[sbu_post_image]
فتق Hernia
فتق (به انگلیسی: Hernia) به پیش رفتگی و خروج یکی از احشا (اندرونه) یا فاسیای اندام یا بخشی از آن در دیواره‌ای که به طور طبیعی آن را دربر می‌گیرد از طریق یک معبر یا کانال و یا روزنه آناتومیک گفته میشود. به زبان ساده به بیرون زدگیهای غیر طبیعی جدار شکم فتق میگویند. فتق به طور کلی برجستگی و جابه جایی ارگان های بدن است و اگرچه مختص مردان نیست ولی نوع شکمی آن بین مردها شیوع بیشتری دارد. مردها به سبب فیزیک قسمت های ارولوژی بیشتر با خطرات فتق درگیرند. ممکن است توده ای که در این ناحیه خود را از شکاف پدید آمده بیرون می اندازد بزرگ و بزرگ تر شود و حتی به شکلی درآید که به داخل اسکروتوم افتد.
واژهٔ اندرونه یا احشا (مانند روده ٬ جگر و غیره) در کل به تمام اندام‌های موجود و محصور درون حفره‌ای از فضای کالبدی یک ارگانیزم گفته میشود. در بدن انسان فضای حفره‌ای شامل حفره دماغی٬ حفره صدری یا سینه‌ای٬ حفره شکمی می‌باشد.هرنی و یا فتق تنها در مورد احشای آزاد و یا دارای قابلیت جابجا شدن بواسطه یک بیماری و یا تروما گفته میشود.
علت ایجاد فتق
فتق هنگامی رخ می دهد كه لایه های عضلانی جدار شكم ضعیف شده باشد. همانند بیرون زدگی تیوپ داخلی یك لاستیك پاره شده، در فتق نیز احشاء داخلی شكم از طریق ناحیه ضعیف روی جدار شكم بیرون می زنند و باعث شكل گیری یك برآمدگی می شوند. البته در کودکان علت ایجاد فتق، نوعی اختلال در شکل گیری لایه های جدار شکم است که در هنگام تولد وجود دارد. ورود احشاء شکم به داخل محل فتق می تواند باعث گردد که قسمتی از روده یا سایر اعضاء داخل شكم در داخل این بیرون زدگی گیر كند و باعث عوارض خطرناک شود. فتق می تواند سبب ایجاد درد شدید و مسائل جدی دیگر شود كه حتی گاهی به جراحی اورژانس منجر میگردد.
دیواره شکم که خود لایه ای محافظ در برابر روده و بافت داخلی است خاصیت نگه دارندگی خود را در برابر فشار احشاء از دست می دهد و روده های دستگاه گوارش از قسمت ضعیف تر به زیر چربی ها و عضلات پشت پوست راه می یابد.
ممکن است با احساس درد و تیر کشیدن های گهگاه نیز همراه باشد. برآمدگی فتق، انواع مختلفی را شامل می شود: از فتق مغبنی که گسترده ترین نوع فتق در بین مردان است و اغلب به سبب برداشتن اجسام سنگین یا فشار زیاد حین اجابت مزاج بروز می کند، تا فتق رانی که کوچک تر بوده، اغلب بین زنان شیوع دارد؛ و حتی فتق نافی که از هنگام تولد در ناحیه ناف نوزادان یا اطراف آن وجود دارد؛ کوچک و بزرگ یا زن و مرد ممکن است به آن مبتلا شوند.
حبس احشاء منجر به نارسایی خونی در قسمت بیرون افتاده می شود و مشکلات بیشتری چون سیاه شدگی، سوراخ یا چرکین شدن روده و… پدید می آورد. هرچند با دراز کشیدن یا فشردن ناحیه بیرون زده بتوان برجستگی فتق را نادیده گرفت، هر چه زمان بیشتری طی شود درمان فتق سخت تر، هزینه ها بیشتر و بهبودی دیرتر حاصل خواهد شد.
