برای افراد مبتلا به کمبود وزن و لاغری چه باید کرد؟
قبل از انجام اقدامات گسترده برای ارزیابی کمبود وزن و لاغری، اثبات وجود این اختلالات ضرورت دارد. تقریباً در نیمی از افرادی که تصور می کنند دچار کاهش وزن قابل توجه شده اند تغییر عمده و مهمی در وزن مشاهده نمی شود. در برخی موارد نیز افرادی که مبتلا به کاهش وزن چشمگیر شده اند از آن آگاهی ندارند. بنابراین تعیین وزن افراد در حین معاینه در مطب یا مرکز درمانی از اهمیت زیادی برخوردار است.
بررسی وجود تب، درد، تنگی نفس، سرفه، طپش قلب و شواهد بیماری های عصبی، اختلالات گوارشی (شامل دشواری غذاخوردن، بلع دشوار، بی اشتهایی، تهوع و تغییر در عادات اجابت مزاج) لازم است.
سابقه ی مسافرت، استعمال دخانیات و مصرف الکل و سابقه ی استفاده از داروها را باید بررسی نمود.
سابقه ی بیماری ها یا اعمال جراحی قبلی و نیز بیماری های افراد فامیل را باید سوال نمود.
عوامل خطر ابتلا به عفونت HIV (ایدز) باید مورد بررسی قرار گیرد.
علایم افسردگی، شواهد زوال عقلی (دمانس؛ dementia) و عوامل اجتماعی (شامل مشکلات مالی) که ممکن است بر اشتها تاثیر بگذارند باید مورد بررسی قرار بگیرند.
پزشک در معاینه ی فیزیکی، وزن و علایم حیاتی (نبض، فشار خون، تعداد تنفس و دمای بدن) بیمار را اندازه گیری می کند و وجود رنگ پریدگی، یرقان و بافت جوشگاهی (اسکار) ناشی از جراحی قبلی مورد بررسی قرار می دهد.
بررسی از نظر وجود برفک در دهان یا بیماری دندان، بزرگی غده ی تیروئید، بزرگی غدد لنفاوی و اختلالات ریوی یا قلبی و معاینه ی شکم ضرورت دارد. همچنین پزشک باید معاینه ی رکتوم (راست روده) از نظر بررسی پروستات و ضایعات رکتوم را انجام دهد.
معاینه ی لگن، حتی در زنانی که رحم آنها به وسیله عمل جراحی (هیسترکتومی) برداشته شده ضرورت دارد.
معاینه ی عصبی شامل بررسی وضعیت روانی وغربالگری از نظر افسردگی لازم است.
آزمایش های غربالگری برای بررسی کاهش وزن غیرارادی عبارتند از:
1.آزمایش های اولیه
شمارش کامل سلول های خونی
اندازه گیری الکترولیت ها ،کلسیم وگلوکز خون
آزمایش های عملکرد کلیه وکبد
آزمایش های کامل ادرار
اندازه گیری مقدار هورمون محرک تیرویید
رادیوگرافی قفسه سینه
غربالگری ازنظر سرطان(مانند ماموگرافی وکولونوسکوپی)
2.آزمایش های اضافی
آزمایش HIV(ایدز)
آندوسکوپی قسمت فوقانی ویاتحتانی دستگاه گوارش
3.CTاسکن یا MRIشکم (در صورت وجود علایم یانشانه های گوارشی)
4. CTاسکن قفسه سینه
برای درمان لاغری،هرگز نباید بدون تجویز پزشک از دارو استفاده کرد.افزایش وزن باید به طور تدریجی صورت گیرد تاقابل حمل تر،بدون عوارض وغیرقابل بازگشت باشد.
بهترین وسالم ترین درمان لاغری عبارتند ازرعایت رژیم غذایی صحیح و ورزش مناسب وکافی.درهر رژیم غذایی باید شیر ولبنیات،حبوبات وغلات،میوه وسبزیجات،وگوشت به مقدار مناسب وصحیح گنجانده شوند.
رژیم غذایی باید بتواند انرژی مورد نیاز روزانه را تامین کند ونیز ریز مغذی ها یعنی موادی که باید به مقدار بسیارکم در غذا وجود داشته باشند راتامین کند وبا فرهنگ غذایی محل زندگی فرد همامنگی داشته باشد وازتنوع لازم مکافی برخوردار باشد.
برای افزایش انرژی دریافتی،انجام اقدامات زیر ضرورت دارد:
یک زن جوان و سالم روزانه به 2000 کیلو کالری و یک مرد جوان و سالم به 2200 کیلو کالری انرژی نیاز دارد. یک برنامه غذایی تامین کننده 2000 کالری، به شرح زیر است:
صبحانه ساعت 7 صبح : یک لیوان شیر پر چرب + 60 گرم غلات صبحانه ویتامینه + 2 قاشق چای خوری عسل که به شیر و غلات اضافه شود.
