انسداد مجرای ادراری، مسدود شدن یک یا هر دو لوله‌ای (حالب) است که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند. انسداد مجاری ادراری قابل درمان است، اما اگر درمان نشود ، علائم خفیف آن- یعنی درد ، تب و عفونت – ممکن است به سرعت به علائم شدید – یعنی ناراسایی کلیه ، سپسیس (یا گَندخونی) و مرگ- تبدیل شوند.
انسداد مجاری ادرار مشکل نسبتاً شایعی است و از آنجا که قابل درمان است ، وجود عوارض شدید در آن نادر است.
متخصصین برای بسیاری از بیماران داروی حل کننده سنگ کلیه تجویز می‌کنند. استفاده از برخی گیاهان دارویی نیز برای باز کردن مجاری ادرار تحت نظر پزشک قابل استفاده است.
علل
انواع مختلف انسداد مجرای ادراری، دلایل مختلفی نیز دارند که برخی از آنها از بدو تولد به صورت مادرزادی وجود دارند. این علل شامل موارد زیر است:
انسداد مجاری ادراری ممکن است ناشی از:
- دوپلیکاسیون حالب یا مجرای ادرار، یعنی لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند. این وضعیت شایع که از بدو تولد (به صورت مادرزادی) در فرد وجود دارد ، باعث می‌شود که دو حالب در یک کلیه تشکیل شود. حالب دوم ممکن است کاملا طبیعی باشد و یا به صورت ناقص رشد کرده باشد. اگر هر دو حالب به درستی کار نکنند ، ممکن است ادرار به کلیه برگشت پیدا کرده و باعث آسیب شود.
- غیر طبیعی بودن نقطه اتصال مجرای ادرار به مثانه یا کلیه ، که باعث انسداد جریان ادرار شود. اتصال غیر طبیعی مجرای ادرار و کلیه (محل اتصال حالب به لگنچه کلیه) ممکن است باعث تورم و درنهایت نارسایی کلیه شود. این ناهنجاری ممکن است به صورت مادرزادی از بدو تولد وجود داشته و یا طی رشد عادی كودكان ایجاد شده باشد، یا در اثر یک آسیب یا زخم و یا در موارد نادر به واسطه یک تومور ایجاد شده باشد. اتصال غیر طبیعی مجرای ادرار و مثانه (اتصال حالب به مثانه) ممکن است باعث برگشت مجدد ادرار به کلیه‌ها شود.
- یورتروسل. اگر مجرای ادرار آنقدر باریک باشد که اجازه ندهد ادرار به طور عادی جریان پیدا کند ، ممکن است برآمدگی کوچکی در مجرای ادرار (حالب) ، معمولاً در بخشی از مجرای ادرار که نزدیک به مثانه است ایجاد شود. این برآمدگی ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث برگشت ادرار به کلیه شده و احتمالاً منجر به آسیب دیدگی کلیه شود.
- فیبروز خلف صفاقی. این اختلال نادر هنگامی رخ می‌دهد که بافت فیبری در ناحیه پشت صفاق رشد کند. این فیبرها ممکن است به دلیل سرطان یا در اثر مصرف برخی داروهای مورد استفاده در درمان میگرن رشد کنند. این بافت فیبری مجرای ادرار را محاصره و مسدود کرده و باعث برگشت مجدد ادرار به کلیه‌ها می‌شود.
سایر علل احتمالی
علل مختلفی چه از داخل (علل داخلی) و چه از خارج (علل خارجی) مجرای ادرار می‌توانند منجر به انسداد آن شوند، از جمله:
- سنگهای مجاری ادرار
- یبوست شدید ، که بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد اما در بزرگسالان نیز ممکن است رخ دهد.
- تومورهای سرطانی و غیر سرطانی
- رشد داخلی بافت مانند اندومتریوز در زنان
- تورم طولانی مدت دیواره حالب ، که معمولاً به دلیل بیماری‌هایی مانند سل یا عفونت انگلی به نام شیستوزومیازیس ایجاد می‌شود.
