هماچوری، اصطلاح پزشکی خون در ادرار است. شرایط و بیماری‌های مختلف می‌توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند. عواملی چون: عفونت، بیماری کلیوی، سرطان و اختلالات خونی نادر. خون در ادرار ممکن است قابل مشاهده باشد یا آنقدر کم باشد که با چشم غیر مسلح دیده نشود. وجود هر گونه خون در ادرار می‌تواند نشانه یک مشکل جدی سلامتی باشد، حتی اگر فقط یک بار اتفاق بیفتد. نادیده گرفتن خون در ادرار می‌تواند منجر به بدتر شدن شرایط مانند بروز سرطان و بیماری کلیوی شود، بنابراین باید در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.
انواع خون در ادرار چیست؟
دو نوع اصلی خون در ادرار وجود دارد: خون واضح در ادرار و خون میکروسکوپی در ادرار.
خون واضح در ادرار
اگر خون به اندازه کافی در ادرار وجود داشته باشد که ادرار صورتی یا قرمز به نظر برسد یا لکه هایی از خون قابل مشاهده باشد، “خون واضح در ادرار” دارید.
خون میکروسکوپی در ادرار
وقتی نتوانید خون را ببینید، زیرا مقدار آن بسیار کم است، “خون میکروسکوپی در ادرار خود دارید.” در این حالت، فقط یک آزمایش می‌تواند وجود خون را تشخیص دهد.
علائم وجود خون در ادرار
خون در ادرار به دلیل وجود گلبول‌های قرمز، ادرارتان را صورتی، قرمز یا قهوه‌ای رنگ می‌کند. برای قرمز شدن ادرار، خون کمی نیاز است و معمولاً هم با درد همراه نیست. با این حال، عبور لخته‌های خون در ادرار می‌تواند دردناک باشد. ادرار خونی اغلب بدون علائم یا نشانه‌های دیگر رخ می‌دهد.
علت خون در ادرار چیست؟
دلایل احتمالی زیادی برای خون در ادرار وجود دارد. زمانی که خون از واژن در زنان، انزال در مردان، یا از اجابت مزاج در مردان یا زنان ناشی می‌شود، ممکن است در ادرار ظاهر شود.
عفونت
عفونت یکی از شایع ترین علل خون در ادرار است. عفونت ممکن است جایی در مجرای ادرار، مثانه یا کلیه ها باشد. عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها از مجرای ادرار به سمت بالا حرکت می‌کنند از طریق لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن می‌رساند. عفونت می‌تواند به مثانه و حتی به کلیه ها منتقل شود. اغلب ممکن است باعث درد و تکرر ادرار شود.
سنگ‌ها
یکی دیگر از دلایل شایع خون در ادرار، وجود سنگ در مثانه یا کلیه است. این سنگ‌ها، کریستال هایی هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل می‌شوند. آنها می‌توانند در داخل کلیه ها یا مثانه ایجاد شوند. سنگ‌های بزرگ می‌توانند باعث انسداد شوند که اغلب منجر به خون در ادرار و درد قابل توجهی خواهد شد.
بزرگ شدن پروستات
در مردان میانسال و مسن، علت به نسبت شایع خون در ادرار، بزرگ شدن پروستات است. این غده درست زیر مثانه و نزدیک مجرای ادرار است. هنگامی که پروستات بزرگتر می‌شود، به مجرای ادرار فشار وارد می‌کند و باعث بروز مشکلاتی در ادرار می‌شود و ممکن است از تخلیه کامل مثانه جلوگیری کند. این عارضه می‌تواند منجر به عفونت دستگاه ادراری (UTI) به همراه خون در ادرار شود.
بیماری کلیوی
دلیل کمتر شایع برای دیدن خون در ادرار، بیماری کلیوی است. این بیماری می‌تواند به تنهایی یا به همراه بیماری دیگری مانند دیابت رخ دهد. در کودکان 6 تا 10 ساله، اختلال کلیوی گلومرولونفریت پس از استرپتوکوک، ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار شود. این اختلال می‌تواند یک تا دو هفته پس از عفونت استرپتوکوکی درمان نشده، ایجاد شود. البته این بیماری، در گذشته رایج بوده، اما امروزه نادر است، زیرا آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند به سرعت عفونت‌های استرپتوکوکی را درمان کنند.