انواع فتق
انواع مختلفی از فتق وجود داردکه درمانهای متفاوتی دارند. گاه پس از یک سوراخ شدگی بعد از عمل لاپاروسکوپی نیز ممکن است خروج یکی از احشا از جوشگاه اتفاق افتد که به فتق پست-لاپاروتومی(بعد از انجام لاپاروتومی) شناخته می‌شودشایعترین نوع فتق، فتق جدار شکم در قسمت تحتانی راست یا چپ است که به آن فتق اینگوئینال یا فتق مغبنی گویند و در بین مردم به پارگی پرده شکم یا به اختصار پارگی پرده شهرت دارد. این بیماری در مردان بسیار شایعتر است.سایر انواع فتق، شامل فتق در محل جراحی قبلی، فتق نافی و غیره است.
انواع فتق
در حالت عمومی اگر پیش‌رفتگی هرنیا به‌سمت درون بدن باشد فتق داخلی و اگر بیرون‌زدگی احشا به بیرون از بدن صورت گیرد٬ فتق خارجی نام می‌گیرد.
از دید حفره‌های آناتومیک:
فتق دماغی یا سلبرال:
فتق‌های داخلی ثانویه به دلیل رشد تومورها که فورامن اکسیپیتال(فتق لوزه‌ای) و یا سوراخ تخم مرغی شکل را اشغال می‌کند.
فتق دیسک:
جابجایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک (pulposus) در کانال اسپینال ستون فقرات گردنی٬ مهره سینه‌ای، ناحیه کمری یا ستون فقرات است. این فتق نیز یک فتق داخلی است.
فتق دیافراگمی:
یک فتق داخلی بوده که در آن جابجایی و نفوذ احشا شکمی به درون حفره قفسه سینه از راه پرده دیافراگم صورت می‌گیرد. شایعترین نوع آن فتق هیاتال (Hiatal hernia) است که به بیرون زدن معده از حفره شکمی و پس از جابجایی دیافراگم به سمت قفسه سینه و مری گفته میشود.
فتق مغبنی یا هرنی اینگوینال ( inguinal hernia) که به فتق در ناحیه کانال اینگوینال (بالای کشاله ران) گفته میشود. فتق نافی ، فتق فمورال ، فتق اپی گاستریک و… . گاه به بیرون زدن دیسک بین مهره ها نیز اصطلاح هرنی دیسک اطلاق میشود.
فتق به گونه بیرون زدگی کشاله ران را «باد فتق» مینامند.
فتق شکمی
علت اصلی ایجاد فتق های شکمی ضعف یا نقص در جدار دیواره شکمی یا افزایش فشار بر آن در یک ناحیه است. فتق شکمی به باز شدن جداره شکم و بیرون زدگی محتویات آن گویند. فتق مغبنی فتق شکمی است که در ناحیه کشاله ران اتفاق می‌افتد. فتق اینگوینال (مغبنی) شایعترین نوع فتق شکمی است که در مردان ۷ برابر شایع تر از زنان می‌باشد.
از عوامل شایع بروز فتق میتوان به: عوامل اکتسابی: سن بالا، وجود فتق رانی برروی بروز فتق مغبنی، وجود بیماریهایی همراه مثل: آسم، بیماریهای ضعیف کننده و آوردن فشار به بدن به گونه‌ای که فرد جسم سنگینی را بلند کند البته در این مورد آنقدر که عموم برای آن اهمیت قائلند مهم نیست. دربچه‌ها، نارس بدنیا آمدن کودک، جنس مذکر، … همچنین عللی چون ارثی یا فامیلی و کسانیکه در بدو تولد دچار دررفتگی مادرزادی سراستخوان ران بوده‌اند، از علل مساعد کننده است . فتق اینگوینال بسته به آناتومی آن میتواند مستقیم یا غیر مستقیم باشد.
فتق فمورال
این نوع فتق معمولا در جایی که عروق لنفاوی از شکاف عبور می کنند ( کانال فمورال )، ایجاد می شود. اگر روده باریک نیز از کانال فمورال وارد ران شود، ایجاد فتق فمورال می کند که این موضوع بیشتر در زنان باردار و در اثر افزایش وزن و در نتیجه فشار بیشتر بر ناحیه شکم می شود.