علائم انسداد مجاری ادرار
انسداد مجاری ادراری ممکن است هیچ علامت یا عوارضی نداشته باشد. علائم و نشانه‌ها بستگی به محل انسداد ، جزئی یا کامل بودن انسداد ، سرعت رشد انسداد و اینکه آیا انسداد فقط یکی از کلیه‌ها یا هر دو کلیه را تحت تأثیر قرار داده باشد دارد.
علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد
- تغییر در میزان تولید ادرار
- مشکل در ادرار کردن
- وجود خون در ادرار
- عفونت ادراری مکرر
- فشار خون بالا
عوارض
انسداد مجاری ادراری می‌تواند منجر به عفونت ادراری و آسیب‌های کلیوی شود که ممکن است برگشت ناپذیر باشند.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم
اگر علائم و نشانه‌هایی دارید که باعث نگرانی شما شده‌اند بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.
در صورت مواجه با هر یک از موارد زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:
- دردی که آنقدر شدید است که نمی‌توانید ساکن بنشینید یا در هیچ حالت بدنی راحت نیستید.
- درد همراه با حالت تهوع و استفراغ
- درد همراه با تب و لرز
- وجود خون در ادرار
- مشکل در عبور ادرار
تشخیص
اغلب پزشکان قبل از تولد کودک، طی سونوگرافی‌های روتین معمول دوران بارداری ، که جزئیاتی از اندام‌های جنین در حال رشد از جمله کلیه‌ها ، حالب‌ها و مثانه را نشان می‌دهند، اختلالات انسداد مجرای ادراری را تشخیص می‌دهند. پزشکان غالباً پس از تولد سونوگرافی دیگری برای ارزیابی مجدد کلیه‌ها انجام می‌دهند.
اگر پزشکی به انسداد حالب در یک بیمار مشکوک شده باشد ، ممکن است از برخی آزمایش‌ها و تصویربرداری‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:
- آزمایش‌های خون و ادرار. در این آزمایش‌ها نمونه‌های خون و ادرار بیمار را بررسی می‌کنند تا ببینند ایا نشانه‌ای از عفونت و وجود کراتینین، که نشان‌دهنده آن است که کلیه‌ها به درستی کار نمی‌کنند، در خون یا ادرار هست یا خیر.
- سونوگرافی. پزشک به کمک سونوگرافی از پشت اندام‌های شکمی (سونوگرافی خلف صفاقی) می‌تواند کلیه‌ها و مجاری ادرار را مشاهده کند.
- سیستوگرافی با ماده حاجب. برای بررسی جریان غیر طبیعی ادرار ، پزشک لوله کوچکی (سوند) را وارد مجرای ادرار کرده، رنگ مخصوصی را به مثانه تزریق می‌کند و سپس از کلیه‌ها ، لوله‌های حالب ، مثانه و مجرای ادرار را قبل و و در حین ادرار کردن تصاویر اشعه ایکس می‌گیرد.
- اسکن هسته‌ای کلیه. مشابه با روش IVP (پیلوگرام داخل وریدی) ، پزشک یا تکنسین رنگی را که حاوی مقدار کمی ماده رادیواکتیو است به بازوی بیمار ، تزریق می‌کند. سپس به کمک دوربین ویژه‌ای که قادر به تشخیص رادیواکتیویته است، تصاویری برای ارزیابی دستگاه ادراری، تولید می‌کنند.
- سیستوسکوپی. برای سیستوسکوپی لوله کوچکی که دوربین و چراغی به آن متصل است را از طریق برش کوچکی وارد مجرای ادرار می‌کنند. نور چراغ به پزشک اجازه می‌دهد که داخل مجرای ادرار و مثانه را مشاهده کند.
- سی تی اسکن (CT). در سی تی اسکن تصاویر اشعه ایکسی را که از زوایای بسیار زیادی مختلف گرفته و توسط رایانه پردازش شده‌اند، ترکیب می‌شود تا تصاویری مقطعی از کلیه‌ها ، و مثانه ایجاد شود.
- ام آر آی (MRI). در ام آر آی شکمی از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیقی از اندام‌ها و بافت‌های سیستم ادراری استفاده می‌کنند.
راه‌های حل کردن سنگ کلیه و باز کردن مجاری ادرار
هدف از درمان انسداد مجرای ادرار، در صورت امکان رفع انسداد و یا دور زدن ناحیه مسدود شده است که ممکن است به ترمیم آسیب دیدگی کلیه کمک کند. درمان ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک برای رفع عفونت‌های مربوطه باشد.
