تشخیص سرطان پروستات
متأسفانه سرطان پروستات در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و در گذشته اغلب بیماران با گسترش بیماری و پیشرفت آن تشخیص داده میشدند.پزشكان آزمايشات زيادي انجام مي دهند كه سرطان پروستات را تشخيص دهند و تعيين كنند كه چه ميزان گسترش يافته است.هم چنين برخي تست ها ممكن است تعيين كند كه چه درماني موثر است. در مورد بيش تر سرطان ها نمونه برداري قطعي ترين راه تشخيص سرطان است.اگر نمونه برداري امكان پذير نباشد پزشك ممكن است آزمايشات ديگري پيشنهاد دهد كه به تشخيص كمك كند.
اما اين حالت در سرطان پروستات كم اتفاق مي افتد. امروزه با بهبود روشهای غربالگری و در دسترس بودن آنها و همچنین افزایش فرهنگ عمومی، سرطان پروستات به دنبال یک آزمایش PSA خون یا معاینه انگشتی مقعد در یک چکاپ روتین، تشخیص داده میشود. با این حال علایم کلی سرطان پروستات بسیار شبیه علایم بزرگشدن خوشخیم پروستات (BPH) است. سوزش و تکرر ادرار، افزایش دفعات ادرار کردن در شب، کاهش نیرو و جریان ادرار (باریک شدن ادرار) و وجود خون در ادرار یا وجود خون در مایع منی، از علایم مشترک بین BPH و سرطان پروستات است. به همین دلیل پزشکان به بیمارانی که علایم انسدادی دارند توصیه میکنند یک بار آزمایش PSA خون بدهند و معاینه انگشتی مقعد را با دقت برایشان انجام میدهند.
کمردرد، وجود درد مبهم یا خشکی درستون فقرات، لگنها و درد در دندهها از دیگر علایم سرطان پروستات است و نشاندهنده پیشرفت بیماری و گسترش آن به استخوانها. گاهی اوقات بیماری مهرههای کمر را درگیر میکند و موجب تنگی کانال نخاعی و فشار روی اعصاب میشود و علایمی مثل ضعف در عضلات پا و بیاختیاری ادرار و مدفوع را به وجود میآورد.
به طور کلی سرطان پروستات با مشاهده افزایش سطح PSA در خون و در معاینه انگشتی مقعد (DRA) با لمس قوام سخت و سنگی و دانه دانه پروستات تشخیص داده میشود. ولی برای تأیید تشخیص باید حتماً بیوپسی انجام شود. بیوپسی پروستات، جدا کردن مقداری از بافت پروستات توسط یک سوزن مخصوص و رنگآمیزی و مشاهده سلولهای سرطانی در زیر میکروسکوپ است. برای افزایش دقت بیوپسی معمولاً از 6 یا 12 نقطه پروستات، نمونه تهیه میشود.امروزه با پیشرفت علم پزشکی سرطان پروستات اگر زود تشخیص داده شود، بسیار قابل درمان است. به همین دلیل سالها است معاینه انگشتی مقعد و آزمایش PSA، جزء معاینات روتین درآمده است و پیشنهاد میشود تمام آقایان بالای 45 سال، سالانه این آزمایشها را انجام دهند.
تست PSA:
PSA پروتئيني است كه توسط بافت پروستات ساخته مي شود و در بيماري هاي پروستات مثل التهاب ها و بزرگي خوش خيم پروستات و سرطان پروستات مقدار آن افزايش مي يابد.پزشكان مي توانند با توجه به ميزان PSA و سرعت افزايش آن درباره انجام نمونه برداري تصميم بگيرند.بعلاوه نوعي از تست PSA بنام FREE PSA وجود دارد، كه به پزشكان اجازه مي دهد اطلاعات بيش تري راجع به ماهيت خوش خيم يا بدخيم ضايعه پروستات بدست آورند.
DRE (لمس پروستات):
با اين تست به تغييرات شكل ، اندازه و قوام پروستات مي توان پي برد. اين تست خيلي دقيق نيست ، زيرا بسياري از مردان كه در مراحل ابتدايي سرطان پروستات هستند DRE نرمال دارند. اگر نتايج تست هاي PSAوDRE غير طبيعي باشد ، سونوگرافي بافت پروستات مي تواند به تاييد تشخيص كمك كند.
سرطان پروستات
اگر نتايج PSA يا DRE در محدوده طبيعي نباشند ، نمونه برداري از پروستات انجام مي شود. نمونه برداري توسط پاتولوژيست بررسي و تشخيص سرطان داده مي شود.
درمان سرطان پروستات
درمان هاي مختلفي براي سرطان پروستات وجود دارد . شما و پزشكتان انتخاب خواهيد كرد كه كدام درمان براي شما مناسب است. بعضي از درمانهاي معمول عبارتند از:
درمان جراحی (خارج کردن پروستات، بافت اطراف و گاهی بیضه)، پرتودرمانی، فراصوت متمرکزشده با شدت بالا، کرایو سرجری، هورموندرمانی ، شیمیدرمانی یا تلفیقی از روشهای فوق، روشهای مختلف درمان را شامل میشود. براکیتراپی یا کاشت مواد رادیواکتیو در بافت پروستات، کرایوسرجری و استفاده از امواج فراصوت متمرکز با شدت بالا و همچنین شیمیدرمانی، از روشهای کمتر شایع درمان سرطان پروستات هستند.با توجه به تنوع انتخاب روش درمان، اطلاع بیماران از روشهای مختلف و عوارض آنها و همچنین اطلاع پزشک از وضعیت بیمار میتواند در امر درمان پروستات بسیار اهمیت داشته باشد. درمان پروستات به عوامل متعددی بستگی دارد؛ یعنی سرطان پروستات یک روش درمانی واحد ندارد. سن و شرایط بالینی بیمار، وضعیت جسمانی وی و مهمتر از همه مرحله بیماری در تعیین روش درمان پروستات نقش دارند.
