[sbu_post_image]
دفع ادرار
مواد زاید و سموم بدن از طریق کلیه ها وارد ادرار می شود. ادرار در مثانه جمع می شود و بــا پر شدن مثانه احساس دفع ادرار ایجاد می گردد.با افزایش سن ، دفع ادرار دچار تغییراتی می شود.
برای مثال :
ـ تحمل نگهداشتن ادرار کمتر می شود.
ـ کار کردن کلیه ها در طول شب هم ادامه می یابد.
ـ عضلات شکم و لگن ضعیف می شوند.
ـ مثانه کاملاً خالی نمی شود.
این تغییرات موجب می شود که :
– نگهداشتن ادرار مشکل تر شود.
– در طول شب چندین بار برای ادرار کردن بیدار شویم.
– دفعات ادرار کردن بیشتر شود.
– احتمال عفونت ادراری و تشکیل سنگ افزایش یابد.
ایــــن تغییرات طــــبیعی احتمال بروز برخی بیماری ها را بیشتر می کند. یکی از این بیماری ها «بی اختیاری ادرار » است.
برگشت ادرار
حالب وقتی وارد مثانه میشود عمودی وارد نمیشود با بلکه با شیب وارد میشود از زیر مخاط مثانه رد میشود بعدا یک دریچه روی آن باز میشود ، این مسیر حالب در زیر مخاط مثانه به اندازه ای باید باشدکه مانع برگشت ادرار به مثانه بشود . طول حالبی که زیر مخاط مثانه رد میشود تا دریچه ی حالب باز بشود باید 5 برابر قطر آن دریچه باشد . اگر این کمتر بشود درجاتی از برگشت پیدا میشود یعنی ناهنجاری اینجا است . ممکن است خیلی کم ، به اندازه ی قطر حالب باشد که باعث رفلاکس یا برگشت ادرار به مثانه میشود . این برگشت ادرار از دوران جنینی قابل تشخیص است و با سونوگرافی ، اگر مشخص شد که کلیه ها باد کرده ، یکی از شک ها رفلاکس است . لذا در دوران جنینی کاری نمی کنیم ، وقتی بدنیا آمد بعد از حدود یک ماه سونوگرافی را تکرار می کنیم . در این فاصله ی زمانی مرتب آزمایش ادرار می کنیم . آزمایش ادرار صرفا جهت عفونت ادرار است . اگر عفونت بود درمان را شروع می کنیم . دوباره سونوگرافی را تکرار می کنیم . بعضی از وقت ها این رفلاکس خودبخود خوب میشود . 50 درصد رفلاکس هایی که در دوران جنینی دیده میشود خوب می شود زیرا مسیرتکامل عضله های حاله ادامه پیدا می کند تا به تکامل نهایی خودش برسد که رفلاکس قطع می شود . اگر در آزمایش مشاهده شد رفلاکس ادرار ادامه دار است بعد از مثانه یک عکس رنگی گرفته میشود. وقتی تشخیص تایید شد ، باز درمان دارویی است و پیشگیری از عفونت است. در کنار این قضیه کلیه ها را هم بررسی می کنیم که آیا این رفلاکس به کلیه ها آسیب می رساند یا خیر . با رادیو ایزوتوپ یا اسکن رادیو ایزوتوپ که برای بیمار ضرری ندارد کلیه ها بررسی میشود . اگر دیدیم که رفلاکس دارد روی کلیه اثر می گذارد برای جراحی اقدام می شود .
بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار(urinary incontinence ) ممکن است به طور ناگهانی و موقت یا دایمی و دراز مدت ایجاد شود.
بی اختیار ادرار عملکردی(functional incontinence)ممکن است در اثر اختلال در تفکر، حرکت یا برقراری ارتباط ایجاد شود.به عنوان مثال ممکن است فرد مبتلا به بیماری آلزایمربه اندازه کافی به تعیین زمان مشخص برای مراجعه به توالت نیاندیشد و یا فردی که از ویلچر استفاده می کند ممکن است در محلی باشد که نتواند ویلچر خود را به طرف توالت هدایت کند. این موارد میتوانند منجر به بی اختیاری ادراری نوع عملکردی شوند.