داروی حل کننده سنگ کلیه
مصرف گیاهان حل کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری:
از بین برنده عفونت مجاری ادرار ، پيشاب آور ملايم
شکل داروئي گیاهان حل کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری :
قرص روکشدار در جعبه های30 عددی. و دمنوش گیاهی
اجزاء فرآورده گیاهان حل کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری:
هر قرص محتوی عصاره خشک اندام هوائی گياه دم اسب بمقدار 332 – 294 ميلی گرم استاندارد شده برحسب 31- 26 ميليگرم دی متيل سولفون و41- 34 ميليگرم اسيد سيليسيک در هر قرص .موادموثره در گیاهان حل کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری موادمعدنی،اسيدهای سيليسيک وسيليکاتها، پتاسيم،آلومينيوم ومنگنز، فلاونوئيدها و گليکوزيدهای کرستين (1).
آثار فارماکولوژی و مکانيسم اثر گیاهان حل کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری:
بيماريهای کليه مانند گلومرولونفريت و سيستيـت از مشکلات عمده درمانی بحساب می آيند.دراين بيماريها غشاء های سلـولی کـلـيـه دچـار آسيب شده و اين آسيب تحت تاثير مواد شيميائی و متابوليتهای آنها ممکن است دچار شدت بيشتری گردد ونهايتا”دفع ادرار دچار اختلال شود. برای رفع اختلالات دفع ادرار ، داروهای پيشاب آور بکار می رود . شواهد تجربی بالينی درچين و ژاپن اثر بخشی پيشاب آور های گياهی را کاملا” به اثبات رسانيده است.
دمنوش گیاهان دارویی ذوب کننده سنگها و باز کننده مجاری ادراری و برطرف کننده عفونت های ادراری تشکیل شده و ميتواند در مدت 4تا 7روز سنگ كليه را به راحتي و بدون درد برطرف كند. قالبا جنس سنگ کلیه ها از کلسیم و اگزلات می باشد این افراد بیشتر کلیه آنها سنگ ساز بوده در سال ممکن است چندین مرتبه تولید سنگ داشته باشند که این دارو به راحتی روی آنها اثر گذاشته و آنرا به راحتی ذوب و دفع می کند.
دارو گیاهی با سابقه 12 ساله به بیماران مختلف با اندازه سنگهای کلیه متفاوت داده شده که بیماران بطور کامل سنگشان ذوب و برطرف شده است سنگ كليه ذرات كوچك و سخت كه در يك يا هر دو كليه تشكيل شده و گاهي به داخل حالب‌ها (لوله‌هاي عضلاني باريكي كه ادرار را از كليه‌ها به مثانه منتقل مي‌كنند) انتقال يابند. سنگ كليه از نظر اندازه از يك دانه شن تا حدود يك توپ گلف متغير بوده و ممكن است منفرد يا متعدد باشد. سنگ كليه معمولاً بزرگسالان بالاي 30 سال از هر دو جنس را مبتلا مي‌سازد ولي در مردان شايع‌تر است خاصیت منحصر به فرد در این دارو این است که سنگ را خورد نمی کند بلکه آنرا حل و ذوب کرده و براحتی آن را دفع می کند ویا حتی بعضی از سنگهای که به شاخ گوزنی معروف میباشند که حتی با عمل جراحی نمیتوان آنرا برطرف کنند این دارو براحتی آنرا ذوب و بدون درد و التهاب برطرف می کند بطوری که دفع سنگ بیمار متوجه خارج شدن آن نمی شود دارو سنگ کلیه به صورت جوشانده روزی 3 مرتبه قبل از غذا مصزف مي شود
سنگهای کلیوی در مردان شایع تر است و در سفید پوستان شایع تر از سیاه پوستان است. سنگهای کوچک ممکن است بدون ایجاد علامت عبور کنند. سنگهای بزرگتر از پنج میلیمتر آنقدر بزرگ هستند که نمی توانند از حالب عبور کنند و به تدریج با گذشت چندین سال رشد می کنند. اگر آنها خیلی بزرگ شوند ممکن است باعث انسداد کلیه و تورم آن شوند. آنها ممکن است باعث تخریب بافت کلیه و خونریزی داخل ادرار شوند. سنگهای با اندازه متوسط ممکن است حین عبور از حالب باعث اتساع و خراشیدگی آن شوند و ایجاد خونریزی و درد شدید نمایند. این درد که به قولنج کلیوی معروف است به عنوان یکی از شدید ترین دردها یی که انسان مجبور به تحمل آن است، شناخته شده است. این درد متناوب و خنجری از پشت شروع می شود و در حین عبور سنگ به طرف پایین حالب به تدریج به لگن و کشاله ران انتقال می یابد. درد معمولا همیشه در یک زمان خاص در یک سمت بدن ایجاد می شود. ولی اگر شما مستعد تشکیل سنگ هستید، حمله بعدی ممکن است در طرف دیگرتان بروز کند.
