حالت تودهای کیسهی بیضه به همراه وریدهای بزرگ شده میتواند نشانهای از واریکوسل باشد. این عارضه که در اثر آسیب دیدن دریچههای وریدی داخل کیسه بیضه اتفاق می افتد به عنوان واریس کیسهی بیضه شناخته میشود. زمانی که دریچهها آسیب ببینند خون به عقب برگشته و در ورید جمع میشود. با گذشت زمان وریدها متورم و بزرگ میشوند. ازجمله شایعترین علائم واریکوسل میتوان به درد بیضه اشاره کرد. سؤالی که به وجود میآید این است که واریکوسل در یک بیضه ایجاد میشود یا هر دو بیضه را درگیر میکند؟ احتمال بروز واریکوسل در کدام بیضه بیشتر است؟
در این مقاله به علائم، علل، روشهای درمان و پیشگیری واریکوسل خواهیم پرداخت. توجه کنید که برای درمان واریکوسل باید حتماً به یک پزشک ماهر مراجعه کنید که در مورد تکنیکهای نوین درمانی و روشهای مقابله با عوارض آنها اطلاعات داشته باشد. این کار خطرات و عوارض عمل را کاهش داده و طول دورهی نقاهت را کوتاه میکند.
واریکوسل طرف راست خطرناکتر است یا چپ؟
نگران نباشید چراکه واریکوسل معمولاً مشکل خطرناکی نیست و ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. با این حال ممکن است عارضهای دردناک بوده و کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار دهد. اگر متوجه هرگونه تغییر اندازه در بیضهها شده و یا مشکلات باروری پیدا کردید بهتر است برای درمان اقدام کنید.
حدود 80 تا 90 درصد موارد واریکوسل در سمت چپ ایجاد میشوند که علت آن ارتباط ورید بیضهی چپ با ورید کلیوی چپ است. ورید بیضهی چپ با زاویهای تند وارد ورید کلیوی چپ شده در حالی که ورید بیضهی راست به ورید اجوف تحتانی وارد میشود که بسیار بزرگتر است.
با آسیب دیدن دریچهها تأثیر جاذبه بر جریان خون ورید کلیوی چپ بیشتر بوده که میتواند دلیل بروز بیشتر واریکوسل در سمت چپ باشد. با این حال در برخی از موارد نیز واریکوسل سمت راست دیده میشود.
واریکوسل سمت راست همیشه نشانهای از مشکلات جدی نبوده ولی میتواند مهم تلقی شود. در صورت تشخیص واریکوسل سمت راست باید وجود موارد غیرعادی مثل تودههای شکم بررسی شوند. لختههای خونی یا تومورها میتوانند باعث انسداد در ناحیهی شکم شوند.
برخی از مطالعات نشان دادهاند که واریکوسل سمت راست میتواند نشانهای از سرطان کلیه بوده که غدد فوق کلیه را تحت تأثیر قرار داده است. دیده شدن وریدهای خوشهای در بیضهی سمت راست میتواند نشانهای از این عارضه باشد. درد شکم نیز در اثر وجود این تومورها ایجاد خواهد شد.
اگر متوجه هرگونه تورم، درد یا توده در کیسهی بیضه شدید ضروری است که در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کنید. ممکن است پزشک آزمایشاتی را برای شما درخواست دهد تا احتمال عارضههای جدی را رد کند. متخصص عروق میتواند به شما در تخمین میزان خطر انسداد عروقی کمک کند.
چه زمانی باید برای واریکوسل به پزشک مراجعه کرد؟
ویزیت سالیانه پسران نوجوان برای بررسی وضعیت رشد و سلامت بیضهها ضروری بوده و مهم است که در نوبت مقرر به پزشک مراجعه کنید.
عارضههای مختلفی میتوانند باعث درد تورم و ایجاد تودهی بیضه شوند. اگر دچار هریک از این نشانهها شدهاید به پزشک مراجعه کنید.
