد ، بهتر است هر ماه وزن خشک یک بیمار را حدس بزنیم چون ممکن است خود مریض چاق یا لاغر شود . ( به طوری که اگر وزن خشک بیمار kg 60 بوده

یکی دیگر از مواردی که بیمار زیر دیالیز به آن دچار می شود ، گرفتگی عضلانی است و اتیولوژی این cramp ها ، برداشتن وزن بیشتری از میزان لازم در دیالیز است که موجب Hypotension بیمار و به دنبال آن cramp می شود .

از دیگر عوارض دیالیز ایجاد واکنش ها آنافیلاکسی است و علت آن استفاده از dialyzer ( صافی ) است که ممکن است در بیماران ایجاد حساسیت کند . از عوارض دیگر ، عوارض cardiovascular شایع ترین علل آن هایپوتنشن و آریتمی و … است .

منبع : متخصص اورولوژی تهران