روش‌های تخلیه ادرار
در صورتی که انسداد مجرای ادراری باعث درد شدیدی شود ، لازم است فورا به نحوی ادرار را از بدن بیمار خارج کرده و موقتا مشکلات ناشی از انسداد را برطرف کنند. پزشک متخصص اورولوژی برای این کار ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- استنت حالب، لوله توخالی‌ای که داخل مجرای ادرار قرار داده می‌شود تا آن را باز نگه دارد.
- نفروستومی از راه پوست، که طی آن پزشک لوله‌ای را از پشت کمر وارد کلیه‌ها می‌کند تا ادرار مستقیماً از کلیه تخلیه شود.
- سوند ادرار (کاتتر)، لوله‌ای که درمجرای ادرار قرار می‌دهند تا مثانه را به یک کیسه تخلیه ادرار خارجی متصل کند. این روش به خصوص در صورتی که مشکلات مثانه نیز در تخلیه ضعیف کلیه‌ها نقش داشته باشند، اهمیت زیادی دارد.
پزشک به بیماران خواهد گفت که کدام روش یا ترکیب کدام روش‌ها برای آنها مناسب است. بسته به شرایط هر بیمار روش تخلیه ادرار ممکن است باعث تسکین موقتی یا دائمی در فرد شوند.
روش‌های جراحی
جراحی‌های مختلفی برای اصلاح انسداد مجرای ادراری وجود دارند. نوع جراحی انتخابی بستگی به وضعیت و مشکل خاص هر فرد دارد.
جراحی رفع انسداد مجرای ادرار ممکن است به یکی از این روش‌ها انجام شود:
- جراحی آندوسکوپی ، که یک روش کم تهاجمی است ، و در آن یک دوربین چراغ‌دار را از طریق مجرای ادراری به مثانه و سایر قسمت‌های مجاری ادراری وارد می‌کنند. سپس جراح برشی در قسمت آسیب دیده یا مسدود مجرای ادرار ایجاد می‌کند تا آن را گشادتر کرده و سپس یک لوله توخالی (استنت) را در حالب قرار می‌دهد تا آن را باز نگه دارد. از این روش ممکن است برای تشخیص و درمان بیماری استفاده شود.
- عمل جراحی باز ، که طی آن جراح عمل را از طریق برشی که روی شکم ایجاد کرده، انجام می‌دهد.
- جراحی لاپاروسکوپی که از طریق لوله کوچکی که چراغ و دوربینی روی آن تعبیه شده، و جراح به وسیله آن می‌تواند داخل بدن را مشاهده کند انجام می‌شود. جراح یک یا چند برش کوچک روی پوست بیمار ایجاد می‌کند تا لوله چراغ‌دار و سایر ابزارهای مورد نیاز برای عمل را وارد بدن کند.
- جراحی لاپاروسکوپی به کمک ربات، که طی آن جراح از یک سیستم روباتیک برای انجام عمل لاپاروسکوپی استفاده می‌کند.
عمده‌ترین تفاوت بین این روش‌های جراحی، طول زمان بهبودی بعد از عمل بیمار و تعداد و اندازه برش‌های مورد استفاده در آن‌هاست. نوع روش و بهترین روش جراحی برای درمان وضعیت ویژه هر فرد را پزشک متخصص اورولوژی تعیین می‌کند.