علت واریکوسل
بیضهها از دو شریان تستیکولار خون حاوی اکسیژن را دریافت میکنند. همچنین دو ورید تستیکولار خون بدون اکسیژن را به سمت قلب خواهند برد. در هر سمت کیسهی بیضه شبکهای از وریدهای کوچک (شبکه پامپینیفرم) وجود داشته که خون را از بیضه به سمت ورید تستیکولار میبرد. بزرگ شدن شبکهی پامپینیفرم با نام واریکوسل شناخته میشود.
علت اصلی واریکوسل شناخته شده نیست ولی یکی از عوامل تأثیرگذار میتواند نقص دریچههای وریدی باشد که منجر به پس زدن خون به ورید خواهد شد. همچنین ورید تستیکولار چپ مسیر متفاوتی نسبت به ورید تستیکولار راست داشته که باعث افزایش احتمال بروز مشکل در سمت چپ میشود.
زمانی که خون بدون اکسیژن در شبکهی وریدی جمع میشود، وریدها گشاد شده و واریکوسل ایجاد میشود.
عوامل خطر واریکوسل
به نظر میرسد که هیچ عامل خطر قطعی برای ایجاد واریکوسل وجود ندارد.
عوارض واریکوسل
واریکوسل میتواند تنظیم دمای بیضهها را دچار مشکل کند که در نتیجهی آن استرس اکسیداتیو و تجمع سموم اتفاق خواهد افتاد. این مشکلات باعث عوارض زیر خواهند شد:
به خطر افتادن سلامت بیضه
واریکوسل برای پسران در سن بلوغ میتواند باعث محدودیت رشد بیضه و تولید هورمون شده و عملکرد بیضه را مختل کند. در بزرگسالان نیز واریکوسل میتواند باعث مرگ بافت ها و کوچک شدن تدریجی بیضه شود.
ناباروری
واریکوسل الزاماً باعث ناباروری نشده و حدود 10 تا 20 درصد از افراد مبتلا به این عارضه مشکلات ناباروری خواهند داشت. در بین مردان دچار مشکلات ناباروری، حدود 40 درصد به واریکوسل مبتلا هستند.
تشخیص واریکوسل
پزشک با مشاهده و لمس بیضه میتواند واریکوسل را تشخیص دهد. احتمالاً شما در حالت خوابیده و ایستاده معاینه خواهید شد.
زمانی که ایستادهاید پزشک از شما میخواهد که یک نفس عمیق گرفته، آن را نگه داشته و زور بزنید (همانند فشاری که به هنگام دفع مدفوع ایجاد میکنید). این تکنیک مانور والسالوا بوده و تشخیص واریکوسل را آسانتر میکند.
تصویربرداری
ممکن است پزشک برای شما سونوگرافی تجویز کند. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از ساختارهای درونی بدن استفاده میشود. میتوان از این تصاویر برای مقاصد زیر استفاده کرد:
- تأیید تشخیص و تعیین وضعیت واریکوسل
- رد احتمال عارضههای دیگر به عنوان علت نشانهها و علائم موجود
- تشخیص ضایعه یا عوامل دیگر انسداد جریان خون
درمان واریکوسل
واریکوسل معمولاً نیازی به درمان نداشته و در مردانی که دچار ناباروری شدهاند ممکن است جراحی واریکوسل به عنوان بخشی از درمان ناباروری انجام شود.
برای افراد جوان که به دنبال درمان ناباروری نیستند انجام ویزیت سالیانه به منظور بررسی تغییرات توصیه میشود. در موارد زیر انجام جراحی توصیه خواهد شد:
- تأخیر رشد بیضه
- پایین بودن تعداد اسپرم یا وجود اسپرم غیرطبیعی (معمولاً در بزرگسالان این تست انجام میشود)
- درد مزمن که با داروی مسکن بهبود پیدا نمیکند
عمل جراحی
هدف از انجام جراحی، بستن ورید آسیب دیده به منظور هدایت خون به وریدهای سالم است. این کار به دلیل وجود دو مسیر جایگزین دیگر برای خونرسانی به بیضه امکان پذیر است.
میتوان نتایج زیر را از درمان انتظار داشت:
- بازگشت بیضهی درگیر به اندازهی طبیعی.
- افزایش تعداد اسپرم و اصلاح موارد غیرطبیعی.