علل بی اختیاری ادرار
علل بی اختیاری ادرار ناگهانی یا موقت عبارتند از:
**استراحت طولانی(مثلاً بعد از عمل جراحی)**مصرف بعضی داروها( مثل داروهای مُدرّ، ضد افسردگی،آرام بخش،ضدسرفه و سرماخوردگی و آنتی هیستامین)**افزایش حجم ادرار(مثلاً در دیابت کنترل نشده)**اختلال هوشیاری* حاملگی*عفونت یا التهاب مثانه* متراکم شدن مدفوع در اثر یبوست(که باعث فشار آوردن به مثانه می شود)* عفونت یا التهاب دستگاه ادراری* افزایش وزن.
علل بی اختیاری ادرار در درازمدت عبارتند از:* بیماری آلزایمر*سرطان مثانه* اسپسام مثانه* افسردگی*بزرگی پروستات(در آقایان)* اختلالات عصبی (مثل بیماری ام اس یا سکته مغزی)*آسیب عصبی یا عضلانی پس از رادیوتراپی لگن*پایین افتادگی مثانه، پیشابراه یا رکتوم(راست روده) به داخل فضای مهبل (واژن)که اغلب در اثر حاملگی ها و زایمان های متعدد روی می دهد.* مشکلات ساختاری دستگاه ادراری* آسیب های نخاعی* ضعف اسفنکترمثانه(عضلات حلقوی مسئول باز و بسته کردن مثانه) که اغلب به دنبال جراحی پروستات در اقایان یاجراحی مهبل(واژن) در خانم ها روی میدهد.
خانم ها 2 برابر اقایان دچار بی اختیاری ادرار می شوند که علت آن حاملگی و زایمان، یائسگی و ساختار خاص دستگاه ادراری در خانمها است.* خانم ها و آقایان ممکن است در اثر آسیب عصبی،نقایص مادرزادی،سکته مغزی، بیماری ام اس و مشکلات ناشی از افزایش سن، دچار بی اختیاری ادرار شوند.* خانم های مسن، بیش از زنان جوان دچار بی اختیاری ادرار می شوند.* اغلب در هر سن، بی اختیاری ادرار قابل درمان و حتی قابل علاج کامل است.
پیشگیری از شب ادراری
رعایت چه نکاتی در بهبود بیماری شب ادراری کمک کننده است؟ بایستی کودک در مورد مشکل خود و نیز بحث و حل موضوع فعالانه شرکت داشته باشد. بنابراین صحبت کردن والدین با پزشک به طور جداگانه و بدون حضور بیمار و اصرار در جهت عدم آگاهی بچه از این صحبت ها کمک چندانی به حل مشکل نخواهد کرد. کودک باید درک کند که مسئله شب ادراری مربوط به اوست و والدین و پزشک سعی در حل مشکل او دارند بنابراین نباید از پشک خود خجالت بکشد. پدر و مادر نیز باید توجه داشته باشند که تنبیه کردن، سرزنش کردن و خجالت دادن کودک خصوصاً در نزد همسالان وی بسیار مضر است و صدمات روحی و روانی بسیاری به کودک وارد می سازد و در مقابل، تشویق و اظهار رضایت پدر و مادر از پیشرفت کودک در کنترل شب ادراری بسیار مؤثر خواهد بود. ملاقات های مکرر با پزشک و ارائه جدول ستاره (که نشان دهنده سیر بهبود بیماری است) نیز نقش بسیار کمک کننده ای در کنترل بیماری خواهد داشت. مشارکت کودک در جمع آوری رختخواب خیس شده و تعویض لباس خود به تنهایی نیز کمک کننده خواهد بود. در بچه هایی که بین سن 6 تا 8 سال قرار دارند می توان در طول شب کودک را یک نوبت بیدار کرد تا به توالت برود و مثانه خود را تخلیه سازد. برای جلوگیری از بهانه و یا ترس کودک باید چراغ مسیر و توالت را روشن گذاشت. در صورتی که بیمار به مدت یک ماه دائم شب ادراری نداشت می توان دیگر در طول شب کودک را بیدار نکرد. در بچه های بالاتر از سنین هشت سال می توان از خود کودک خواست تا با تنظیم یک ساعت زنگدار 3 تا 4 ساعت پس از شروع خواب برای ادرار کردن بیدار شود. همچنین در این کودکان می توان از دستگاه های هشدار دهنده نیز بهره گرفت. درمان هایی که در بالا گفته شد اگرچه طولانی مدت و وقت گیر است ولی در صورت رسیدن به نتیجه لازم عود بیماری وجود نخواهد داشت.
منبع : کتاب راهنمای پزشکی خانواده- بیماری های کلیه و مجاری ادرار ، متخصص مجاری ادراری