سرطان
سرطان مثانه، کلیه یا پروستات می‌تواند باعث ایجاد خون در ادرار شود.
اختلالات ارثی
کم خونی داسی شکل، نقص ارثی هموگلوبین در گلبول قرمز، باعث خون در ادرار، هماچوری واضح و میکروسکوپی می‌شود.
آسیب به کلیه
ضربه یا آسیب به کلیه‌های در اثر تصادف یا ورزش، می‌تواند باعث ایجاد خون قابل مشاهده در ادرار شود.
فعالیت جنسی
فعالیت جنسی می‌تواند باعث تحریک بافت‌های اطراف دستگاه ادراری شود.
داروها
برخی از داروها نیز می‌توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند:
- پنی سیلین
- آسپرین
- رقیق کننده‌های خون مانند هپارین و وارفارین
- سیکلوفسفامید، که دارویی است که برای درمان انواع خاصی از سرطان استفاده می‌شود.
علل کمتر شایع
چند علت دیگر وجود خون در ادرار وجود دارد که خیلی شایع نیستند. اختلالات خونی نادر مانند کم خونی داسی شکل، سندرم آلپورت و هموفیلی می‌توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند. ورزش شدید یا ضربه به کلیه‌ها نیز می‌تواند باعث ظاهر شدن خون در ادرار شود.
عوامل خطر وجود خون در ادرار
- سن: بسیاری از مردان بالای 50 سال به دلیل بزرگ شدن غده پروستات گاه به گاه دچار هماچوری می‌شوند.
- عفونت: التهاب کلیه پس از عفونت ویروسی یا باکتریایی، یکی از علل اصلی خون قابل مشاهده در ادرار کودکان است.
- سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی بیماری کلیوی یا سنگ کلیه دارید، ممکن است بیشتر مستعد خونریزی ادراری باشید.
- داروهای خاص: آسپرین، مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنی سیلین، خطر بروز خون در ادرار را افزایش می‌دهند.
- تمرینات ورزشی سنگین: دوندگان، بیشتر در معرض بروز خون در ادرار هستند. در واقع، این وضعیت گاهی اوقات “هماچوری دویدن” نامیده می‌شود.
تشخیص خون در ادرار
آزمایشات و معاینات زیر نقش کلیدی در یافتن علت وجود خون در ادرار دارند:
- معاینه فیزیکی، که شامل بحث در مورد سابقه پزشکی شما می‌باشد.
- آزمایشات ادرار: حتی اگر خونریزی از طریق آزمایش ادرار تشخیص داده شده باشد، به احتمال زیاد آزمایش دیگری تجویز می‌شود تا پزشک مطمئن شود آیا ادرار هنوز حاوی گلبول‌های قرمز است یا خیر. آزمایش ادرار، همچنین می‌تواند عفونت دستگاه ادراری یا وجود مواد معدنی که باعث سنگ کلیه می‌شوند را بررسی کند.
- آزمایشات تصویربرداری: پزشک ممکن است سی تی اسکن یا ام آر آی یا معاینه اولتراسوند را توصیه کند.
- سیستوسکوپی: پزشک یک لوله باریک مجهز به یک دوربین کوچک را به مثانه وارد می‌کند تا مثانه و مجرای ادرار را از نظر علائم بیماری بررسی کند. گاهی اوقات علت خونریزی ادراری را نمی‌توان پیدا کرد. در این صورت، پزشک ممکن است آزمایش‌های منظمی را توصیه کند، به‌ویژه اگر عوامل خطر سرطان مثانه مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض سموم محیطی یا سابقه پرتودرمانی را داشته باشید.
چه زمانی برای خون در ادرار به پزشک مراجعه کنیم؟
از آنجایی که برخی از علل خون در ادرار جدی هستند، باید در اولین باری که آن را مشاهده کردید به پزشک مراجعه کرده و به هیچ عنوان نباید آن را نادیده بگیرید. همچنین اگر در ادرار خود خون نمی بینید، اما تکرر ادرار، دشوار یا دردناک، درد شکم یا درد کلیه را تجربه می‌کنید، باز هم به پزشک خود مراجعه کنید. اگر نمی‌توانید ادرار کنید، لخته‌های خونی در هنگام ادرار مشاهده می‌کنید یا یک یا چند مورد از موارد زیر در ادرارتان وجود دارد، به دنبال درمان پزشکی باشید:
- حالت تهوع
- استفراغ
- تب
- لرز
- درد در پهلو، کمر یا شکم
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
آنچه می‌توانید انجام دهید
فهرستی از موارد زیر تهیه کنید:
- علائمی که دارید.
- اطلاعات کلیدی پزشکی: از جمله سایر بیماری‌هایی که دارید، و اینکه آیا بیماری های مثانه یا کلیوی در خانواده وجود دارد یا خیر.
- تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل هایی که مصرف می‌کنید، به همراه دوز مصرفی.
سوالاتی که باید از پزشک خود در مورد هماچوری بپرسید:
- علل احتمالی علائم من چیست؟
- به چه آزمایشاتی نیاز دارم؟
- آیا وضعیت من موقتی است؟
- چه درمان‌هایی در دسترس هستند؟
- من مشکلات سلامتی دیگری دارم. چگونه می‌توانم آنها را با هم مدیریت کنم؟
- آیا بروشورها یا سایر منابع اطلاعاتی وجود دارد که بتوانم آن ها را مطالعه کنم؟ چه وب سایت‌هایی را پیشنهاد می کنید؟
سوالاتی که پزشک خواهد پرسید:
- آیا هنگام ادرار درد دارید؟
- آیا فقط گاهی یا همیشه خون در ادرار خود می‌بینید؟
- چه زمانی در ادرار خود خون می‌بینید؟
- آیا در هنگام ادرار نیز لخته های خون را دفع می‌کنید؟ چه اندازه و چه شکلی هستند؟
- آیا سیگار می‌کشید؟
- آیا در حین کار در معرض مواد شیمیایی هستید؟ چه نوعی؟
- آیا پرتودرمانی داشته‌اید؟
خون در ادرار چگونه درمان می‌شود؟
علت خون در ادرار، تعیین‌کننده‌ی نوع درمانی که دریافت می‌کنید می‌باشد. اگر عفونتی مانند عفونت ادراری، مسئول خون در ادرار باشد، پزشک، آنتی‌بیوتیک‌هایی را برای از بین بردن باکتری‌های عامل عفونت تجویز می‌کند. وجود خون در ادرار ناشی از سنگ های بزرگ کلیه در صورت عدم درمان می‌تواند دردناک باشد. در این حالت، داروها و درمان های تجویزی می‌توانند به دفع سنگ کمک کنند. همچنین پزشک ممکن است از روشی به نام سنگ شکنی خارج از بدن (ESWL) برای شکستن سنگ ها استفاده کند. این روش شامل استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های کلیه به قطعات ریز است که می‌توانند از ادرار دفع شوند. این روش به طور معمول حدود یک ساعت طول می‌کشد و ممکن است تحت بیهوشی سبک انجام شود. پزشک همچنین ممکن است از یک اسکوپ برای برداشتن سنگ کلیه استفاده کند. برای انجام این کار، یک لوله نازک به نام یورتروسکوپ را از مجرای ادرار و مثانه به حالب عبور می‌دهد. این اسکوپ مجهز به دوربینی برای مکان‌یابی سنگ‌ها است. پزشک از ابزارهای ویژه‌ای برای به دام انداختن سنگ‌ها و برداشتن آنها استفاده می‌کند. اگر سنگ‌ها بزرگ باشند، قبل از برداشتن تکه تکه می‌شوند.
اگر بزرگ شدن پروستات باعث خون در ادرار شود، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسدودکننده‌های آلفا یا مهارکننده‌های 5-آلفا ردوکتاز تجویز کند.
عوارض خون در ادرار چیست؟
اگر علائمی که در خود مشاهده می‌کنید، به دلیل سرطان باشد، نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به پیشرفت تومورها تا حدی شود که درمان دشوار شود. عفونت‌های درمان نشده در نهایت می‌توانند منجر به نارسایی کلیه شوند. اگر علت خون در ادرار، بزرگ شدن پروستات باشد، درمان مناسب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند ولی نادیده گرفتن آن ممکن است منجر به تکرر ادرار، درد شدید و حتی سرطان شود.
جلوگیری از ایجاد خون در ادرار
- برای جلوگیری از عفونت، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، بلافاصله پس از آمیزش جنسی ادرار کنید و بهداشت را رعایت کنید.
- برای جلوگیری از ایجاد سنگ، آب فراوان بنوشید و از مصرف نمک زیاد و برخی غذاها مانند اسفناج و ریواس پرهیز کنید.
- برای پیشگیری از سرطان مثانه، از کشیدن سیگار خودداری کنید، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را محدود کنید و آب فراوان بنوشید.
سؤالات متداول
خون در ادرار به طور معمول نشان دهنده چیست؟
وجود خون در ادرار به طور کلی جدی نیست. اما در برخی موارد، گلبول‌های قرمز یا سفید خون در ادرار ممکن است به این معنی باشد که شما یک بیماری دارید که نیاز به درمان دارد، مانند عفونت دستگاه ادراری (UTI)، بیماری کلیوی یا بیماری کبدی.
آیا خون در ادرار خود به خود از بین می‌رود؟
بیشتر اوقات، علت چنین عارضه‌ای جدی نیست و به سرعت، خود به خود برطرف می‌شود. ولی با این حال، سعی کنید در اسرع وقت به پزشک مراجعه داشته باشید.
علت خون در ادرار زنان چیست؟
عفونت ادراری (UTI) شایع ترین علت خون در ادرار به خصوص در زنان است. عفونت ادراری باعث التهاب مثانه (سیستیت) می‌شود.
چگونه خون در ادرار را درمان کنیم؟
بسته به شرایطی که باعث خون در ادرار می‌شود، درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت ادراری، تجویز یک دارو برای کوچک کردن پروستات بزرگ شده یا درمان با امواج برای شکستن سنگ های مثانه یا کلیه باشد.
آیا کم آبی باعث خون در ادرار می‌شود؟
ننوشیدن آب کافی می‌تواند رنگ ادرار را تیره کند، اما کم آبی خفیف به خودی خود باعث هماچوری نمی‌شود. البته کم آبی شدید یا مکرر می‌تواند کلیه های شما را ضعیف و به آنها آسیب برساند و منجر به ادرار خونی شود.
خون قرمز تیره در ادرار به چه معناست؟
ادرار قرمز یا صورتی می‌تواند ناشی از خون باشد. عواملی که می‌توانند باعث خون ادراری (هماچوری) شوند عبارتند از: عفونت دستگاه ادراری، بزرگ شدن پروستات، تومورهای سرطانی و غیرسرطانی، کیست های کلیوی، دویدن طولانی مدت و سنگ کلیه یا مثانه.
چه مدت طول می‌کشد تا خون در ادرار از بین برود؟
خون در ادرار ناشی از ورزش شدید، معمولاً طی 24 تا 48 ساعت خود به خود از بین می‌رود. خون در ادرار ناشی از عفونت دستگاه ادراری، با درمان عفونت به پایان می‌رسد.
آیا اضطراب و استرس می‌تواند باعث ادرار خونی شود؟
بله. زمانیکه استرس دارید، خون از احشاء و پوست دور می‌شود و در نتیجه خونرسانی به اندام های حیاتی با اختلال مواجه شده و ممکن است در ادرار خود خون مشاهده کنید.
اگر خون در ادرارم مشاهده کردم، باید به بیمارستان بروم؟
بیشتر موارد مشاهده خون در ادرار، اورژانسی نیستند. با این حال، اگر علائمی مانند سبکی سر، ناتوانی در ادرار کردن یا درد شدید را تجربه کردید، هرچه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.
