کلیه،مثانه

[sbu_post_image]

لگنچه ی کلیه

لگنچه ی کلیه، قیفی شکل است و ادرار را از کلیه به داخل حالب هدایت می کند. کالیس (calyxs) ها یا فنجانک های کلیه، نخستین واحدهای سیستم مجاری کلیوی هستند و ادرار را از هرم های مدولا به لگنچه حمل می کنند. خونرسانی به کلیه بوسیله ی شاخه احشایی سرخرگ آئورت شکمی، موسوم به سرخرگ کلیوی (renal artery) که در یک سطح دیسک مهره ای بین مهره ی اول و دوم کمری از آئورت شکمی جدا می شود صورت می گیرد.

هر سرخرگ کلیوی قبل از رسیدن به کلیه به 4 شاخه تقسیم می شود که به کلیه، غده ی فوق کلیه و حالب خون می دهند. کلیه پر از رگ های خونی است و تمام عملکردهای کلیه با حضور خون انجام می شود.

بازگشت خون به کلیه به وسیله سیاهرگ کلیوی (renal vein) صورت می گیرد که در قسمت جلوی سرخرگ کلیوی قرار دارد و به داخل سیاهرگ اَجوَف تحتانی (inferior vena cava) باز می شود. سپس سیاهرگ اجوف تحتانی پس از دریافت شاخه های مربوط به عضوهای دیگر واقع در زیر دیافراگم به دهلیز راست قلب باز می شود. اعصاب کلیه از یک شبکه عصبی قووی متشکل از رشته های عقده ی سلیاک (coeliac ganglion)، شبکه سلیاک، عقده آئورتی- کلیوی، پایین ترین عصب پشتی احشایی، اولیه عصب احشایی کمر و شبکه ی آئورتی تأمین می شود. شاخه های کلیوی عصب واگ (vagus nerve؛عصب شماره 10 مغزی) به شبکه ی عصبی کلیوی می پیوندند. رگ های لنفاوی کلیه از 3 شبکه لنفاوی مبدأ می گیرند: یک شبکه واقع در بین لوله های کلیوی و اطراف آنها، دومین شبکه واقع در زیر کپسول فیبری کلیه و سومین شبکه واقع در چربی دور کلیه که به طور آزاد با شبکه ی زیر کپسولی ارتباط برقرار می کند.

حالِب

هر کلیه دارای یک میزنای(حالِب؛ureter)است که به شکل لوله ای فیبری-عضلانی، ادرار را از لگنچه به مثانه هدایت می کند. هر حالب تقریباً40 تا41 سانتی متر طول دارد و معمولاً حالب راست به دلیل پایین تر قرار داشتن کلیه راست نسبت به کلیه چپ، کمی کوتاه تر از حالب چپ است.

حالب از لایه های مخاطی، عضلانی و رشته ای (فیبری) تشکیل می شود. محل ورود حالب به مثانه، مثلث(تریگون؛trigone) نام دارد و دریچه های واقع در این ناحیه از برگشت(ریفلاکس؛refiux ) ادرار به داخل کلیه ها جلوگیری به عمل می آورند. بخش شکمی حالب، در پشت صفاق در سمت داخلی عضله ی پسواس بزرگ(psoas major )قرار دارد. بخش لگنی حالب در جنس مذکر، در مسیر دیواره خارجی حفره ی لگن حرکت می کند و در جلوی رأس فوقانی کیسه مِنَوی به زاویه خارجی مثانه می رسد.

در جنس مؤنث بخش لگنی حالب، مرز پشتی حفره ی تخمدانی را تشکیل میدهد و در جلول و داخل، در مسیربخش فوقانی مهبل(واژن) حرکت می کند. ادرار به وسیله ی امواج کِرمی شکل(امواج پریستالتیک؛peristaltic waves ) که تقریباً هر 3 دقیقه یک بار ایجاد می شوند از حالب ها به مثانه پمپ می شود.

* خون رسانی حالب به وسیله ی سرخرگ های منشعب شده از سرخرگ کلیوی،آئورت شکمی،سرخرگ بیضه ای (در جنس مذکر)یا سرخرگ تخمدانی(در جنس مؤنث)، سرخرگ خاصره ای(ایلیاک)مشترک،سرخرگ ایلیاک داخلی، سرخرگ احشایی و رحمی (درجنس مؤنث) و سرخرگ مثانه ای تحتانی صورت می گیرد.

پیشابراه

*پیشابراه(urethera)، لوله ای است که ادرار را از مثانه به خارج از بدن دفع می کند. پیشابراه در آقایان حدود 20 سانتی متر طول دارد و از مثانه شروع می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لایه ی بافت مرتبط کننده ی دو استخوان عانه(پوبیس)می رود و در نهایت به سوراخ آلت تناسلی می رسد. پیشابراه در خانمها، حدود 3 سانتی متر طول دارد و مستقیماً در پشت ارتفاق عانه(سمفیزپوبیس؛symphysis pubis ) و جلوی مهبل(واژن)واقع است. سمفیزپوبیس مفصل حاصل از به هم پیوستن تنه های استخوان عانه(شرمگاهی)واقع در محل تلاقی استخوان های لگن دوطرف است.

در جنس مذکر، پیشابراه به مجرای انزالی(ejaculatory duct) می پیوندد و در نتیجه، علاوه بر ادرار، مایع منی نیز از طریق آن خارج می شود.* خونرسانی به پیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی(urethralarteryrethral arteryپیشابراه به وسیله ی سرخرگ پیشابراهی()یز می شود و پس از عبور از قسمت مرکزی غده ی پروستات به محل واقع در بین دو لا)(شاخه ی سرخرگ خاصره ای داخلی) صورت می گیرد.* رگ های لنفاوی پیشابراه به گره های لنفاوی خاصره ای داخلی متصل می شوند.*پیشابراه در جنس مذکر، از 3 بخش پروستاتی، غشایی و اسفنجی تشکیل می شود.

بخش پروستاتی، عریض ترین قسمت پیشابراه است و از غده ی پروستات عبور می کند. این بخش، از بافت فیبری، رشته های عضلانی و سوراخ های ظریفی تشکیل می شود که با پروستات مرتبط هستند. بخش غشایی پیشابراه، حدود 2 سانتی متر طول دارد و در بین رباط های مثلثی شکل لگن واقع است. بخش اسفنجی پیشابراهف طویل ترین قسمت آن را تشکیل میدهد و از جسم اسفنجی آلت(corpus spongiosum) تا سر آلت ادامه می یابد.

جسم اسفنجی، در سطح زیرین آلت قرار دارد و پیشابراه را احاطه و از آن محافظت می کند.

باکتری‌ها می‌توانند مثانه را آلوده کرده و عفونت ایجاد کنند و یا بدون آنکه علامتی ایجاد کنند، در آنجا تکثیر یابند.

در هر یک از این موارد، باکتری‌ها ممکن است از راه حالب بالا رفته و کلیه‌ها را دچار عفونت سازند. عفونت کلیه خطرناک است و ممکن است باعت زایمان زودرس در خانم‌های باردار یا سایر عوارض گردد.

عفونت مثانه در بین خانم‌های 20 تا 50 بیشتر شایع است.

منبع : متخصص مجاری ادراری