علل تنگی پیشابراه و انسدادمجاری ادرار چیست

[sbu_post_image]

انسداد مجاری ادرار و هیدرونفروز

انسداد در مسیر جریان ادرار، همراه با متوقف شدن ادرار  و افزایش فشار  در دستگاه ادراری، عملکرد کلیه ها و مجاری ادراری را مختل  می سازد و علت شایعنارسایی حاد و مزمن  کلیوی محسوب  می شود.

با  برطرف شدن  زودرس انسداد، نقایص عملکرد سیستم ادراری معمولاً به طور کامل برطرف  می شوند ولی انسداد مزمن به از بین رفتن دایمی توده ی کلیوی(آتروفی کلیه) و توانایی ترشحی و نیز افزایش استعداد به عفونت موضعی و تشکیل سنگ می آنجامد.* تشخیص زودرس و درمان فوری انسداد از بروز اختلال در ساختار و عملکرد کلیه پیشگیری می کنند.*نقایص مادرزادی مختلف حالب، قسمت خروجی مثانه و پیشابراه و نیز نقایص اکتسابی درونزاد و برونزاد سه قسمت مزبور همگی از علل مکانیکی شایع انسداد مجاری ادرار  هستند که به دلیل مفصّل و تخصصی  بودن، به ذکر آنها نمی  پردازیم.

هنگامی که انسداد(اعم از مکانیکی یا عملکردی) در بالاتر  از سطح مثانه روی  دهد، اتساع یک طرفه ی حالب(هیدرواورِتِر؛hydroureter ) و اتساع  سیستم لگنچه ای – کالیسی( سیستمpyelocalyceal ) یعنی هیدرونفر(hydronephrosis) ایجاد می شود. ضایعات ایجاد شده در سطح مثانه  یا پایین تر از آن موجب گرفتاری دوطرفه خواهند شد.

علل انسداد مجاری ادرار

علل انسداد مجاری ادرار در دوران کودکی عبارتند از ناهنجاری های مادرزادی(مانند تنگی حالب به لگنچه) و غیرعادی بودن محل حالب.* بازگشت(ریفلاکس؛reflux ) ادرار از مثانه به حالب، علت  شایع هیدرونفروز در دوران  قبل  از تولد است و در صورت  شدید بودن میتواند منجر به بروز عفونت های ادراری عودکننده و ایجاد بافت جوشگاهی(اِسکار) در دورا ن کودکی شود. هیدرونفروز جنین در رحم مادر ممکن استبا کاهش حجم مایع آمینون و عوارض تنفسی در جنین همراه  باشد.* اختلال عملکردی جریان ادرار معمولاً در اثر اختلالات حالب و مثانه ایجاد می شود. این اختلالات عبارتند از: مثانه ی نوروژنیک که اغلب با غیرفعال بودن حالب همراه است و بازگشت(ریفلاکس) ادرار از مثانه به حالب. ریفلاکس در کودکان شایع تر  است و میتواند به هیدرواورتر شدید یک  طرفه یا دوطرفهو هیدرونفروز منجر شود. غیرطبیعی بودن محل ورود حالب به مثانه شایع ترین علت اختلال مزبور است.