- بهبود باروری و افزایش کیفیت اسپرم برای لقاح مصنوعی.
خطرات جراحی
درمان واریکوسل خطرات کمی داشته که شامل موارد زیر خواهند بود:
- تجمع مایع در اطراف بیضهها (هیدروسل)
- بروز مجدد واریکوسل
- عفونت
- آسیب شریانی
- درد مزمن بیضه
- تجمع خون در اطراف بیضهها (هماتوم)
تعادل بین مزایا و خطرات جراحی زمانی که درمان تنها با هدف تسکین درد انجام میشود تغییر خواهد کرد. در حالی که واریکوسل میتواند درد ایجاد کند اکثر موارد آن بدون درد هستند. فرد مبتلا به واریکوسل ممکن است درد داشته ولی علت درد او عامل دیگری باشد. زمانی که جراحی واریکوسل تنها با هدف تسکین درد انجام میشود، خطر تشدید درد و تغییر ماهیت آن وجود خواهند داشت.
روشهای جراحی
جراح میتواند جریان خون در ورید را با بخیه یا منگنه زدن آن (لیگاسیون) متوقف کند. امروزه از دو تکنیک برای این کار استفاده میشود که هردو نیازمند بیهوشی بوده و به صورت سرپایی انجام میشوند. این روشها عبارتند از:
- واریکوسلکتومی میکروسکوپی: جراح برش کوچکی بر روی کشالهی ران ایجاد کرده و با استفاده از یک میکروسکوپ قدرتمند وریدها را میبندد. این عمل بین 2 تا 3 ساعت زمان خواهد برد.
- واریکوسلکتومی لاپاراسکوپی: جراح این عمل را با استفاده از یک دوربین و ابزارهای جراحی کوچک که از طریق برشهای کوچک ایجاد شده بر روی شکم وارد بدن میشوند انجام خواهد داد. از آن جایی که پیچیدگی شبکهی وریدی بالای کشالهی ران کمتر است وریدهای کمتری نیاز به بسته شدن داشته و این عمل بین 30 تا 40 دقیقه زمان خواهد برد.
بهبودی پس از جراحی
درد بعد از این جراحی معمولاً خفیف بوده ولی ممکن است روزها یا هفتهها باقی بماند. ممکن است پزشک شما برای مدت کوتاهی پس از جراحی داروهای مسکن تجویز کند. پس از آن میتوانید از مسکنهای بدون نسخه مثل استامینوفن یا ابیوپروفن برای تسکین درد خود استفاده کنید.
احتمالاً میتوانید یک هفته پس از جراحی به محل کار خود بازگشته و دو هفته بعد به تمرینات ورزشی خود ادامه دهید. در مورد زمان مناسب برای بازگشت به فعالیتهای قبلی و رابطهی جنسی از پزشک خود سؤال کنید.
امبولیزاسیون
در این روش با ایجاد یک سد کوچک ورید موردنظر بسته خواهد شد. متخصص رادیولوژی یک لولهی کوچک را از طریق کشالهی ران یا گردن وارد بدن کرده و این عمل را انجام میدهد. احتمالاً در محل ورود لوله به بدن از بی حسی موضعی استفاده شده و یا داروی سداتیو به بیمار داده میشود.
با کمک تصویر نشان داده شده بر روی مانیتور، لوله به سمت محل موردنظر هدایت شده و سپس با استفاده از جریان الکتریکی و یا مواد شیمیایی، وریدهای تستیکولار مسدود میشوند. این عمل حدوداً 1 ساعت زمان میبرد.
دورهی نقاهت کوتاه بوده و فرد درد خفیفی خواهد داشت. احتمالاً میتوانید 1 تا 2 روز بعد به محل کار خود بازگشته و یک هفته بعد نیز تمرینات ورزشی خود را ادامه دهید. در مورد زمان شروع مجدد فعالیتهای خود از پزشک سؤال کنید.
سبک زندگی و درمان خانگی
اگر واریکوسل شما ناراحتی خفیفی ایجاد کرده ولی باعث ناباروری نشده باشد میتوانید برای تسکین درد اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف مسکن بدون نسخه مثل استامینوفن یا ایبوپروفن.