ساعت 10 صبح: یک لقمه نان و پنیر که به اندازه دو کف دست نان و حاوی 30 گرم پنیر (یک قوطی کبریت) و یک عدد گردو است، میان وعده مناسبی در بین کار یا زنگ تفریح کلاس خواهد بود.
نهار ساعت 12: زرشک پلو و مرغ که برنج آن 15 قاشق است و با یک قاشق غذاخوری روغن مایع پخته شده است. مرغ باید به اندازه 130 گرم گوشت داشته باشد (یک ران کامل). یک کاسه ماست پر چرب (240 سی سی)، دو عدد خیار و یک گوجه ریز شده به عنوان سالاد در کنار غذا با یک قاشق مربا خوری سس مایونز و یک قاشق مربا خوری روغن زیتون.
عصرانه ساعت 16: چای و یک عدد شیرینی یا 3 تا 4 بیسکویت ترد.
ساعت 18: یک لیوان آب میوه طبیعی یا یک عدد میوه.
شام ساعت 30/20: یک آش استثنایی، دارای یک لیوان حبوبات پخته + 30 گرم گوشت + نصف لیوان سبزیجات پخته + نصف لیوان رشته پخته.
(این چیزی است که شما باید بخورید و می توانید مقادیر آن را به تعداد افراد خانواده چند برابر کنید)
یا:
ماکارونی دارای نصف لیوان ماکارونی پخته، 60 گرم گوشت چرخ کرده + یک سالاد کاهوی استثنایی، دارای یک لیوان کاهو، خیار و گوجه فرنگی ریز شده که نصف لیوان لوبیا سفید پخته نیز به آن اضافه شده است.
(برای شام دو انتخاب دارید هر کدام را که دوست دارید بخورید)
قبل از خواب: یک عدد میوه.
یک رژیم غذایی مناسب برای کسی که قصد دارد وزنش را افزایش دهد باید به گونه ای باشد که از همه گروه های غذایی به اندازه مورد نیاز خورده شود و فرد سعی نماید در هر وعده از همه گروه ها بخورد. نان، غلات، میوه ها، سبزی ها، گوشت و حبوبات، شیر و لبنیات – مثلاً برای ناهار فقط نان و یک تکه کباب نخورد بلکه همراه با آن سبزی یا یا سالاد و ماست بخورد.
برنامه غذایی یک روزتان را با ذکر ساعت بنویسید و آن را با برنامه غذایی داده شده تطبیق دهید. چه قدر کمتر می خورید؟ فاصله غذاهایتان چقدر است؟ سعی کنید هیچ وعده ای را حذف نکنید. هیچ چیز مهم تر از سلامتی نیست. پس خودتان را عادت دهید سر ساعت غذا بخورید.
اگر واقعا نمی توانید زیاد بخورید، از مواد غذایی کم حجم و پر کالری در فواصل غذایتان استفاده کنید. مغزها(مثل فندق، بادام و گردو) خوراکی هایی خوشمزه، مفید و پر کالری هستند. خوردن چند عدد بیسکویت کرم دار، یک تکه نان سوخاری و پنیر خامه ای یا یک بستنی میوه ای خامه دار، انتخاب های خوبی به شمار می آید.
اگر استخوان بندی ظریفی دارید لازم نیست سعی کنید حتماً به وزن ایده آل برسید و خودتان را آزار دهید، حتی اگر در محدوده سلامتی هم باشید برای شما هم مناسب است.
درمان دارویی مورد استفاده در لاغری از داروهای زیر تشکیل می شود:
داروهای اشتها آور:
این داروها با افزایش اشتها سبب بیشتر خوردن می شوند و دریافت انرژی به وسیله بدن را افزایش می دهند. سر دسته این داروها که در ایران بسیار استفاده می شود، سیپروهپتادین است. علاوه بر این، داروهای تقویتی مثل ویتامین ها و نیز عناصر کمیاب مثل روی نیز کاربرد دارند. تمامی این داروها زمانی موثرند که شخص از هر نظر سالم باشد.
داروهایی که با احتباس نمک و به دنبال آن، آب باعث افزایش وزن می شوند:
از این گروه، می توان از کورتون هال نام برد. این داروها با احتباس آب و نمک عوارض زیاد و خطرناکی از جمله عوارض گوارشی و استخوانی را به همراه دارند.
داروهایی که با کاهش متابولیسم بدن باعث افزایش وزن میشود: این داروها به صورت کاذب کم کاری ترویید ایجاد می کنند و باکاهش متابولیسم بدن سبب افزایش وزن می شود.این گروه نیز با توجه به برهم زدن نظم طبیعی بدن باعث ایجاد عوارض می شوند.
بار دیگر یادآوری می شود که مصرف هر نوع دارو برای درمان لاغری وکمبود وزن باید باتجویز پزشک صورت گیرد.
نویسنده: دکتر وریانی