علائم فتق
علامت اصلی فتق درد است هرچند بسته به نوع فتق علائم دیگری نیز داریم مثلا در فتق مغبنی تورم ناحیه کشاله ران ممکن است یا در هرنی هیاتال ریفلاکس معده به مری مشاهده میشود. اگر روده در کیسه فتق گیر کند فتق مختنق نامیده میشود که اگر جا نیفتد مورد اورژانس است و جراحی فوری الزامی است.
درمان فتق
دو دلیل واضح برای درمان فتق، یكی دردی است كه با ایستادن های طولانی یا بلند كردن اشیاء سنگین ایجاد می شود و دیگری از نظر زیبایی است كه به واسطه وجود یك برجستگی باعث نارحتی بیمار می شود . اما دلیل اصلی جهت ترمیم فتق این است كه ممكن است روده یا عضوی دیگر، داخل فتق به دام بیفتد و قادر به خارج شدن از آن نباشد لذا باعث انسداد روده و به دنبال آن، گانگرن یا سیاه شدگی و پاره شدن روده می شود.درمان اساسی فتق اینگوینال جراحی و ترمیم فاسیا و جدار شکم است هرچند احتمال عود وبروز عوارض (مانند دردهای مزمن ، انسداد روده) بالاست. جراحی به روش لاپاراسکوپیک اغلب روش ترجیحی هرنیورافی است. در موارد عدم جراحی اقدامات نگهدارنده مانند استفاده از فتق بند و اجتناب از افزایش فشار داخل شکم (مانند سرفه و زورزدن) پیشنهاد میشود.
علاج فتق به اندازه و نوع آن وابسته است:
بستری در بیمارستان، ترمیم و بخیه زدن عضله شکافته شده، یا جراحی سرپایی که با بی حسی موضعی همراه است و معمولا در درمان فتق های کوچک کاربرد دارد. بیشتر بیماران قادر هستند درعرض 1 الی 2 روز پس از عمل مرخص شده و به خانه روند. در صورتیکه محل زخم مشکلی نداشته باشد پس از 48 ساعت میتوان استحمام کرد. با نظر پزشك بخیه ها پس از 7 تا 10 روز خارج میشود.
جراح بسته به تشخیص ممکن است شکاف کوچکی یک یا دو بند انگشتی در ناحیه مورد نظر پدید آورد و از طریق دستگاه آندوسکوپی غلافی باریک به نام مش را به محل بیرون زدگی احشاء وارد کرده، یا با بخیه زدن آن را ترمیم کند. مش مقاوم تر از بخیه است و نه تنها دوران استراحت را کوتاه تر می کند، بلکه با چسبیدن به محل احتمال بازگشت فتق را کاهش می دهد.
در این صورت حتی کسانی که کارهای سنگین می کنند هم معمولا می توانند در پی عملی موفقیت آمیز پس از دو یا سه هفته کار خود را از سر گیرند.
درمان غیر جراحی فتق مغبنی، استفاده از فتق بند است كه روی ناحیه درگیر، فشار وارد می آورد و به جا انداختن آن، کمک می نماید اما در كل استفاده از آن ایده خوبی نمی باشد. فتق بند در واقع هیچ كاری جهت از بین بردن و رفع فتق انجام نمیدهد و فقط علائم آن را كاهش می دهد.
بنابراین با وجود استفاده از آن فتق همچنان بزرگ می شود، همچنین موجب ایجاد زخم در موضع فتق می شود. تداوم در بزرگ شدن فتق و ایجاد چسبندگی در بافتهای زیرین، از عوارض فتق بند هستند که ترمیم جراحی فتق را دشوار می سازند و عود مجدد آن را محتمل تر می كنند. بنابراین استفاده از فتق بند فقط باید به عنوان یك وسیله به مدت كوتاهی قبل از انجام عمل جراحی محدود شود.