- حمایت از کیسهی بیضه با پوشیدن کاپ ورزشی یا لباس زیر تنگ.
آمادگی برای مراجعه
ممکن است واریکوسل شما درد و ناراحتی ایجاد نکرده و در طی یک معاینهی روتین تشخیص داده شود. همچنین ممکن است عارضهی شما در طی یک روند تشخیصی پیچیدهتر به عنوان بخشی از درمان ناباروری تشخیص داده شود.
اگر دچار درد و ناراحتی در کیسهی بیضه یا کشالهی ران هستید باید بتوانید به سؤالات زیر پاسخ دهید:
- درد را توصیف کنید.
- چه زمانی درد ایجاد میشود؟
- زمان شروع درد.
- اقدامات تسکین دهندهی درد.
- مداوم یا متناوب بودن درد.
- سابقهی ضربه به دستگاه تناسلی یا کشالهی ران.
- داروها، مکملها، ویتامینها و داروهای گیاهی مورد استفاده.
سؤالات متداول
آیا واریکوسل خطرناک است؟
واریکوسل عارضهای شایع بوده و خطرناک نیست. در واقع 15 درصد از جمعیت مردان بزرگسال به این عارضه مبتلا هستند. واریکوسل در بسیاری از موارد تشخیص داده نشده و یا مشکلی ایجاد نمیکند. حدود 20 درصد از مردان جوان به واریکوسل مبتلا هستند بنابراین میتوان گفت که بخشی از این موارد به صورت خود به خودی بهبود پیدا میکنند.
آیا واریکوسل قابل درمان است؟
اکثر موارد واریکوسل نیازی به درمان ندارند. واریکوسل معمولاً بی خطر بوده و تأثیری بر باروری فرد نیز نخواهد داشت. ولی در صورت وجود درد و تورم ممکن است پزشک برای شما داروهای ضدالتهاب تجویز کند.
بهترین راه درمان واریکوسل چیست؟
دارویی برای درمان یا پیشگیری از واریکوسل وجود ندارد ولی مسکنها (مثل استامینوفن و ایبوپروفن) میتوانند درد را تسکین دهند. در صورت نیاز عمل جراحی درمان اصلی این عارضه خواهد بود. امبولیزاسیون یک روش درمانی بدون جراحی است.
در صورت عدم درمان واریکوسل چه اتفاقی خواهد افتاد؟
عدم درمان واریکوسل میتواند باعث آتروفی (کوچک شدن) بیضه شود. همچنین رابطهی معناداری بین واریکوسل و باروری مردان وجود دارد. واریکوسل میتواند باعث کاهش تعداد اسپرم و حرکت پذیری آنها و همچنین افزایش تعداد اسپرمهای غیرطبیعی شود.
چرا واریکوسل در سمت چپ شایع است؟
شیوع بیشتر واریکوسل در سمت چپ به خاطر وارد شدن ورید اسپرماتیک چپ به داخل ورید کلیوی چپ با زاویهی تند است. ورید اسپرماتیک سمت راست به داخل ورید اجوف تحتانی که بسیار بزرگتر است وارد میشود.
چه زمانی واریکوسل به جراحی نیاز دارد؟
میتوان جراحی واریکوسل را در پسرانی که مشکلات زیر را دارند انجام داد:
درد مزمن بیضه. غیرطبیعی بودن اسپرمها. تفاوت در رشد بیضهها (بیش از 20 درصد اختلاف اندازه).
چگونه باید با واریکوسل بخوابم؟
به جای خوابیدن به پشت یا شکم سعی کنید بر روی پهلوی چپ بخوابید. این کار به دلیل قرار گرفتن ورید اجوف در سمت راست بدن میتواند مؤثر باشد. این ورید خون بازگشته از اندامهای تحتانی را به سمت قلب میبرد.
آیا واریکوسل کلیه را درگیر میکند؟
واریکوسل میتواند نشانهای از سرطان غدهی فوق کلیه باشد. آسیب حاد کلیه ممکن است در اثر وجود تومور یا ترومبوز عروق کلیوی ایجاد شود. تومورهای بزرگ میتوانند در مراحل آخر باعث درد شکم شوند.