نظارت دقيق و فعال:
در اين روش سرطان پروستات با انجام منظم تست هايي مثل PSA و DRE تحت نظارت قرار مي گيرد و اگر علائم و نشانه هاي از رشد و پيشرفت در آن ديده شود اقدام به درمان مي شود.
جراحي:
پروستاتكتومي ، نوعي جراحي پروستات است كه در طول آن پروستات بطور كامل برداشته مي شود. در مواردي علاوه بر پروستات بافت هاي اطراف نيز برداشته مي شود. درمان جراحی رادیکال پروستاتکتومی که شامل خارج کردن پروستات و متعلقات آن و گاهی بیضهها میشود، قطعیترین روش درمان است. اگرچه عوارض پروستاتکتومی هم از نظر روحی و هم جسمی بیشتر است، ولی نشان داده شده در صورتیکه بیماران وضعیت جسمی خوبی داشته باشند و بیماری هم پیشرفته نباشد، نتیجه درمان عالی است. گاهی اوقات هم که بیماری خیلی پیشرفته باشد و جاهای مختلف بدن درگیر باشد، دیگر پروستات خارج نمیشود و فقط به خارج کردن بیضهها اکتفا میشود؛ چون هورمون و دانهای که بیضهها تولید میکنند موجب تکثیر سلولهای سرطانی میگردد
انواع جراحی پروستات هم عوارض خاص خود را دارد. بیاختیاری ادرار، انسداد مجرای ادراری، سرریز کردن ادرار، ناتوانی جنسی و عقیمی از عوارض جراحی است که بعضی از آنها بعد از مدتی کاملاً از بین میروند و بعضی نیز باقی میمانند.
پرتو درماني:
یک از روشهای درمانی دیگری که وجود دارد، پرتودرمانی است که این روزها با آمدن دستگاههای شتابدهنده خطی و کاهش عوارض پرتودرمانی، به تدریج جای جراحی را میگیرد. پرتوها ، سلولهاي سرطاني را از بين مي برند و يا مانع رشد آنها مي شوند. دو نوع پرتو درماني وجود دارد:
پرتو درماني خارجي:
در آن دستگاهي در خارج بدن اشعه ها را بسوي پروستات هدايت مي كند.
پرتو درماني داخلي:
دانه هاي راديواكتيو توسط جراحي در نزديكي ناحيه سرطاني جاسازي مي شوند تا سلولهاي سرطاني را نابود كنند.
درمان هورموني:
هورموندرمانی هم روش شایع و مؤثری است که این روزها انجام میشود. هدف هورموندرمانی جلوگیری از ساخته شدن تستوسترون است. فلوتامید، بیکلوتامید و هیستریلین، از جمله این هورمونها هستند که اثر خود را به طرق مختلف اعمال میکنند. از عوارض این داروها افسردگی، وجود خون در ادرار ، بزرگ شدن پستانها (ژنیکوماستی)، سردرد، گرگرفتگی، کاهش انرژی، حساسیت موضعی و انسداد مجرای ادراری است. بیمارانی که هورموندرمانی میشوند، در ابتدا به مدت 2 هفته علایم بیماریشان شدت مییابد ولی بعد با اثر داروها علایم کاهش مییابد و رفته رفته برطرف میشوند.در اين روش هورمون هاي جنسي مردانه حذف يا مهار مي شود كه اين كار مي تواند به كمك داروها ، جراحي يا ساير هورمون ها انجام شود به اين ترتيب از رشد سلولهاي سرطاني ممانعت مي گردد.
روش هاي ديگري كه براي درمان سرطان پروستات هنوز در دست تحقيق هستند عبارتنداز:
سرما درماني (كرايوتراپي)
شيمي درماني
درمانهاي بيولوژيك
استفاده از امواج ماورا صوت
روش درمانی دیگری هم در درمان پروستات که وجود دارد، روش«صبر و مشاهده» است. این روش در مواقعی به کار میرود که در یک بیمار مسن بیماری در مراحل بسیار اولیه قرار دارد و به کندی در حال پیشرفت است. در این حالت با معاینات مرتب و کنترل دقیق علایم تا هنگامی که علایم هشداردهنده ایجاد نشدند، هیچگونه اقدام تهاجمی یا درمانی انجام نمیشود. گاهی اوقات هم که عوارض عمل جراحی، رادیوتراپی و غیره بیشتر از فواید درمان بیماری است، با کنترل علایم صبر میشود تا بیمار شرایط درمان را به دست آورد.
پیشگیری از سرطان پروستات
پیشگیری از سرطان پروستات با توجه و تنظیم عوامل خطر امکانپذیر است. تنظیم رژیم غذایی و کاهش مصرف چربیهای حیوانی، استفاده از ویتامینE، D و ماده معدنی سلنیوم به طور روزانه،
استفاده از سویا در رژیم غذایی به خاطر وجود نوعی استروژن به نام فیتواستروژن در آن ممکن است از سرطان پروستات جلوگیری کنند. اثر بعضی داروها مانند فیناستراید و دوتاستراید با جلوگیری از تبدیل تستوسترون به دیهیدرو تستوسترون که فرم فعال آن است، هنوز در مرحله آزمایش قرار دارد و به طور گسترده از این داروها استفاده نمیشود.
آزمایش سالانه PSA و مراجعه به پزشک برای انجام معاینه انگشتی مقعد نیز هم از روشهای مؤثر و هم غربالگری برای پیشگیری و تشخیص به موقع سرطان پروستات هستند.