* علایم و نشانه های انسداد مجاری ادرار عبارتند از:درد(در اثر اتساع سیستم جمع آوری ادرار یا کپسول کلیوی)،ازُتمی(افزایش ازت  خون)، کاهش حجم ادرار یا  فقدان ادرار، ازدیاد فشارخون و دفع  سدیم در ادرار. شدت درد، بیشتر تحت تأثیر سرعت ایجاد اتساع قرار دارد تا میزان اتساع. در صورت وجود انسداد در قسمت بالای مثانه( مثلاً در موارد گیرکردن سنگ در حالب)، درد قولنجی(موسوم بهrenal colic ) ایجاد می شود  که نسبتاً یکنواخت و مداوم است و اغلب به  پایین  شکم، بیضه ها( در جنس مذکر) و لب های فرج(در جنس  مؤنث) منتشر  می شود. معمولاً درد ناشی  از بازگشت ادرار از مثانه به حالب  به  صورت دردپهلو، فقط  در زمان ادرار کردن احساس  می شود.* تشخیص انسداد مجاری ادرار به وسیله تهیه شرح حال، معاینه، آزمایش کامل ادرار(که وجود خون، چرک و باکتری را در ادرار  نشان می دهد)، و رادیو گرافی ساده شکم که (می تواند سنگ های کلیه  یا حالب یا مثانه را نشان دهد داده می شود. سونوگرافی برای تشخیص هیدرونفروز، تقریباً 90 درصد اختصاصی و حساس است ولی معمولاً حالب را نشان  نمی دهد. در بعضی موارد انجام پیلوگرافی داخل وریدی(IVP یا به اصطلاح عکس رنگی کلیه)، محل انسداد را نشان می دهد.*سیستواورتروگرافی در زمان ادرار کردن برای تشخیص بازگشت(ریفلاکس) ادرار از مثانه به حالب و انسداد گردن مثانه و انسداد پیشابراه ارزشمند است. از سی تی اسکن برای تشخیص علل اختصاصی داخل شکمی و پشت صفاقی انسداد مجاری ادرار  استفاده می شود.

درمان  ی

برای درمان انسدادمجاری ادراری عارضه دار شده با عفونت باید هرچه زودتر انسداد را برطرف نمود که این کار اغلب با نفروستومی،اورِتِروستومی یا کانتریزاسیون از راه حالب، پیشابراه  یا از بالای ناحیه عانه( بر روی مثانه) امکان پذیر است. در موارد وجود عفونت حاد ادراری تجویز آنتی بیوتیک به مدت  ت3 تا 4 هفته ضروری  است.

تنگی پیشابراه

 تنگی پیشابراه(urethral stricture) عبارت است از تنگ شدن غیرعادی بخشی  از مجرای عبور ادرار از مثانه به بیرون(پیشابراه) که معمولاً بهدنبال ایجاد زخم در دیواره پیشابراه و باقی ماندن بافت جوشگاهی حاصل به وجود می اید و موجب اشکال در ادرار کردن می شود.

سوند زدن مجرای  ادرار ، سیستوسکوپی یا عمل  جراحی برداشتن پروستات ممکن است موجب تنگی پیشابراه  شوند.

 علل تنگی پیشابراه

 علل شایع بروز زخم پیشابراه عبارتند از: التهاب دایمی پیشابراه در اثر عفونت های مقاربتی(مانند سوزاک) و آسیب های دستگاه تناسلی(مثلاض در اثر شکستگی لگن).

 علایم تنگی پیشابراه

علایم تنگی پیشابراه عبارتند ازک کاهش فشار ادرار، اشکال در ادرار کردن،ادامه ادرار به  صورت  قطره  قطره، پس  از پایان ادرار کردن، احساس عدم تخلیه کامل مثانه پس  از ادرار کردن،تکرر ادرار.

عوارض تنگی پیشابراه

 تنگی پیشابراه در صورت عدم درمان ممکن است موجب انسداد کامل  و در نتیجه احتباس ادرار شود. تخلیه ناقص ادرار از مثانه باعث التهاب مثانه( سیستیت) می شود و گاهی با افزایش غیر طبیعی فشار دستگاه ادراری و در نتیجه، آسیب دیدگی کلیه همراه است.

 تشخیص تنگی پیشابراه

تشخیص تنگی پیشابراه از طریق رادیو گرافی(با تعیین اینکه آیا پس  از ادرار، مثانه به طور کامل تخلیه می شود یانه) صورت می گیرد. با سیستوسکوپی می توان محل تنگی پیشابراه را مشخص نمود.

درمان تنگی پیشابراه

درمان تنگی پیشابراه به محل آن و سن بیمار بستگی دارد. ساده ترین روش درمان، گشادکردن پیشابراه با استفاده از سوند است که تحت بی حسی موضعی، هر هفته و به مدت چندماه وارد مجرای ادرار و پیشابراه می شود.

 در تنگی های شدید می توان بافت زخمی پیشابراه را به وسیله سیستوسکوپی و باعمل جراحی برداشت و سپس با جراحی پلاستیک، قسمت مزبور را ترمیم نمود.

منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار