بزرگ شدن کلیه ها می تواند در هر سنی به وجود بیاید و نه تنها روی بزگسالان و کودکان، بلکه روی کلیه های نوزادان قبل از تولد آنها نیز تأثیر بگذارد. این ورم زمانی ایجاد می شود که حالب ادراری که کلیه ها را تخلیه می کرده مسدود شده، باعث تجمع ادرار و بزرگ شدن کلیه گردد.
کلیه بزرگ شده چیست؟
سیستم ادراری شامل مثانه، کلیه ها و لوله هایی است که کلیه ها و مثانه را به هم مرتبط می کنند که به عنوان حالب های ادراری شناخته می شوند. وقتی این سیستم به درستی کار می کند، کلیه ها خون را فیلتر کرده، مواد دفعی را از بدن حذف می کنند. کلیه ها ادرار ایجاد می کنند و مواد دفعی را از طریق لوله های رابط به مثانه می برند. وقتی فرد ادرار می کند، ادرار از لوله ای به نام مجرای ادراری عبور کرده و به بیرون از بدن رانده می شود.
ورم کلیه زمانی می تواند ایجاد شود که در عملکرد سیستم ادراری مشکلی به وجود بیاید. این اتفاق ممکن است در هر سنی روی دهد. معمولاً یک کلیه را درگیر می کند و به ندرت روی هر دو کلیه تأثیر می گذارد.
سطح ورم کلیه
سیستم سطح / گرید بدنی ورم کلیه توسط انجمن ارولوژی جنین (SFU) برای ارزیابی هیدرونفروز ایجاد گردید.
این سیستم خاص گمان می شود که مرسوم ترین سیستم استفاده شده و در اصل برای درجه بندی لگن اکتازی کودکان و نوزادان طراحی شده است:
1.سطح صفر (طبیعی)
بدون اتساع، دیوارهای کالیسیال در مقابل همدیگر قرار می گیرند.
2.سطح یک (خفیف)
اتساع لگن کلیه، بدون اتساع کالیس ها (می تواند در لگن خارج کلیوی نیز روی دهد)، بدون آتروفی پارانشیمی
3.سطح دو (خفیف)
اتساع لگن کلیه (خفیف) و کالیس ها (الگوی لگنی حفظ شده)، بدون آتروفی پارنشیمی
4.سطح 3 (متوسط)
اتساع نسبی لگن کلیوی و کالیس ها و کنده شدن فورنیس ها و مسطح شدن پاپیلاها همراه با نازک شدن خفیف قشر بیرونی ممکن است مشاهده گردد.
5.سطح 4 (شدید)
اتساع چشمگیر لگن کلیه و کالیس ها که همراه با از دست دادن مرز بین کالیس ها و لگن کلیه به صورت ورم دیده می شود و آتروفی کلیه به علت نازک شدن قشاء نیز مشاهده می گردد.
دلایل بزرگ شدن کلیه
کلیه بزرگ شده معمولاً به علت انسداد مسیر ادراری یا اختلال در کارکرد طبیعی مسیر ادراری روی می دهد.
مسیر ادراری از کلیه ها، مثانه و حالب ادراری (لوله هایی که از کلیه تا مثانه امتداد دارند) و مجرای ادراری (که ادرار را به بیرون بدن منتقل می کند) تشکیل شده است. انسداد یا بروز مشکلی در مسیر ادراری می تواند به معنی عدم تخلیه ادرار از کلیه ها یا تخلیه اشتباهی در کلیه ها باشد. این امر می تواند منجر به تجمع ادرار در کلیه ها گردد و باعث کشیده شدن و ورم کردن آنها می شود.
دلایل بزرگ شدن کلیه در بزرگسالان
برخی از مهمترین دلایل ورم کلیه در بزرگسالان عبارتند از:
- سنگ کلیه: سنگ های کوچکی که در کلیه ایجاد می شوند گاهی می توانند به خارج از کلیه رفته و حالب را مسدود کنند.
- هایپر پلازی خوش خیم پروستات: ورم غیر سرطانی غده پروستات
- بارداری: در طی بارداری، رحم بزرگ شده گاهی می تواند روی حالب ها فشار بیاورد.
- تنگی حالب ها: این مورد به علت صدمه، عفونت یا جراحی حالب می تواند روی دهد.
- افتادگی اندام لگنی: وقتی یک یا چند اندام لگنی به سمت واژن بیرون زدگی پیدا می کنند، ایجاد می شود.
- مثانه نوروژنیک: آسیب به اعصابی که مثانه را کنترل می کنند.
- سرطان در مسیر ادراری یا اطراف آن: مثلا سرطان مثانه، کلیه، پروستات، گردن رحم، تخمدان یا رحم
دلایل بزرگ شدن کلیه در کودکان
گاهی دلیل ورم کلیه در نوزادان به دنیا نیامده مشخص نمی باشد (هیدرونفروز پیش از تولد). فرض بر این است که اغلب ممکن است به علت افزایش مقدار ادراری که نوزاد در مراحل آخر بارداری ایجاد می کند، باشد. معمولاً خود کلیه ها طبیعی هستند و وضعیت به خودی خود قبل یا چند هفته پس از تولد بهبود می یابد. در مواردی، ممکن است به دلایل زیر نیز باشد:
- انتقال اتساع: هورمون های بارداری اثر شل کنندگی روی حالب ها دارند، این موضوع زمانی که نوزاد به دنیا می آید به خودی خود رفع می شود.
- ریفلکس / برگشت از مثانه: دریچه مثانه که جریان ادرار بین مثانه و حالب ها را کنترل می کند، به درستی کار نکرده و به ادرار امکان برگشت به کلیه ها را می دهد.
کودکانی که با بیماری ANH (هیدرونفروز پیش از تولد) متولد می شوند ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک داشته باشند تا از عفونت کلیه پیشگیری شود، اما برخی از مشکلات به خودی خود بهبود می یابند. ایجاد بزرگی کلیه در کودکان و نوزادان به علت آسیب یا سنگ کلیه بسیار نادر می باشد.
علائم بزرگی کلیه
یکی از چالش های تشخیص بزرگی کلیه علائمی است که همیشه به سرعت ایجاد نمی شوند. هرچند برخی از موارد ورم کلیه نیاز به درمان جدی ندارند، اما بقیه موارد نیاز به مداخله پزشکی دارند. ولی معمولاً زمانی علائم بروز می کنند که بزرگی کلیه جدی شده و نیاز به مراجعه به پزشک یا متخصص باشد.
- درد در هر دو سمت، از جمله دردی که به ناحیه پایین شکم و حتی کشاله ران می رسد.
- تب
- ادرار دردناک، ادرار مکرر یا مشکل در ادرار کردن
- حالت تهوع
- استفراغ
- عدم رشد (در نوزادان)
- بیماری یا آسیب مثانه که مانع تخلیه شدن مثانه شود.
در بیشتر موارد، درد یکی از رایج ترین علائم هیدرونفروز یک طرفه است. اگر متوجه هر کدام از این علائم شدید، به پزشک یا اورولوژیست مراجعه کنید تا تشخیص داده شود.
تشخیص بزرگی کلیه
هیدرونفروز معمولاً با اسکن سونوگرافی تشخیص داده می شود. آزمایشات بیشتر نیز ممکن است برای مشخص شدن دلیل بیماری انجام شود.
تشخیص ورم کلیه در بزرگسالان
در سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویر داخل کلیه ها استفاده می شود. اگر کلیه های شما ورم کرده باشد، این تست به وضوح آن را نشان می دهد. ممکن است به آزمایشات اضافی برای تعیین دلیل بزرگ شدن کلیه نیاز داشته باشید. این آزمایشات ممکن است به صورت زیر باشند:
- آزمایش خون: برای بررسی وجود عفونت استفاده می شود.
- تست ادرار: برای بررسی وجود عفونت و همچنین خون (که ممکن است به خاطر سنگ کلیه باشد) انجام می شود.
- اوروگرافی داخل وریدی: عکس اشعه ایکس کلیه ها که ممکن است با استفاده از رنگ خاصی که در جریان خون وارد می شود انجام شود، این رنگ جریان ادرار را در مسیر ادراری نشان می دهد و می تواند برای تشخیص انسدادها مفید باشد.
- تصویر برداری CT: مشابه عکس برداری اشعه ایکس است، اما از عکسهای مختلف و یک رایانه برای ایجاد عکسی سه بعدی از کلیه ها استفاده می شود.
تشخیص بزرگ شدگی کلیه در نوزادان
بیماری بزرگ شدن کلیه ممکن است در هنگام باردرای و معمولاً در روتین سونوگرافی بارداری و حدود 20 هفتگی، در نوزادان تشخیص داده شود. این بیماری به عنوان هیدرونفروز پیش از تولد شناخته می شود. اگر نوزاد مبتلا به هیدرونفروز پیش از تولد باشد، ممکن است مجبور به انجام سونوگرافی بیشتر در طی بارداری شوید تا رشد طبیعی نوزاد و کلیه ها بررسی گشته و از بزرگ نشدن کلیه ها اطمینان حاصل گردد. در اکثر موارد، مشکل قبل یا چند ماه بعد از تولد نوزاد بهبود می یابد. بعد از تولد، نوزاد ممکن است نیاز به عکس برداری هایی داشته باشد تا وضعیت او بررسی شده و در صورت نیاز درمان شود.
درمان بزرگ شدن کلیه
درمان هیدرونفروز به دلیل ایجاد و شدت بیماری بستگی دارد.
درمان ورم کلیه در بزرگسالان
در بزرگسالان، بیماری بزرگ شدن کلیه بهتر است با رفع دلایل ایجاد بیماری درمان شود. مثلاً عفونت که احتمالاً دلیل بزرگ شدن کلیه است را می توان با آنتی بیوتیک درمان کرده و ورم و التهاب را رفع کرد. در صورتی که سنگ کلیه دلیل انسداد باشد، پزشک ممکن است منتظر بماند تا ببیند که آیا سنگ به خودی خود دفع می شود یا خیر.
در موارد شدید ورم کلیه یا مواردی که انسداد با درمان دلیل آن رفع نشود، احتمالاً مداخله پزشکی نیاز باشد. پزشک ممکن است استفاده از کاتتر را برای تخلیه ادرار از مثانه یا حتی درمان خاصی را برای تخلیه ادرار از کلیه، در صورتی نگرانی در مورد آسیب دائمی به کلیه باشد، پیشنهاد دهد.
در نهایت، پزشک می خواهد انسداد را رفع کند و مطمئن شود تخلیه قبل از آنکه ادرار به کلیه آسیب بزند و نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه باشد، انجام شود. در موارد محدودی، برای رفع انسدادی که خود به خود رفع نمی شود، از جراحی استفاده می گردد.
درمان بیماری بزرگی کلیه در نوزادان
اکثر نوزادانی که هیدرونفروز پیش از تولد (ANH) آنها قبل از به دنیا آمدنشان تشخیص داده می شود، نیازی به درمان ندارند، زیرا بیماری قبل یا چند ماه بعد از تولد خوب می شود. معمولاً خطری برای شما و نوزاد وجود ندارد، بنابراین نیاز به وضع حمل زودهنگام نمی باشد. بعد از تولد، نوزاد برای بررسی هر نوع مشکل قطعی، مانند ورم کلیه ها، بررسی می شود. اما معمولاً می توانید نوزاد را همراه خود به خانه ببرید.
ممکن است بعد از چند هفته نیاز به بازگشت نوزاد به بیمارستان و انجام اسکن هایی باشد تا بررسی شود که آیا هنوز مشکلی باقی مانده است یا خیر. این اسکن ها شامل موارد زیر می شوند:
- سونوگرافی: از امواج صوتی برای ایجاد تصویر کلیه های نوزاد استفاده می شود.
- سیستواورتروگرام (MCUG): از لوله ای نازک استفاده می شود که نوعی خاص از مایع را وارد بدن میکند که عکس برداری اشعه ایکس به وضوح مثانه نوزاد را نشان دهد و همزمان عکس های اشعه ایکس نیز گرفته شود.
- اسکن اسید دی مرکاپتوسوکسینیک (DMSA) یا اسکن MAG-3: ماده ای به نوزاد تزریق می شود که روی دستگاه خاصی به نام دوربین گاما نشان داده می شود، سپس این دوربین برای عکس برداری از کلیه کودکان استفاده می شود.
در بیشتر نوزادان، هیدرونفروز پیش از تولد با بزرگتر شدن آنها بهبود می یابد. اما تا زمانی که اسکن ها رفع مشکل را نشان ندهند، ممکن است کودک نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت دستگاه ادراری (UTI) داشته باشد. این امر بدین خاطر است که ادرار داخل کلیه ها ممکن است آنها را مستعد ابتلا به عفونت کند.
سؤالات پر تکرار
کلیه بزرگ شده نشان دهنده چیست؟
هیدرونفروز، ورم یک یا هر دو کلیه می باشد. ورم کلیه زمانی روی می دهد که ادرار از کلیه ها تخلیه نشود و درنتیجه در آن تجمع یابد. این موضوع می تواند به خاطر انسداد لوله ای که ادرار را از کلیه تخلیه می کند (حالب) یا نقص ساختاری باشد که امکان تخیله درست ادرار را نمی دهد.
بزرگی کلیه را چگونه درمان می کنید؟
درمان بستگی به دلیل ورم کلیه دارد. درمان ها ممکن است شامل این موارد شوند: قرار دادن استنت (لوله) در مثانه و حالب تا امکان جریان یافتن ادرار از کلیه به مثانه فراهم شود. قرار دادن لوله در مثانه از طریق پوست تا امکان تخلیه ادرار حبس شده در کلیه از بدن به کیسه تخلیه فراهم گردد.
آیا هیدرونفروز کشنده است؟
هیدرونفروز و علل آن می تواند منجر به عوارض جدی یا حتی کشنده شود. با انجام برنامه درمانی که پزشک برای شما ارائه می دهد احتمال بروز عوارضی مانند فشار خون بالا و آسیب کلیوی را بسیار کم خواهید کرد.
چگونه ورم کلیه را درمان می کنید؟
اکثر مبتلایان به هیدرونفروز درمانی به نام کاتترگذاری ادراری برای تخلیه ادرار از کلیه ها را خواهند داشت. بسته به دلیل ایجاد بیماری، بعد از رفع مشکل، دارو یا جراحی نیز ممکن است نیاز باشد.
آیا نوشیدن آب زیاد برای کلیه ها خوب است؟
آب به کلیه ها کمک می کند تا مواد دفعی خون را به شکل ادرار دفع کنند. آب به رگ های خونی نیز کمک می کند تا بتوانند خون را به راحتی به کلیه ها برسانند و مواد مغذی آن را تامین کنند. اما اگر بدن دیهیدراته شود، ادامه فعالیت برای سیستم توزیع سخت تر می گردد.
ورم کلیه چه حسی دارد؟
هیدرونفروز بیماری مسیر ادراری یک یا هر دو کلیه می باشد. زمانی روی می دهد که ادرار به طور کامل از بدن تخلیه نشده باشد. علائم ممکن است شامل درد شدید یا ناگهانی در پشت یا پهلو، استفراغ، درد در هنگام ادرار، خون در ادرار، ضعف، تب به علت عفونت مسیر ادراری شود.
مبتلایان به هیدرونفروز باید از چه غذاهایی پرهیز کنند؟
در اینجا برخی از موادی که در رژیم غذایی کلیوی باید از خوردن آنها پرهیز شود، آمده است:
- نوشابه تیره رنگ. علاوه بر کالری و قندی که نوشابه دارد، حاوی مواد افزودنی مانند فسفر، مخصوصاً در نوشابه تیره، می باشد.
- آواکادو
- غذاهای کنسروی
- نان با گندم کامل
- برنج قهوه ای
- موز
- لبنیات
- پرتقال و آب پرتقال
آیا ممکن است ورم کلیه باعث خستگی شود؟
ادرار مکرر و دردناک، درد شدید یا ناگهانی در پهلو، خون در ادرار و در کل احساس خستگی و ضعف می کنید. این موارد برخی از علائم بزرگ شدن کلیه ها هستند.
